Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Οι “Άγριες θάλασσες” είναι ένα βιβλίο περιπέτειας. Βασίζεται στην πραγματική ιστορία του Μιλτιάδη Χούμα, ο οποίος έδρασε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και έφερε σε πέρας, με επιτυχία, δεκάδες αποστολές σε άγριους καιρούς και άγριες θάλασσες, πολεμώντας τον φασισμό και τον ναζισμό. Η Τέσυ Μπάιλα χειρίζεται άψογα την ιστορία της. Μελέτησε πολύ την εποχή, διάβασε πολλές πηγές, όπως το ανέκδοτο ημερολόγιο του καπετάνιου Μ. Χούμα, αλλά κυρίως συνάντησε και μίλησε με ανθρώπους που έχουν άμεση αντίληψη των γεγονότων, όπως τη σύζυγο του ήρωα και τα παιδιά τους. Και έτσι η επιμονή και η ικανότητα του ιστοριοδίφη-ερευνητή και η ευαισθησία του λογοτέχνη-συγγραφέα συνέκλιναν σε αυτό το υπέροχο μυθιστόρημα.

Όμως, το βιβλίο δεν περιορίζεται αυστηρά στα πλαίσια ενός ιστορικού μυθιστορήματος. Οι «Άγριες θάλασσες» δεν είναι μόνο αυτό. Το βιβλίο απλώνεται σε πολλά επίπεδα, με πολλές αρετές, κάτι που καθιστά το εγχείρημα της συγγραφέως εξαιρετικά επιτυχημένο. Δεν είναι ότι διέκρινε και ξεδιάλεξε απλώς, μέσα στις μυλόπετρες τις ιστορίες, τα προσωπικά βιώματα των ηρώων και τις συναισθηματικές, ψυχολογικές τους μεταπτώσεις, ζουμάροντας ως φωτογράφος στις λεπτομέρειες μιας τοιχογραφίας. Δεν είναι μόνο ότι ανήγαγε το μεμονωμένο σε καθολικό και οικουμενικό. Είναι ταυτόχρονα το γεγονός πως όσα αφηγείται στο βιβλίο, στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, έρχονται να συνταυτιστούν και να επικαιροποιηθούν με το σήμερα και την ταραγμένη εποχή μας. Χωρίς να υψώνει το δάκτυλο, χωρίς ίχνος διδακτισμού, θέτει καυτά ερωτήματα και ίσως σε έναν βαθμό φέρνει κι εμάς αντιμέτωπους με τον εαυτό μας και τη συνείδησή μας: Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος ενός εκάστου σε ταραγμένες εποχές, απέναντι σε αυταρχικά καθεστώτα και ιδεολογίες; Οφείλει να ριχτεί στη μάχη και να πράξει το χρέος του; Και όταν πια πράξει το καθήκον του, τι κάνει; Κεφαλαιοποιεί την προσφορά του με ανταλλάγματα και αξιώματα; Όπως συμβαίνει συνήθως στη σύγχρονη ελληνική ιστορία;

Ο Μιλτιάδης Χούμας δε ζήτησε, δεν επιδίωξε κανένα αντάλλαγμα. Και μάλιστα μέχρι το τέλος της ζωής του, λιγομίλητος και ταπεινός καθώς ήταν, αρνιόταν πεισματικά να διηγηθεί τις περιπέτειες, τους κινδύνους στους οποίους βρέθηκε και τα ανδραγαθήματα του, όταν διέσχιζε με την «Ευαγγελίστρια», το θρυλικό πλοιάριό του, τη Μεσόγειο. Τέτοια κατορθώματα υπήρξαν πολλά, τα οποία δε γνώριζαν ακόμα και οι δικοί του άνθρωποι, η σύζυγος και τα παιδιά του. Μετά τον πόλεμο αγωνίστηκε σκληρά μέσα στην καθημερινή βιοπάλη να επιβιώσει και να θρέψει την οικογένειά του. Και δεν ήταν καθόλου εύκολο. Ήταν ένας αγνός ιδεολόγος, ένας άνθρωπος του λαού που σήκωσε στις πλάτες του το βάρος του αγώνα και της Αντίστασης. Μικρός το δέμας, ο καπετάν Μ. Χούμας διέθετε μεγάλο και σπάνιο ηθικό παράστημα. Αλήθεια διαθέτουν τέτοιο ανάστημα και οι μεγαλοσχήμονες που συνήθως καρπώνονται τη δόξα αυτών των ανθρώπων; Αυτή είναι μία από τις μικρές ή μεγάλες τραγωδίες της σύγχρονης Ελλάδας, ότι τέτοιοι άνθρωποι, οι οποίοι δεν είναι λίγοι, παραμένουν άγνωστοι, στην καλύτερη περίπτωση μία υποσημείωση στην επίσημη ιστορία. Η συγγραφέας θα στοχαστεί εύστοχα, ορισμένες φορές ακολουθώντας τη σκέψη του ήρωά της:

“Ή Ιστορία υπάρχει μέσα στη σιωπή αυτών των ανθρώπων και στην αυτοθυσία τους…”

“Κανένας απ’ όσους πραγματικά ανοίγουν τα τετράδια της Ιστορίας δεν έχει χρόνο να νοιαστεί αν θα γραφτεί ποτέ το όνομά του μέσα σ’ αυτά ή όχι”

«Για κείνον σκλαβιά σήμαινε να μένει ο άνθρωπος στις ώρες του μεγάλου κινδύνου με σταυρωμένα τα χέρια και να περιμένει τη σωτηρία».

Η Τέσυ Μπάιλα αναδεικνύει και ένα άλλο σημαντικό ζήτημα των καιρών μας: το προσφυγικό. Γιατί όταν οι Γερμανοί και οι σύμμαχοι τους λυμαίνονταν την Ελλάδα, πολλοί κάτοικοι της Σάμου και της Χίου, για να γλιτώσουν από τις εκτελέσεις και την πείνα, βρήκαν καταφύγιο στα μικρασιατικά παράλια. Κι εκεί βίωσαν τη μεγαλοψυχία ή και τη μικροψυχία των ντόπιων. Να, λοιπόν, που στο βιβλίο συναντάται και πάλι το παρόν με την ιστορία.

Και ενώ ο κόσμος γκρεμίζεται μέσα στη δίνη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο έρωτας ανθίζει, κρατώντας τη φλόγα και την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο αναμμένη. Ο Μιλτιάδης Χούμας θα ερωτευτεί την Ελένη, την κόρη του μαστρο-Γιώργη Κατσουλάκη, στο σπίτι του οποίου στον Τσεσμέ διέμενε μετά τη φυγή του από τη Σάμο. Και καθώς ξανοίγεται κάθε φορά στο πέλαγος, καθώς στέκει μπροστά στον κίνδυνο, αυτήν θα έχει συνεχώς στο μυαλό του, η εικόνα της θα τον συντροφεύει, γι’ αυτήν θα κρατιέται ακόμα στη ζωή και θα συνεχίσει να ονειρεύεται.

«Ακόμα και στις πιο μεγάλες δυσκολίες, όταν το καΐκι βρισκόταν σε επικίνδυνες στιγμές, η μορφή της επέστρεφε κοντά του. Καθόταν δίπλα του στη λαγουδέρα και ακουμπούσε μαζί μ’ εκείνον το ξύλινο χέρι της, μια και στις μεγαλύτερες φουρτούνες της ζωής είναι που φουντώνουν, παίρνουν φωτιά τα όνειρα».

Οι άνθρωποι αυτοί που τσουρουφλίζονται στην κόλαση του πολέμου εξακολουθούν να είναι ανθρώπινοι, με πάθη και αδυναμίες, δεν είναι ρομπότ χωρίς συναισθήματα. Και η συγγραφέας διαγράφει τους χαρακτήρες της με πειστικότητα. Πέρα από το ερωτικό του βάσανο, ο Μ. Χούμας θα βρεθεί αντιμέτωπος με τους φόβους του, ακόμα και τη σκοτεινή πλευρά του εαυτού του καθοδόν προς την αποστολή του (χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των Ιταλών αιχμαλώτων στο καΐκι και η κυριαρχία της ανθρωπιάς για άλλη μια φορά).

“Εκείνος, όμως, ήξερε καλά μέσα του πόσο βαθιά έκρυβε τα συναισθήματά του. Με πόση δύναμη άγγιζε το χέρι της λαγουδέρας, για να πάρει κουράγιο τα βράδια, πόσο φοβόταν πως κάθε αποστολή του θα είναι η τελευταία».

Η αφήγηση είναι συνήθως ευθύγραμμη, όχι όμως μονότροπη, καθώς δε λείπουν οι αναδρομές, η παράθεση αποσπασμάτων από το αυθεντικό ημερολόγιο του Μ. Χούμα, αλλά και εγκιβωτισμένες ιστορίες όπως αυτή της Ισμήνης, του μαστρο-Γιώργη για τους πρόσφυγες, του Πάρις και της Νινέτ. Η αρχή και το τέλος στηρίζονται στην τεχνική του κυκλικού σχήματος, καθώς αναδεικνύεται η σχέση του ήρωα με το καΐκι του: η κατασκευή της «Ευαγγελίστριας» και η μοιραία διάλυσή της μισό αιώνα αργότερα σηματοδοτούν ταυτόχρονα τη γέννηση και το τέλος του Μ. Χούμα. Η σχέση αυτή είναι από τις πιο σημαντικές παραμέτρους του βιβλίου.

Η Τέσυ Μπάιλα πάλεψε πολύ γι’ αυτό το βιβλίο. Και κατάφερε να συγκεράσει με επιτυχία την πραγματικότητα με τη φαντασία, την ιστορία με τη λογοτεχνία. Η προσεγμένη και επιμελημένη γλώσσα, οι αφηγηματικές τεχνικές, η συστολή και διαστολή του χρόνου, η διαγραφή των χαρακτήρων και εν γένει η συγγραφική σκηνοθεσία είναι ορισμένες από τις αρετές του μυθιστορήματος. Αξίζει, αλήθεια, να διαβάσει κανείς τις «Άγριες θάλασσες», να ταξιδέψει μέσα στις ταραγμένες σελίδες της ιστορίας σε μία όχι και τόσο μακρινή εποχή, να συνταξιδέψει με τον καπετάν Μ. Χούμα και την «Ευαγγελίστριά» του και να προβληματιστεί για τον ρόλο που καλείται να αναλάβει ο μεμονωμένος άνθρωπος στην ιστορία, σαν σημάνει η ώρα του.

O συγγραφέας Αιμίλιος Σολωμού σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Δημοσιογραφία σε σχολή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε πρωινή καθημερινή εφημερίδα. Σήμερα είναι εκπαιδευτικός στη Μέση Εκπαίδευση. Διηγήματά του δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά Άνευ, Νέα Εποχή, In focus και Μανδραγόρας, και έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες διηγημάτων. Έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα: Το Σκιάχτρο (2000), Ώσπερ στρουθίον, τάχος επέτασας (2003), που μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στη Βουλγαρία το 2013, Ένα τσεκούρι στα χέρια σου (2007, Εκδόσεις Άνευ), το οποίο βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κύπρου και αναμένεται να κυκλοφορήσει το φθινόπωρο του 2015 στη Βουλγαρία, καθώς και το ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ ΑΠΙΣΤΙΑΣ (2012, Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ), που τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2013. Το τελευταίο κυκλοφορεί στην Πολωνία, ενώ αναμένεται να μεταφραστεί και να κυκλοφορήσει στην ΠΓΔΜ, τη Γερμανία, την Αλβανία, τη Σερβία, την Τουρκία, τη Σλοβενία και την Ουγγαρία.

Emilios Solomou

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular