Οι κλασικοί στις μέρες μας, του Γεώργιου Ελ. Τζιτζικάκη

6 January 2015

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Άραγε πόσα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας αν γράφονταν σήμερα θα αποτελούσαν λογοτεχνικούς σταθμούς;

Θα είχαν την ίδια μορφή ή θα ακολουθούσαν άλλα μοτίβα, σύγχρονων βιβλίων και γραφής; Η οπτική του κόσμου μέσα στις γραμμές τους, η πολυπλοκότητα της ιστορίας, η γαλούχηση των ηρώων ακόμα και η απόδοση των διαλόγων, θα ήταν ίδια; Κυρίως όμως, αν είχαν γραφτεί σήμερα, θα αφορούσαν το αναγνωστικό κοινό; Θα μπορούσαμε να τα εκλάβουμε ως αριστουργήματα ή αυτή η θέση καλύφθηκε πίσω στα χρόνια;

Απορίες που μοιράζομαι χρόνια με φίλους που διαβάζουν κλασικά μυθιστορήματα με αγάπη και αφοσίωση. Ένας Ντοστογιέφσκι άραγε, πόσο βαρύς θα έπεφτε σήμερα στα χέρια ενός αναγνώστη; Ένας Μπουκόφσκι πόσο επιτηδευμένος θα θεωρούνταν, κι ένας Καββαδίας με το ταξιδιάρικο του βλέμμα πόσο θα αφορούσε τον μέσο Έλληνα;

Φαντάζομαι τον Ντοστογιέφσκι σε μια νεοκαπιταλιστική Ρωσία που δεν παραδέχεται τα λάθη της. Ζει σε μια γκαρσονιέρα, έχει χάσει κάμποσα χρήματα σε ηλεκτρονική σελίδα με τζόγο και ανεβάζει στο προσωπικό του blog τη σύλληψή του περί κοινωνικού μυθιστορήματος. Στην κοινωνία βλέπει νεόπλουτους Ρώσους με γυναίκες μοντέλα και απεχθάνεται που σουβενίρ πωλούνται στην Κόκκινη Πλατεία. Έχει ζήσει τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, έχει πάνω απ’ το κεφάλι του τη ρετσινιά μιας ψυχρής παγκόσμιας υπερδύναμης, συνεχίζει όμως να συναντά τριγύρω του τρώγλες και κόσμο να πεθαίνει στην παγωνιά και την εξαθλίωση. Τα έργα του αφορούν συγκεκριμένους εκδότες που δεν του εγκρίνουν ολόκληρο το κείμενο, οπότε επικοινωνεί τη γραφή του από τα μέσα δικτύωσης. Τελικώς, ξεκινά τη δική του επανάσταση έναντι στον ρωσικό φονταμενταλισμό που φοράει σοσιαλιστικά ρούχα ραμμένα με κομμουνιστικές κλωστές.

Τον αφήνω για να συνδράμω στην αγωνία του δικού μας ασυρματιστή. Σκέφτομαι τον Καββαδία να δουλεύει έξω από καράβι, κολλημένος στη στεριά του Πειραιά βλέποντας το κύμα και δίχως να καβαλάει τη ράχη του. Είναι υπάλληλος κινεζικής μεταφορικής, δεν πληρώνεται όσα πρέπει, δεν του κολλάνε βαρέα ανθυγιεινά και μετανιώνει για όσα ψήφισε και πίστεψε στο παρελθόν. Βλέπει μια Ελλάδα να ματώνει και ματώνει ο ίδιος. Φεύγει με τη φαντασία του όμως, συνεχίζει να κάνει τα ταξίδια που μας χάρισαν τα χρώματα στα μυθιστορηματικά του ποιήματα. Γράφει στο χέρι, δεν έχει υπολογιστή, επιμένει στα βαριά τσιγάρα, μισεί την γέφυρα Ρίου – Αντίρριου. Νιώθει ξέμπαρκος στην εποχή μας και οι σύγχρονες γυναίκες δεν του αρέσουν γιατί δεν είναι τόσο μοιραίες και καταραμένες. Με κόπο μαζεύει όσα του περισσεύουν από τον μισθό του και εκδίδει ένα φανζίν που το μοιράζει δωρεάν στα ναυτάκια που αφήνουν την Ελλάδα για μια τύχη στα ξένα.

Για τον Μπουκόφσκι είμαι βέβαιος. Συνεχίζει υπάλληλος στο ταχυδρομείο όμως δε συμβιβάζεται με τίποτα σε αυτό. Φροντίζει ανά τακτά διαστήματα να βρίζει κυρίες μπροστά από τον γκισέ του ή να καπνίζει εν ώρα εργασίας και παίρνει έτσι αναστολή της θέσης του ώστε να εργάζεται τις μισές μέρες του μήνα, ίσα για να βγαίνει το ποσό για τα ποτά του και το νοίκι. Μισεί τα Iphone, τις selfie, απεχθάνεται την αισιοδοξία του Κοέλιο και δε θα διαβάσει ποτέ αυτά που γράφονται εδώ γιατί δεν τον ενδιαφέρουν καν. Φτύνει στον δρόμο, τσακώνεται στο μετρό, παίρνει μάτι κορασίδες και δεν καταλαβαίνει γιατί το να πιάσεις έναν πισινό θεωρείται σεξουαλική παρενόχληση. Μεταξύ κελιού, νοσοκομείου, μεθυσιού και ξενερώματος, συνεχίζει να γράφει γιατί δεν αντέχει να μην περιγράψει την παρακμή που βιώνει ένας ολόκληρος πλανήτης που λειτουργεί μονίμως επιτηδευμένα και τόσο πολιτισμένα όσο ο λύκος ανάμεσα στα πρόβατα.

Καταλήγω πως αν σήμερα εμφανιζόταν ένας Καββαδίας, ένας Μπουκόφσκι, ένας Ντοστογιέφσκι, (και ένας Κάφκα, ένας Παλαμάς, μια Γουλφ, ένας Καμύ και η λίστα δεν τελειώνει) κάπως, κάπου, μετά βεβαιότητος όμως, θα γίνονταν και πάλι αθάνατοι όπως τους άξιζε και έγιναν στα χρόνια τους. Κι αυτό γιατί είναι πέτσινοι, αυθεντικοί, πραγματικοί μάστορες της γραφής, με φαντασία που εκφράζεται δίχως να προσδοκά να γίνει αρεστή, με οξυδέρκεια πνεύματος ώστε να μην αναζητούν την αναγνώριση.

Ο κόσμος σήμερα διαβάζει (παρά τη γενική πεποίθηση πως δεν το κάνει!). Διαβάζει και συνεχίζει να ελπίζει για το καλό, για το καλύτερο, το διαφορετικό, το αυθεντικό, το επαναστατικό. Ανατρέχει συχνά στα αθάνατα έργα όχι μόνο γιατί έθεσαν τις βάσεις τους στη λογοτεχνία, σκιαγράφησαν την εκάστοτε κοινωνία και επηρέασαν τόσο τον συγγραφικό όσο και τον αναγνωστικό κόσμο αλλά κυρίως γιατί μιλούν μέσα μας. Οπότε λέγοντας κλασικό εννοούμε τη γραφή του κάποτε; Ή μήπως κλασικό είναι η γραφή του πάντοτε;

Κι έρχομαι εδώ να ρωτήσω, άραγε τα σύγχρονα έργα έχουν να προτείνουν αυτό που θα τα χαρακτηρίσει κλασικά ή στερούνται αυτής της αναγνώρισης; Σε εκατό χρόνια από σήμερα θα τα θυμάται κάποιος ή ο κόσμος θα μιλάει και τότε για τους πατριάρχες της λογοτεχνίας που πρόλαβαν και κάλυψαν τη θέση; Είναι κάπως άδικο να συγκρίνεις τις σύγχρονες γραφές με τα κλασικά αριστουργήματα, αν μη τι άλλο έχουν και τα δύο την αυθεντικότητά τους και μια αξία να περιβάλει το καθένα. Απλά την αξία που περιβάλει το σύγχρονο σε αντίθεση με το κλασικό, μένει να μας την αποδείξει ο χρόνος· και οι γραφές φυσικά, άξιες ή μη.