Ένα βράδυ στον μαγικό κόσμο της Ελένης Γκίκα – ένα βράδυ που η μη αναστρέψιμη πραγματικότητα νικιέται για μερικές ώρες και συνεπαίρνει σε ένα υπερθετικό βαθμό χαράς και ανακούφισης.
Ένα σπίτι βιβλιοθήκη, με την κάθε γωνιά του ένα δεξιοτέχνημα προσωπικής ιστορίας, μια τέλεια φυσική σκηνογραφία της πορείας της, μιας πορείας με αναπάντεχες συναντήσεις, που αποκαλύπτει μια ζωή σε αναμέτρηση με τη λογοτεχνία. Ένας λόγος αστραφτερός, ειλικρινής και άμεσος, απογυμνωμένος από οποιοδήποτε ψήγμα έπαρσης, μια ματιά που αντιστέκεται στα θέλγητρα του υλικού κόσμου και τη λαμβάνεις ως ένα κύμα εγκαρδιότητας. Η ουσία κρύβεται σε αυτά που δεν σου αποκαλύπτει, στις νότες που αφαιρεί από τις λέξεις της όπως οι αριστουργηματικές μελωδίες του Σοπέν.
Ναι, υπάρχουν και τέτοιες προσωπικότητες.
Είναι φωτισμένη η Ελένη Γκίκα. Είναι η πραγμάτωση, η αποδελτίωση της διανόησης. Και καθώς μιλά αισθάνεσαι ότι η λογοτεχνία της οφείλει μια ανοιχτή επιταγή. Είναι τιμή μας να φιλοξενούμε στο Literature.gr την συνέντευξη που παραχώρησε στην Τέσυ Μπάιλα.
Ντίνα Σαρακηνού, Αθήνα 31/08/2014
Η Ελένη Γκίκα είναι καταξιωμένη δημοσιογράφος, κριτικός βιβλίων και ταυτόχρονα συγγραφέας. Ποια από τις τρεις ιδιότητες θεωρείτε πως είναι η πιο δύσκολη;
Σας ευχαριστώ πολύ για τα καλά σας λόγια, μακάρι να τ’ άξιζα, όλα είναι εύκολα γιατί όλα είναι η ζωή μου και υπήρξαν επιλογή. Να γράφω και να διαβάζω ήξερα, η δημοσιογραφία ήρθε σαν φυσικό επακόλουθο, το γράψιμο σαν απόλυτη ανάγκη προσωπική. Αν δεν τα γράψω δεν τα καταλαβαίνω αυτά που ζω, το έχω ξαναπεί. Και έχω απόλυτη ανάγκη και να μοιράζομαι. Ό,τι διαβάζω, εκείνο που ανακαλύπτω, αυτό που φοβάμαι, την έκπληξη που όσο πια μεγαλώνω γίνεται καθημερινή. Η ανάγκη μου να μοιράζομαι τα κάνει όλα εύκολα και απλά, απαλά, σαν αναπνοή.
Γράφετε βιβλία για ενήλικες και με την ίδια επιτυχία γράφετε και για παιδιά. Είναι εύκολο να γράφει κανείς για παιδιά και μάλιστα σε μια εποχή στην οποία βασιλεύει η εικόνα, η τεχνολογία και το ίντερνετ;
Βιβλία για παιδιά άργησα να γράψω, πολύ! Παραμύθι είχα γράψει αλλά το θεωρώ το σπουδαιότερο λογοτεχνικό είδος και δεν τολμούσα ούτε να το δείξω, κάτι είχα δημοσιεύσει είκοσι χρονών σε ένα λογοτεχνικό περιοδικό. Η Νεφέλη, η αναδεξιμιά μου, μπήκε σαν σίφουνας, ένα θαύμα που μου άλλαξε τη ζωή. Μαζί της μαγεύτηκα με τη ζωή απ’ την αρχή. Και κάπως έτσι τα παραμύθια, «οι ιστορίες μας», ήρθαν κι εκείνα σαν φυσικό επακόλουθο. Ήταν ο τρόπος μας να κοιτάμε τα πράγματα, τα αινίγματα που μας απασχολούσαν, η γλώσσα μας που υπήρξε αμέσως, κοινή! Με το διαδίκτυο έχω και έχεικαλή σχέση. Ζωγραφίζει και γράφει πανέμορφα. Η εικόνα είναι και λέξεις. Η αφήγηση είναι εκείνη που μένει, το δέος και το διαρκές θαύμα της ζωής.
Ελένη Γκίκα και Μπόρχες. Όσοι σας γνωρίζουν ξέρουν την αγάπη σας για τον συγκεκριμένο συγγραφέα. Τι ακριβώς σηματοδοτεί στη ζωή σας ο «μπορχεσιανός» λόγος;
Τον συνάντησα σε μια εποχή δύσκολη. Ήταν για μένα η απάντηση σε κάθε ερώτηση και όλες οι ανείπωτες ερωτήσεις μαζί. Στην παρέα και στη ζωή βιώναμε τον πρώτο μας θάνατο, παιδικός φίλος με τρόπο σοκαριστικό, σας μιλώ για την απόλυτη ανατροπή. Ευτυχώς είχε βγει ένας τόμος με κείμενα Μπόρχες από τον «Δόμο» και επέζησα. Κάθε βράδυ, μια ανάσα ζωής. Η κατανόηση της αλυσίδας της ακατανόητης. Έκτοτε ο Μπόρχες υπήρξε ο τυφλοσούρτης μου. Αντί για Βίβλο τον είχα δίπλα μου, έγινε επιτύμβιος στίχος για τον φίλο μου «τώρα είναι άτρωτος σαν τους θεούς, κανείς δεν μπορεί να τον πληγώσει», τίτλος για τα βιβλία μου «Το αίνιγμα του άλλου», «Πλήθος είμαι», «Το γράμμα που λείπει», υπήρξε το δικό μου μότο ζωής: «ήμουν ο Όμηρος σε λίγο θα είμαι ο Κανένας σαν τον Οδυσσέα». Με έκανε «άλεφ», δημιούργησε το δικό μας διαδικτυακό «Golem», είναι ο άξονας στο μυθιστόρημα «Το μπολερό δεν ήταν του Ραβέλ». Είναι η αιτία που λατρεύω τον Κυριακίδη και τον Καλοκύρη (μεταφραστές του). Αγαπώ όποιον τον αγαπά. Σε βαθμό αφέλειας, δηλαδή!
Η κ. Ελένη Γκίκα (φωτογραφία Τέσυ Μπάιλα)
«Πάντα φανταζόμουν τον παράδεισο σαν ένα είδος βιβλιοθήκης», έχει γράψει ο Μπόρχες. Είναι η ευτυχία κρυμμένη μέσα στις γραμματοσειρές της παγκόσμιας λογοτεχνίας;
Για μένα ναι! Θα μπορούσα να μείνω κλεισμένη στο σπίτι και στα βιβλία μου για μια ζωή και για την άλλη, την άλλη, την άλλη ζωή! Κρατώ κάποιες επιφυλάξεις, επειδή το διάβασμα ήταν μονόδρομος στην αρχή, φαινόταν σα να μην είχα επιλογή, κι αυτό το έχω ξαναπεί. Μεγάλωσα μόνη μου, σε γειτονιά που δεν είχε παιδιά και με μαμά υπερπροστατευτική, βέβαια, είχε τα δίκια της, ήμουν φιλάσθενο παιδί. Μ’ έμαθε να διαβάζω προτού να πάω σχολείο. Έμαθα μια ζωή να θεωρώ τα βιβλία, ζωή. Κάποιους συγγραφείς, συγγενείς μου. Τους ήρωες, φίλους μου, μπαινόβγαιναν για χρόνια μέσα στο δικό μου δωμάτιο. Κι αυτό συνεχίστηκε με έναν τρόπο θα έλεγε κανείς αλλόκοτο, όποια απάντηση θέλω, την βρίσκω εκεί! Είναι το δικό μου κλειδί να αποκωδικοποιώ τη ζωή.
Πώς βλέπετε τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία;
Όπως και την εποχή μας. Άκρως ενδιαφέρουσα! Αγαπώ πολύ τους έλληνες συγγραφείς. Τους διαβάζω με δίψα να μάθω πώς εξελίσσεται από βιβλίο σε βιβλίο η συγγραφική τους εμμονή. Αναζητώ παθιασμένα καινούριες φωνές. Ξαναδιαβάζω εκείνους που αγάπησα και τους αγαπώ περισσότερο. Τα δύσκολα μάς έχουν κάνει αληθινούς, πιο ουσιαστικούς. Διαβάζοντάς τους κατανοώ καλύτερα και την εποχή.
Πιστεύετε ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα υπερκεράσει το έντυπο; Εσείς διαβάζετε ηλεκτρονικά ή παραμένετε ένθερμη αναγνώστρια του τυπωμένου χαρτιού;
Αυτό που προέχει είναι οι ιστορίες, η αφήγηση αυτή καθ’ εαυτή. Όλα τ’ άλλα, έχουν την θέση τους και την ώρα τους. Διαβάζω με την ίδια λαχτάρα παντού. Στην αρχή είχα τις αντιρρήσεις μου, εξάλλου με τυπωμένο χαρτί μεγάλωσα, τα βιβλία ήθελα να τ’ αγγίζω, να τα μυρίζω, ποίηση γράφω σε ωραία τετράδια, και μέχρι πρότινος και τα μυθιστορήματα. Τώρα πια αυτό που απομένει είναι η ανάγνωση και οι ιστορίες, όλα τ’ άλλα…
Ως υπεύθυνη για το βιβλίο στην εφημερίδα «Το Έθνος» καταφέρατε να διανεμηθεί το έργο του Καζαντζάκη μέσω της εφημερίδας και τώρα συμβαίνει κάτι ανάλογο με την Ιζαμπέλ Αλιέντε. Πόσο σημαντικό είναι να περνά το έργο ενός μεγάλου συγγραφέα στο ευρύ κοινό και πώς εκτιμήσατε την ανταπόκριση του κόσμου σ’ αυτό το εγχείρημα;
Με τον Καζαντζάκη ήταν μεγάλη η συγκίνηση. Τον συναντούσα παντού, άκουγα τα καλύτερα, ως αποτέλεσμα ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Το ίδιο συνέβη και με την Αλιέντε. Ξαναδιαβάστηκε, συνειδητοποίησα το πόσο αγαπήθηκε, τους ξαναβρήκα μέσα στον χρόνο και ξαναγάπησα και τους δυο, πολύ.
Τι θα λέγατε ότι αποκομίσατε από την εκ νέου συνάντησή σας με το πνεύμα του Καζαντζάκη; Είναι επίκαιρος ο λόγος του σήμερα που όλα στη χώρα αυτή έχουν αλλάξει τόσο πολύ;
Δεν θα πρωτοτυπήσω, στην εφηβεία μου ήμουν αγιάτρευτα Καζαντζακική, είχα γράψει την μισή «Ασκητική» στο θρανίο, ήξερα απέξω παραγράφους απ’ τα βιβλία του, ο τρόπος του ήταν τρόπος μου, το πάθος του, πάθος μου. Μεγαλώνοντας τον εγκατέλειψα όπως εγκαταλείπουμε τις εφηβικές μας αγάπες. Ο Καζαντζάκης μέσα από «το Έθνος» ήρθε σε μια δύσκολη για όλους μας εποχή. Στην αρχή ήξερα ότι ήταν γύρω στα πενήντα κείμενα, τέσσερα κείμενα για κάθε βιβλίο κάθε εβδομάδα, στη συνέχεια έγιναν σχεδόν όλο το έργο του, και ο αριθμός των κειμένων γύρω στα εκατό. Τον ξανασυνάντησα, τον αγάπησα εκ νέου, τον διάβασα επιτέλους όπως του άξιζε, αλλιώς. Η σκηνή όπου ο Ζορμπάς χορεύει πάνω από τα συντρίμμια έδιωξε κάθε προσωπικό φόβο όσον αφορά την κρίση που έχει γίνει παγιωμένη κατάσταση, η αντοχή του και το πάθος του, είναι πια για μένα στάση ζωής. Η Στάση Ζωής. Έπεφτε και ξανάρχιζε. Στον «Φτωχούλη του Θεού» έχει πει τα πάντα: «Όσο υπάρχουν στον κόσμο λουλούδια και παιδιά και πουλιά, μη φοβάσαι, φράτε Λεόνε, μου ‘πε μια φορά’ όλα θα πάνε καλά». Τόσο απλά.
Η κ. Ελένη Γκίκα (φωτογραφία Τέσυ Μπάιλα)
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο σας βιβλίο με τίτλο: «Λίλιθ από γράμμα σε γράμμα». Έχετε πει ότι πρόκειται για ένα ερωτικό, βιβλιοφιλικό, υπαρξιακό θρίλερ, με αλληλογραφία αληθινή». Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτό το βιβλίο. Τι ακριβώς συμβολίζει η Λίλιθ και πόσο δύσκολο ήταν να στηρίξετε την ιστορία της πάνω σε μια αληθινή αλληλογραφία.
Η Λίλιθ είναι η σχέση μου με τη ζωή και την γραφή. Η Λίλιθ είναι αυτό που απέγινα, δηλαδή «Πλήθος είμαι» μέσα από τα βιβλία. Οι συναντήσεις, τελικά, και οι αναγνώσεις μας είμαστε εμείς. Την αλληλογραφία την είχα και ήταν ένα βιβλίο από μόνη της. Το αποτέλεσμα ήταν έκπληξη και για μένα και για τον παραλήπτη και για την αποστολέα. Μέσα απ’ την Λίλιθ ξαναδιάβασα ό,τι αγάπησα κι όσα φοβήθηκα απ’ την αρχή. Για να τα ξεφοβηθώ, τελειώνοντας. Είναι η ιστορία μέσα στην ιστορία και ανάμεσά τους σαν χνάρια, τα δαχτυλικά τους αποτυπώματα, βιβλία. Ένα κοριτσάκι γράφοντας διαπιστώνει ότι έχει βρει τον τρόπο να υλοποιεί κάθε της ιστορία, αποφασίζει να ασχοληθεί με το παρελθόν μιας και εκεί μοιάζουν όλα να έχουν συμβεί. Αλλά και ο τετελεσμένος χρόνος κρύβει εκπλήξεις, το παρελθόν γίνεται άλλο αναλόγως με το ποιοι γινόμαστε εμείς. Και ένα άλλο κορίτσι ερωτεύεται με πάθος έναν πανίσχυρο και αλώβητο άνδρα. Η ιστορία θα φέρει τον ένα κοντά στον άλλον και τον καθένα στο πιο βαθύ του, στον μόνο αληθινό εαυτό. Τα κλειδιά, είναι οι οδηγίες του εκδότη της και τα βιβλία. Από βιβλίο σε βιβλίο και από γράμμα σε γράμμα θα υπάρξει ο καθένας, καθρέφτης του άλλου. Είναι μια ιστορία που πιστεύω ότι διαβάζεται και αγραμμικά.
Διαβάζοντας τα έργα σας καταλαβαίνει κανείς ότι αρέσκεστε να εγκιβωτίζετε βιβλία, ρήσεις μεγάλων συγγραφέων, μουσικές, ποίηση, κινηματογράφο, ζωγραφική, όλες τις μορφές της τέχνης μέσα σε ένα βιβλίο. Είναι αυτό ένα παιχνίδι που επιλέγει η Ελένη Γκίκα και στήνει καρτέρι στους αναγνώστες της κλείνοντάς τους το μάτι την ώρα που εκείνοι διαβάζουν ή μια προσωπική αγωνία να τροφοδοτηθούν οι αναγνώστες με γνώσεις; Είναι οι μορφές της τέχνης συγκοινωνούντα δοχεία;
Το πιστεύω ότι όλα είναι σε σχέση, αγαπώ την λογοτεχνία στην οποία συνυπάρχουν περιγραφές και δοκιμιακά σημεία, εγκιβωτισμένες ιστορίες, ημερολογιακές σημειώσεις και αλληλογραφία. Βρίσκεται πιο κοντά στη διάθεσή μου να μοιράζομαι ό,τι διαβάζω, αγαπώ ή αξίζει, αλλά δεν το κάνω πάντα. Το «Αναζητώντας τη Μαρία» ήταν τριτοπρόσωπη αφήγηση, στο «Αίνιγμα του Άλλου» τρεις μονόλογοι, οι τρεις εκδοχές της ίδιας ιστορίας. Στο «Μετεβλήθη εντός μου ο ρυθμός του κόσμου» πολυπρισματικές αφηγήσεις γύρω από την ίδια ηρωίδα. Στον «Υγρό Χρόνο» ξεκίνησε όπου ο νεκρός ήρωας ήταν τα εναπομείναντα χειρόγραφα. Στη «Λίλιθ» δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, ήταν ο τρόπος να επικοινωνεί με τον εκδότη της και με τον κόσμο, η Λίλιθ είχε μάθει να την διαβάζει για να την καταλαβαίνει τη ζωή. Αλλά ναι, πιστεύω ότι όλες οι Τέχνες ενώνονται κάπου. Στην αλήθεια και στη μαγεία. Και όλοι οι τρόποι είναι ο δικός μας τρόπος να γοητευθούμε ξανά από την ίδια μας τη ζωή. Όμως η κάθε ιστορία απαιτεί και τον τρόπο της για να την αφηγηθείς. Διαφορετικά, δεν θα σε πλησιάσει, δεν υπάρχει περίπτωση αυτή να σου χαριστεί.
Πόσο ελεύθερο χρόνο έχει ένας άνθρωπος που ασχολείται με τόσα πολλά και διαφορετικά πράγματα στη ζωή του;
Τον χρόνο του Θεού. Δηλαδή, άφθονο! Όλα αυτά, διάβασμα, γράψιμο, είναι ο ελεύθερος χρόνος, ο χρόνος μου! Κάνω προσπάθειες για να μην είμαι μονομανής. Βγαίνω με το ζόρι πολλές φορές, με μισοτελειωμένο βιβλίο ο εαυτός μου παραμένει καρφωμένος μέσα στις σελίδες. Όταν γράφω, περπατώ στο βουνό και ακούω την ιστορία. Η μαμά μου αφηγείται απίστευτες ιστορίες, οι φίλοι μου είναι αφηγητές συγκλονιστικοί. Ζω σε μια μυθιστορηματική γειτονιά, σαν παράλληλο σύμπαν. Ο χρόνος λειτουργεί «κατ’ εξαίρεση» εδώ. Υπάρχουν ακόμα κήποι, ανθισμένα μπαλκόνια, πεζούλια, αλάνες και ιστορίες για φαντάσματα και νεράιδες, όλα συμβαίνουν και είναι παρόντα εδώ. Διαστέλλεται ο χρόνος και μακραίνουν τα βράδια. Όλοι σου λένε «Καλημέρα», «Καλησπέρα» και σε κάνουν μια μεγάλη αληθινή αγκαλιά.
Ντίνα Σαρακηνού, Ελένη Γκίκα, Τέσυ Μπάιλα
Το τελευταίο σας δημιούργημα είναι το διαδικτυακό περιοδικό fractal (www.fractalart.gr). Θέλετε να μας πείτε πώς προέκυψε; Πόσος χρόνος χρειάστηκε ώστε να ωριμάσει η αρχική ιδέα και να βγει στο διαδίκτυο το περιοδικό και πόσο δύσκολο είναι σήμερα να ευοδωθεί μια τέτοια προσπάθεια;
Ξαφνικά πέρσι το Καλοκαίρι. Σαν ανάγκη στην αρχή. Για να μη χάσω τους φίλους μου και τους συναδέλφους που εκτιμώ. Για να μιλήσω για τα βιβλία και για να διαβάσω ό,τι αγαπώ. Αυτή η αίσθηση ότι όλα είναι σε σχέση. Το ότι η λογοτεχνία σήμερα, η Τέχνη σήμερα είναι όλες οι Τέχνες μαζί. Η σχέση της ποίησης και του μυθιστορήματος με την Γεωμετρία και με τα Μαθηματικά. Η σχέση της Μουσικής με τα Μαθηματικά. Η ιστορική μνήμη σε όλα, ακόμα και στην καθημερινή μας ζωή. Το συζητήσαμε, ενθουσιαστήκαμε και μετά συνέβησαν διάφορα. Απώλειες, προσωπικές απογοητεύσεις, αυτή η αίσθηση «ε και τι θα γίνει μ’ αυτό», η ακηδία που μας δέρνει όλους, «τα ταγκαλάκια» που λέει κι ο Παϊσιος. Το είχα ξεχάσει, το είχα βγάλει απ’ το νου εντελώς. Αλλ’ ευτυχώς το είχαμε ήδη μοιραστεί και διεκδίκησε την ύπαρξή του με τρόπο αλλόκοτο. Ένα ανοιξιάτικο μεσημέρι είχα ανέβει στο «Έθνος» βαρύθυμη. Ήταν ο Τάκης (Κατσιμάρδος) και ο Γιάννης (Παναγόπουλος). «Ελενίτσα, τι κάνουμε;» Ούτε τ’ όνομά μου εκείνη τη στιγμή δε θυμόμουν. «Είμαι σαν πεθαμένη» τους είπα κι εκείνοι «θα ζωντανέψεις, εδώ είμαστε εμείς». Στήθηκε χάρη στον Γιάννη (Παναγόπουλο), τον Τάκη (Κατσιμάρδο), τον Γιάννη (Φαρσάρη), την Πέρσα (Κουμούτση) και την Αρετή (Κολλάτου). Τους δυο πρώτους μήνες ήμουν σχεδόν απούσα. Με ζωντάνεψε, όμως, τελικά αυτό το «μαζί». Οι συναντήσεις μας, οι διαφωνίες μας, τα φαγάκια και τα γλυκάκια μας, η προοπτική του να μη χαθούμε ποτέ, αν γίνεται! Διαβάζω με πάθος κι όλα τα άλλα ξεκίνησαν ακριβώς απ’ αυτή την αρχή. Έγραψα για να δω, τελικά, η άγραφη ιστορία πού θα με πάει. Υπήρξα τυχερή και έγινε αυτό το πάθος, δουλειά μου. Η ποίηση είναι στις φλέβες όλων μας, κάθε παιδί είναι ποιητής, στο δρόμο χάνει το δρόμο. Ε, ως παιδί υπήρξα πολύ μόνη μου για να ‘χω περισπασμούς, κι όταν αυτοί ήρθαν, στο μεταξύ είχα συνηθίσει και τη μοναξιά και τη σιωπή. Το fractal είναι το ακριβώς αντίθετο: η παρέα που δεν είχα παιδί! Αυτό το «όλοι μαζί» που με μαγεύει! Άνθρωποι που αγαπώ, που εμπιστεύομαι, που δεν θέλω να χάσω σ’ αυτή τη ζωή, που θέλω να συνεχίσω μαζί τους να μεγαλώνω και να γερνάω. Τον Τάκη Κατσιμάδρο τον εμπιστεύομαι πιο πολύ κι από τον εαυτό μου. Τον Γιάννη Παναγόπουλο τον θεωρώ σπίτι μου, οικογένειά μου. Τον Γιάννη Φαρσάρη, ευλογημένη διαδικτυακή συνάντηση. Η Αρετή Κολλάτου είναι η επιμελήτριά μου. Η Πέρσα Κουμούτση και ο Γιάννης Θηβαίος είναι φίλοι αιώνων. Η Αγγελική Κώττη και ο Διονύσης Μαρίνος ό,τι καλύτερο μου έχει δώσει η δουλειά μου. Και το fractal είναι ένας ζωντανός οργανισμός που είναι δημιούργημα όλων. Ένα διαδικτυακό περιοδικό που έρχεται να πει ακριβώς αυτό, ότι όλα «σε σχέση» είναι, και όλοι! Τώρα, το τι θα γίνει παρακάτω, αυτό κανείς δεν το ξέρει, όλα είναι ανοιχτά, σαν ζωή. Είναι η ζωή μας και μας γεμίζει!
Η Ελένη Γκίκα γεννήθηκε το 1959 στο Κορωπί. Δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός στις Εικόνες και στο Έθνος της Κυριακής από το 1983, έχει ασχοληθεί με το μυθιστόρημα, το διήγημα, την ποίηση, το παραμύθι, έχει συμμετάσχει σε συλλογικές εκδόσεις και έχει επιμεληθεί βιβλία και σειρές. Κυκλοφορούν είκοσι οκτώ βιβλία της, μεταξύ των οποίων και τα μυθιστορήματα Οι κούκλες δεν κλαίνε, Το αίνιγμα του Άλλου, Χαίρε παραμύθι μου, Υγρός χρόνος, Πλήθος είμαι, Αιώνια επιστροφή, αρκετά ποιητικά αλλά και παιδικά βιβλία. Η γυναίκα της βορινής κουζίνας υπήρξε υποψήφιο για το Βραβείο Αναγνωστών 2012 Ακολούθησαν Το Μπολερό δεν ήταν του Ραβέλ, καθώς και το βιβλίο για παιδιά Το μυστικό της μαγικής τσαγιέρας. Από τις εκδόσεις καλέντη κυκλοφορεί το τελευταίο της βιβλίο «Λίλιθ, από γράμμα σε γράμμα».
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
