Αυτός ο άθλιος, άκαρδος Ρεμπώ
Φευγαλέες στιγμές αισθαντικότητας ή μήπως μια αναπόσπαστη αγωνία για τη γένεση μιας νέας ελπίδας είναι όλα όσα συνθέτουν την ποίηση ενός ανθρώπου τόσο αντιφατικού όσο υπήρξε ο Αρθούρος Ρεμπώ, ο ποιητής που υπέγραφε πάντα ως «Αυτός ο άθλιος, άκαρδος Ρεμπώ».
Ο Καμύ έλεγε γι’ αυτόν ότι «ήταν ο ποιητής της εξέγερσης και μάλιστα ο σημαντικότερος από όλους», ενώ ο Ρενέ Σαρ τον είχε χαρακτηρίσει ως «τον πρώτο ποιητή ενός αγέννητου πολιτισμού». Το σίγουρο είναι πάντως ότι είτε ήταν απλώς ένας επαναστάτης του λόγου, είτε ένας συμβολιστής είτε όπως ο Λακάμπρ έλεγε: «Ένας ιδιοσυστατικός ψυχοπαθής», ο Ρεμπώ είναι ο ποιητής που απομυθοποίησε την αστική κοινωνία της εποχής.
Κατάφερε μάλιστα να δώσει νέο νόημα στη λογοτεχνία τη στιγμή που ο ίδιος, μόλις στα είκοσί του την εγκατέλειψε, ακολουθώντας ένα πρότυπο ζωής γεμάτο από παραπτώματα, που η αστική κοινωνία της εποχής δεν μπορούσε ούτε να διανοηθεί.
Σε ολόκληρη τη διάρκεια της σύντομης ζωής του ο Ρεμπώ βρισκόταν σε μια εσωτερική σύγκρουση με τον ίδιο του τον εαυτό. “Τη ζωή αξίζει να τη ζεις, μόνο αν έχεις κάτι, για το οποίο αξίζει να πεθάνεις” έγραφε, υποδηλώνοντας ακριβώς αυτή τη ριζοσπαστική ανάγκη του να δώσει νόημα στη ζωή του μέσα από μια προσωπική πορεία μέσα στην ελευθερία και την αυτοδιάθεση, έτσι όπως την όριζε εκείνος.
Απαλλαγμένος από οποιαδήποτε δέσμευση, από οποιοδήποτε φόβο απέναντι στον μόνο ανταγωνιστή της ζωής του, το θάνατο, είχε νιώσει ότι μοναδική λύση για να αλλάξει ο κόσμος ήταν η προσωπική αλλαγή του ανθρώπου.
Ο συμβολιστής ποιητής που εγκαταλείπει την ποίηση για να γυρίσει τον κόσμο, ταξίδεψε σε αρκετές χώρες, έζησε ως εργάτης, μισθοφόρος, ναυτικός και επαίτης, υπήρξε εθισμένος σε ουσίες, έκανε εμπόριο ακόμη και όπλων και ταυτόχρονα επηρέασε ολόκληρη την ποίηση του εικοστού αιώνα και αποτέλεσε το είδωλο των φοιτητών τον Μάη του ’68, θεωρήθηκε ο πρόδρομος του μοντερνισμού, επηρέασε το κίνημα των ομοφυλοφίλων και έσπασε τα δεσμά της συμβατικότητας, επηρεάζοντας πολλούς καλλιτέχνες του εικοστού αιώνα.
Στην αναπόφευκτη σύγκρουση του με τα κοινωνικά ιδεώδη και κατεστημένα της εποχής του αυτό που αντιτάσσει ο Ρεμπώ είναι την ατομικότητά του, τη δύναμη του πνεύματός του και τελικά την ανάγκη του να ακολουθήσει τα όνειρά του παραμένοντας αυθεντικός. Οι υπαρξιακές του ανησυχίες, η ιδέα για τον θάνατο που ανταγωνίζεται την ίδια την ύπαρξη και διαβρώνει την ανθρώπινη συνείδηση συντάχθηκαν σε ένα όραμα ζωής που πολλοί χαρακτήρισαν ως «καταραμένη», για τον ίδιο όμως ήταν η έκφραση της ανάγκης του να αγγίξει και να ακολουθήσει το άγνωστο.
Οραματιστής και ανατρεπτικός τόσο στην ποίηση όσο και στην ίδια του τη ζωή, αφού έτσι κι αλλιώς ο ποιητής με τη ζωή του δίνει το δικό του παράδειγμα, από παιδί υπήρξε ασυνήθιστος και παραβατικός, προσπαθώντας συνεχώς να ανατρέψει καθετί σταθερό γύρω του σε μια εποχή που η κοινωνία λειτουργούσε με απαράβατους κανόνες και σταθερές.
Με ισχυρές διανοητικές ικανότητες ο Ρεμπώ γνώριζε καλά ότι οι άνθρωποι πετυχαίνουν όταν ανατρέψουν το σύστημα μέσα στο οποίο ζουν. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να το γνωρίσουν καλά και μετά να το απορρίψουν και ο Ρεμπώ είναι ο πρώτος από όλους που απορρίπτει όλους τους κοινωνικούς ακόμη και τους προσωπικούς του μύθους σε μια προσπάθεια να οριοθετήσει νέα μοντέλα κοινωνικών αλλαγών.
Η ομοφυλοφιλία του γίνεται ένα νέο τέτοιο μοντέλο και η σχέση του με τον, κατά έντεκα χρόνια μεγαλύτερό του, ποιητή Βερλαίν καθοριστικής σημασίας, κάνοντάς τον κόσμο να μιλά για τον «έκφυλο και διανοητικά επηρμένο» ποιητή.
Ο Ρεμπώ είναι ο ποιητής που ξεσκέπασε ο ίδιος όλους τους μύθους που τον αφορούν, αφήνοντας ένα ανοιχτό παράθυρο σε όλους όσοι θέλουν να γνωρίσουν τον ίδιο και το έργο του.
Τι υπήρξε τελικά; Ο ποιητής με τα ψυχρό, ομιχλώδες βλέμμα και το αμυδρό χαμόγελο που σχοινοβατεί στο ορφικό μεταίχμιο και αποδομεί συστηματικά τη ζωή του ή απλώς ένα παιδί με γαλάζια μάτια που οραματίστηκε ένα διαφορετικό τρόπο να εκφράζει αισθητικά όλα όσα η φαντασία του μπορούσε να συλλάβει και η συνείδησή του να αποδεχτεί;
Η διανοητική προσέγγιση του από τον αναγνώστη παραμένει ένα δυνατό στοίχημα αφού «η πραγματική ζωή είναι απούσα», όπως γράφει ο ίδιος και «Κανείς δε γίνεται εύκολα αυτό που είναι» κατά τον Καμύ.
Σίγουρα όμως ο σημερινός αναγνώστης που έρχεται σε επαφή με τα σύμβολα που χρησιμοποιεί ο Ρεμπώ, καταλαβαίνει σθεναρά πως η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής είναι μόνο ένα μέσο για να «υλοποιηθεί το ανέκφραστο μυστήριο» κι ίσως από αυτό το σημείο μπορεί να ξετυλίξει το μίτο της προσωπικότητάς του και να απαντήσει στο ερώτημα ποιος ήταν ο ποιητής που αρνήθηκε να ντυθεί την κοινωνική ομοιομορφία της εποχής του και έζησε με τη λαχτάρα της απόδρασης και της συντριβής «μέσα στο ανήκουστο και το ακατανόμαστο».
Απαγγελία Γιώργος Κιμούλης
Album: Mία εποχή στη κόλαση
Ο Γιώργος Κιμούλης διαβάζει αποσπάσματα από το έργο του Γάλλου ποιητή Αρθρούρου Ρεμπώ “Μια εποχή στην κόλαση”.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
