***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
72.468 λέξεις – Ένα σχόλιο για τη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής
Όταν εξομολογήθηκα σε μια φίλη την έκταση του τελευταίου μου βιβλίου που θα κυκλοφορήσει τον Οκτώβριο Το σώμα του Τιρθανκάρα – Οι συναντήσεις ενός ταξιδιού στην Ινδία , η ερώτησή της προέκυψε αυτονόητα για έναν αναγνώστη: «και πώς κατάφερες να γράψεις τόσες πολλές λέξεις για ένα πράγμα;». Η αλήθεια είναι πως η απορία αυτή, όντως, έχει νόημα. Όχι όμως επειδή υπάρχει σαφής απάντηση στο «πώς» της γραφής, αλλά για έναν άλλον λόγο. Επειδή, όποιος ενδιαφέρεται για τη γραφή, είναι σημαντικό να κατανοήσει ότι ένα μυθιστόρημα ποτέ -όσες κι αν είναι οι λέξεις: επτά ή εβδομήντα χιλιάδες- πότε δεν μιλά μόνο «για ένα πράγμα».
Τη συνείδηση αυτού του γεγονότος, ο δόκιμος συγγραφέας τη διαθέτει έστω και ανομολόγητα. Όταν όμως καλείται να μιλήσει στους άλλους για τη διαδικασία της γραφής, οφείλει να τη μεταφράσει σε συγκεκριμένα παραδείγματα, τεχνικές και οδηγίες. Πολύ περισσότερο μάλιστα, όταν ο συγγραφέας καλείται να διδάξει ο ίδιος άλλους επίδοξους συγγραφείς. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο παιδαγωγός/συγγραφέας στην ουσία μυεί τους μαθητές του -όχι στο πώς να γίνουν συγγραφείς (αυτό θα πρέπει, με τη βοήθειά του, να το βρουν μόνοι τους)- αλλά στην καθαρότερη δυνατή συνείδηση του τι απαιτείται ώστε να το καταφέρουν.
Διδάσκω κάμποσα χρόνια δημιουργική γραφή http://bit.ly/YHM6Xf και το credo που ακολουθώ δεν είναι δικό μου, προέρχεται από το διάσημο εργαστήριο γραφής του παν.μίου της Άιοβα, το οποίο επισκέφτηκα το 2007: «Η γραφή δεν μαθαίνεται, αλλά οι συγγραφείς καθοδηγούνται». Τι σημαίνει, όμως, αυτή η καθοδήγηση; Κυρίως τα ακόλουθα πράγματα:
Ανοικείωση
Οι συγγραφείς έχουν ένα θεμελιώδες διακριτικό στοιχείο: την προσωπική ματιά, το aspect seeing, την οπτική γωνία. Το πώς στέκονται απέναντι στην κοινή μας πραγματικότητα. Οφείλουν, λοιπόν, να μπορούν να βλέπουν το ανοίκειο μέσα στο οικείο, το παράξενο μέσα στο καθημερινό, το λοξό μέσα στο κανονικό. Ο δάσκαλος της γραφής πρέπει να το καλλιεργεί αυτό στους μαθητές του.
Ετεροφαινομενολογία
Μεγάλη λέξη για κάτι απλό και απαραίτητο: ο συγγραφέας πρέπει να μπορεί να βλέπει τον εαυτό του σαν να ήταν ένα τρίτο πρόσωπο, σαν να ήταν κάποιος άλλος. Μόνο έτσι θα μπορέσει να κατανοήσει ότι στην γραφή του λέγονται πολύ περισσότερα από αυτά που ο γράφει, ότι αποκαλύπτονται πολύ περισσότερα από αυτά που ο ίδιος επιτρέπει. Ο δάσκαλος της γραφής πρέπει να βάζει διαρκώς αυτόν τον καθρέφτη μπροστά στα πρόσωπα των μαθητών του. Με αυτόν τον τρόπο οι λογοτεχνία καθίσταται για όλους μας ένα εργαλείο αυτογνωσίας
Πειραματισμός / μεθοδολογία
Ο σύγχρονος συγγραφέας καλείται πολύ συχνά να χειριστεί διαφορετικά είδη του λόγου, τα οποία είναι απαραίτητο να κατέχει εξίσου καλά με τη μυθοπλαστική αφήγηση. Παράλληλα, το μυθιστόρημα στις μέρες μας περιλαμβάνει και κείμενα μη-μυθοπλαστκού χαρακτήρα, όπως είναι το ημερολόγιο, η επιστολή, η βιογραφία, το δοκίμιο, το θέατρο, η ιστορική αφήγηση… κ.ά., τα οποία ο συγγραφέας καλείται να συνταιριάξει αρμονικά εντός ενός μυθιστορήματος. Ο δάσκαλος της γραφής πρέπει να βάζει τους μαθητές του σε διαρκή πειραματισμό με τα είδη. Να τους ζητά να γράφουν πράγματα που εκείνοι από μόνοι δεν τα είχα ποτέ διαννοηθεί, και να τους εξηγεί ότι πλέον αποτελούν στοιχεία της «εργαλειοθήκης» τους. Ακόμα, πρέπει να τους δείχνει με ποιον τρόπο τα εργαλεία και οι μέθοδοι συνδυάζονται στο εκτενές σύγχρονο μυθιστόρημα.
Ιστορικότητα της λογοτεχνίας / θεωρία
Πολλοί συγγραφείς φοβούνται τη θεωρία και την ιστορία της λογοτεχνίας. Ο φόβος εδώ δεν είναι καθόλου χρήσιμος. http://bibliotheque.gr/archives/17412 Ο δάσκαλος της γραφής πρέπει να εξηγεί στον μαθητές του ότι η θεωρία δεν παράγει ποτέ λογοτεχνία (μάλλον το αντίθετο συμβαίνει: η λογοτεχνία γεννά τη θεωρία), είναι όμως απαραίτητο να γνωρίζουν οι επίδοξοι συγγραφείς τι έχει επιτευχθεί στη τέχνη τους και με ποιον τρόπο άλλοι έχουν σκεφτεί πριν από αυτούς για τα ζητήματα της λογοτεχνίας. Γιατί συμβαίνει και ετούτο: κανένας συγγραφέας δεν γράφει μόνος, ακόμα και όταν είναι κλεισμένος σε ένα δωμάτιο – γράφει πάντα υπό τη σκέπη εκείνων που έγραψαν πριν από αυτόν.
Σύνθεση
Αυτό είναι το τελικό στάδιο, μολονότι πρέπει να υπάρχει σπερματικά ήδη από το πρώτο μάθημα. Ο δάσκαλος της γραφής πρέπει να οδηγήσει τους μαθητές του στη χειραφέτηση. Δηλαδή πρέπει να τους δείξει τον δρόμο μέσα από τον οποίον θα τον εγκαταλείψουν. Αυτός ο δρόμος θα τους καταστήσει τους συγγραφείς που θα καταλήξουν να γίνουν (αν γίνουν). Αυτός είναι και ο δρόμος που θα τους οδηγήσει να γράψουν και τις απαραίτητες λέξεις (όσες και αν είναι αυτές – αν ποτέ τις γράψουν).
Κατάληξη
Αυτός είναι ο δρόμος που οδηγεί στο μυθιστόρημα.
Ο Χρήστος Χρυσόπουλος διευθύνει ένα Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής σε συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο KOLLEG και τος Εκδόσεις Νεφέλη. Το πρόγραμμα έχει ετήσια διάρκεια και τρεις αυτόνομους κύκλους εξελικτικών επιπέδων (Εισαγωγή – Προχωρημένοι – Έμπειροι) το οποίο προσεγγίζει τη γραφή μέσα από τη φιλοδοξία οικοδόμησης της εκτεταμένης φόρμας. Τελικός στόχος είναι να εμπεδωθούν οι απαιτήσεις που τίθενται από τη φιλοδοξία να γραφτεί ένα μυθιστόρημα και να γίνουν κατανοητές οι τεχνικές που απαντούν σε αυτές.
Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
