Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Ο Σωτήρης Δημητρίου είναι ένας τολμηρός λογοτέχνης. Ελάχιστοι ομότεχνοί του μπορούν να υπερηφανευτούν για ανάλογη τόλμη, υφολογική και θεματολογική. 

Η συγγραφική του πορεία μετράει δύο ευδόκιμες δεκαετίες και αν κάποιος υποπτεύεται κορεσμό διαψεύδεται από τις αλλεπάλληλες εκπλήξεις που μας επιφυλλάσσει η πολύτροπη πεζογραφία του Δημητρίου.  Αναρωτιέται κανείς αν ο Σωτήρης Δημητρίου περισσότερο θυμάται, αναπολεί και επιστρέφει παρά επινοεί, κυρίως εξαιτίας του μνημονικού φορτίου, που διασώζει η γραφή του. Ωστόσο, οι αυτοβιογραφικές  προθέσεις απάδουν προς τις στοχεύσεις των έργων του.

Οι ήρωες του είναι χαμηλότονοι, ταπεινωμένοι, βαθιά δυστυχείς, μυστικά βίαιοι, αλλά και αμετανόητα παιγνιώδεις, εν ολίγοις τραγικά ανθρώπινοι, γι’ αυτό και σπαρακτικοί. Παλινδρομούν μεταξύ ανεξόφλητων επιθυμιών και εφήμερων κατακτήσεων, σε μια επισφαλή ισορροπία που δεν τους εγγυάται κανένα χαμόγελο. Σε αυτό το πλαίσιο της ‘’ανθρωπιάς’’ παρουσιάζονται με ένα γλωσσικό μείγμα λαϊκών εκφράσεων, ευδιάκριτων στοιχείων ντοπιολαλιάς καθώς ο Σωτήρης Δημητρίου έχει την ‘δική του φωνή’ όπως συχνά ακούγεται στους λογοτεχνικούς κύκλους.

Ανάμεσα στις πάμπολλες διακρίσεις του, το βιβλίο του Ντιαλιθ’ Ιμ Χριστάκη συγκαταλέγεται στα 100 καλύτερα βιβλία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, σύμφωνα με την μεγάλη έρευνα που πραγματοποίησαν (bookpress.gr και politeia.net) για την ανάδειξη των 100 βιβλίων ως τα καλύτερα της νεοελληνικής λογοτεχνίας των τελευταίων δύο αιώνων (1813-2013).

Όπως και αν έχει, πρόκειται για έναν ανήσυχο, ιδιαίτερο δημιουργό, που από καιρό έχει κατοχυρώσει μια περίοπτη θέση στη νεοελληνική γραμματεία.

Λίνα Πανταλέων – Ντίνα Σαρακηνού   22 Μαΐου 2015

separator

Ποιες είναι οι αναγνωστικές αναφορές σας;

Ένας από τους πάμπολλους  δρόμους προς την λογοτεχνία είναι και η ανάγνωση άλλων βιβλίων, αλλά δεν είναι ο πιο κρίσιμος και ο πιο κύριος.  Άλλοι δρόμοι είναι οι σημαντικοί. Και δεν είναι ο δρόμος, είναι η στιγμή. Μια ελάχιστη μια ασήμαντη στιγμή μπορεί να εκτρέψει τον ρουν της ζωή σου. Και να σε βάλει στο δρόμο της δημιουργίας ή να σε εκτρέψει. Αφήστε που πολλές φορές τα βιβλία δρουν ως παραμορφωτικοί καθρέπτες, θολώνουν τα νερά σου. Αλλά εν πάση περιπτώσει ένας από τους δρόμους είναι και η ανάγνωση άλλων βιβλίων. Απ’ την νεότητα μου θυμάμαι την μυστική ζωή του Τερζάκη, Το Κάστρο του Κρόνιν, και τον Καλό Στρατιώτη Σβέικ, του Χάσεκ. Θα προσέθετα ισοτίμως τα κόμικς, μην πω και υπερταίρως. Ήταν ένα σχολείο πυκνώσεως για μένα. Οι λεζάντες τους, ήταν ένα σχολείο γλωσσικής οικονομίας. Πιο μεγάλος,  διάβασα, τους δικούς μας κλασσικούς διηγηματογράφους, Παπαδιαμάντη, Χρηστοβασίλη, Χάκκα, Ιωάννου και άλλους.

Σημασία έχουν περισσότερο οι λέξεις ή η ιστορία;

Και τα δύο. Είναι νύχι και σάρκα. Κάπως σπουδαιοφανώς αν δεν έχεις ιστορία δεν είναι δημιούργημα και αν δεν έχεις μορφή δεν είναι καλλιτέχνημα. Είναι κουβάρι.

Η οδύνη και γενικότερα η δριμύτητα των συναισθημάτων μπορεί να αποδοθεί πλαγίως, μέσα από την ιλαρότητα;

Ενυπάρχει ούτως ή άλλως η ιλαρότητα στο τραγικό και αντιστρόφως. Ή ιλαρότητα ελαφραίνει τα πράγματα  και ίσως αφήνει πιο βαθύ ίχνος. Είναι θέμα λογοτεχνικής γραφίδας.

Yπάρχουν τραγικές καταστάσεις που απαιτούν ένα δραματικό ύφος γραφής ή, αντιθέτως, τα πάντα στην ανθρώπινη ζωή μπορούν να ιδωθούν μέσα από το πρίσμα της παρωδίας;

Όλα μπορούν να ιδωθούν μέσα από το πρίσμα της παρωδίας. Όταν είσαι νέος δεν το ξέρεις, οι νέοι έχουν μια σοβαρή, βλοσυρή στάση απέναντι στην ζωή, είχα και εγώ, τα πρώτα διηγήματα μου ήταν πολύ σκληρά πολύ δραματικά, όσο μεγαλώνεις, βλέπεις ότι είμαστε μαριονέτες, είμαστε  πάντα σε νερά μαύρα και άγνωστα, τι μας μένει, ας παίξουμε λίγο, ας γελάσουμε λίγο.

Στα τελευταία σας πεζογραφήματα, όπως στα Οπωροφόρα της Αθήνας, στο Σαν το λίγο το νερό και στη Σιωπή του Ξερόχορτου, δεν φοβηθήκατε μήπως η διάχυτη θυμηδία δυναμίτιζε την υποβόσκουσα σημασία της αφήγησης και εντέλει αποπροσανατόλιζε τον αναγνώστη;

Όχι καθόλου, αντιθέτως. Τουλάχιστον έναν αισθαντικό αναγνώστη δεν θα τον αποπροσανατόλιζε. Και μου αρέσει να απευθύνομαι σε έναν αναγνώστη που με ξεπερνά. Εν πάση περιπτώσει, ο λογοτέχνης όσο μεγαλώνει θέτει ερωτήματα θεματικά και μορφικά. Αν τα θέτει σαν παιδί, ακόμα καλύτερα.  Γιατί ένα μαθαίνεις όσο μεγαλώνεις, χίλια σου κρύβονται. Οπότε όσο μεγαλώνεις ξαναγυρίζεις στην παιδική αντιληπτικότητα που είναι πολύ πιο μεγάλη, επί της ουσίας.

 

Τα προαναφερθέντα βιβλία σηματοδοτούν μια ξαφνική και ριζική απόκλιση από την προηγούμενη πεζογραφία σας και κυρίως από τα διηγηματογραφικά σας έργα, όπου προεξάρχουν η νοσηρότητα και ο ζόφος. Πώς αποτολμήσατε μια τόσο ριψοκίνδυνη αλλαγή, θεματολογική αλλά και υφολογική;

Δεν έγινε συνειδητά, το έφερε η ζωή. Λίγα πράγματα κάνει ο λογοτέχνης, κάθεται στην όχθη της ζωής και ότι του φέρει το κύμα.

Θεωρήσατε πως είχατε εξαντλήσει τους συγγραφικούς τρόπους, που ανέδειξαν την ιδιοπροσωπία σας ως διηγηματογράφου;

Όχι κάθε άλλο. Δεν έχω καθόλου στρατηγικές, ούτε τακτική. Ότι γίνει, δεν επενδύω.  Βέβαια με ενδιαφέρει αυτό που θα γράψω να είναι καλό. Έρχονται διάφορα και επιλέγω. Η επιλεκτική ικανότητα είναι αυτή που κυρίως πρέπει να τονίσω.  Αλλά και κάτι που επείγει, μου επιβάλλεται. Θα έλεγα ότι ο λογοτέχνης  είναι ένας διάμεσος.

Τα πάθη της σάρκας και ο μητρικός δεσμός είναι δύο θέματα, που επανέρχονται στις σελίδες σας. Οι γονεϊκές σχέσεις συνήθως αποτυπώνονται σαν πηγή αμφίπλευρης δυστυχίας και αιτία ψυχικών δεινών. Ο έρωτας, πάλι, προξενεί στους ήρωές σας εξίσου βαθιές ρωγμές και δυναστικές ενοχές. Πιστεύετε πως μπορεί κανείς να αποδεσμευτεί από τους καταναγκασμούς που υποθάλπει η μητρική αγάπη;

Με μια άλλη κοινωνική οργάνωση ενδεχομένως να μην υπήρχε αυτό το ασφυκτικό κλίμα των πέντε ανθρώπων που απαρτίζουν την πυρηνική οικογένεια,  που στην ουσία είναι ένα μικρό κρατίδιο που κάνει εχθροπραξίες με τις άλλες οικογένειες. Βέβαια, δεν ξέρω τι κουκιά θα προκύψουν αν πάψει να υπάρχει ο θεσμός της οικογένειας, μπορεί να γίνουν χειρότερα πράγματα. Εν πάση περιπτώσει, η ζωή είναι ριψοκίνδυνη όπως και να την δούμε.

Από το άλλο μέρος, όταν κανείς αγαπάει δεν υποπίπτει αναπόφευκτα σε λάθη και προδοσίες, τόσο εις βάρος του όσο και εις βάρος του άλλου;

Κατά μια όψη της η αγάπη ίσως υποδουλώνει τον άλλον, του δημιουργεί ενοχές. Καλό είναι ν’ αφήνουμε τον άλλον ελεύθερο. Να μην του τραβάμε το μανίκι, είτε δια της φανερής αγάπης, είτε ακόμα και με την οικειότητα η οποία είναι μια κακοζωγραφισμένη  όψη της αγάπης. Δημιουργεί σιγά- σιγά περιφρόνηση. Μάλλον χρειάζεται μια κομψότητα στην στάση έναντι των άλλων.

DHMHTRIOU KOUMPI

Έχετε γράψει πολύ για την επαρχιακή ζωή, για τον «χωριανικό» τρόπο ζωής, επιμένοντας στον ψυχωφελή ρόλο της κοινότητας. Ο κάτοικος της πόλης, που είναι εξ ορισμού αποκομμένος από το ήθος αυτής της λησμονημένης βιοτικής συνθήκης, είναι δυνατόν να βρει μέσα από τις δοσοληψίες της καθημερινότητας τη γαλήνη εκείνη (τη συμφωνία με το σύμπαν), που αναπολούν αρκετά βιβλία σας;

Αυτή είναι μια ζωή που έφυγε ανεπιστρεπτί, δεν είμαι νοσταλγός, εξάλλου δεν την έζησα αυτή τη ζωή, παρατηρητής εν μέρει και κυρίως έχω ακούσει από παλαιοτέρους. Όντως υπήρχε μια αμεριμνησία, μάλλον μια συγκέντρωση στην στιγμή. Δεν ζούσαν κομμένοι οι άνθρωποι στο παρελθόν και στο μέλλον είτε προσδοκώντας, είτε νοσταλγώντας. Αυτό ήταν το κύριο αυτής της ζωής, ήταν ολόκληροι οι άνθρωποι, ήταν διαθέσιμοι. Σήμερα δρούμε με πλάνα πενταετή, δεκαετή. Στις δε συναντήσεις μας, απουσιάζουμε κατά το ήμισυ  μη πω κατά τα τρία τέταρτα και παραπάνω. Δεν είμαστε ολόκληροι πλέον. Όμως  αυτό που θαυμάζω σε αυτή την παλιά ζωή είναι ο γλωσσικός ανθός της. Μερικές εποχές έχουν γλωσσικούς ανθούς. Αυτήν την ποιητική γλώσσα θέλω να δώσω και πραγματικά εδώ πέρα νιώθω τελείως διάμεσος.  Η ζωή κυλά, δεν ξαναγυρίζει πίσω, απλώς από θαυμασμό γι’ αυτήν  την γλώσσα από καιρού εις καιρόν επιχειρώ τέτοιες γλωσσικές αναπαραστάσεις.

Κατά τη γνώμη σας, το άτομο κινείται μέσα στην πόλη πιο ελεύθερο (λυτρωμένο από την καταπίεση των κλειστών κοινοτήτων) ή αναγκάζεται να αναδιπλωθεί στον εαυτό του προκειμένου να αποκτήσει μια ψευδαίσθηση ασφάλειας;

Στον εαυτό του αναδιπλώνεται, ενδεχομένως  όμως έχει μια μεγαλύτερη ελευθερία, ως προς την καθημερινότητα. Ήταν ένα θέατρο το χωριό, που όλοι πηγαινοερχόνταν αδιαλείπτως από την σκηνή στη ράμπα. Υπήρχε πάντα η δέσμευση στα ήθη της καθημερινότητας αλλά το βράδυ τους ήταν πολύ πιο χορταστικό και γαλήνιο ενώ σήμερα υπάρχει μια ελευθερία στις κινήσεις του ατόμου, αλλά το βράδυ στριφογυρίζει στα μαξιλάρια του σαν δαιμονισμένος.

Το πρόσφατο βιβλίο σας, η νουβέλα Κοντά στην κοιλιά, είναι μια παρωδία της ελληνικής κρίσης. Φαντασιώνεται μια ευτυχισμένη, φωτόλουστη πολιτεία, οι κάτοικοι της οποίας ζουν σε απόλυτη ανεμελιά, επειδή ακριβώς έχουν επιτέλους συνειδητοποιήσει την ασημαντότητά τους. Μόνο που την ευδαιμονία τους ακολουθεί η συντέλεια. Θα λέγατε ότι ο σημερινός άνθρωπος οφείλει να χαμηλώσει ή να ψηλώσει;

Να χαμηλώσει. Η προοδευτικότητα και η συνεχής πρόοδος και το ψήλωμα είναι φενάκη και λίγο σαχλαμάρες. Να  βγάλει φτερά; Εντάξει έχει αεροπλάνα. Δεν λέει τίποτα αυτό. Είναι άκρως επιφανειακά πράγματα. Δηλαδή ότι και να κάνει το είδος μας δεν θα προσεγγίσει ποτέ έστω και την επιφάνεια της γνώσεως. Ένα μαθαίνει, χίλια του κρύβονται. Άρα καλό θα ήταν να απολαμβάνει διότι είναι όμορφη η ζωή. Με τη συνεχή προσπάθεια εξυψώσεως και προόδου χάνει ενδεχομένως τις μέρες του, άρα να χαμηλώσει και να απολαμβάνει χωρίς καμία ενοχή τα δώρα της ζωής που είναι πάρα πολλά. Θάλασσα, έρωτας, ήλιος, φαγητό, συνεχώς είμαστε σε ευκαιρίες γλυκύτητας, με πιο σημαντικές τις ανέξοδες. Γιατί να τις χάνουμε;

 

Στο έργο σας οι ανθρώπινες σχέσεις τις περισσότερες φορές δεν ολοκληρώνονται. Είναι αυτό μια συνειδητή επιλογή του συγγραφέα ή πιστεύετε ότι στην εποχή μας πράγματι οι σχέσεις των ανθρώπων μένουν ανολοκλήρωτες;

Όχι, υπάρχουν και σχέσεις ολοκληρωμένες. Συνήθως όμως οι άνθρωποι στις συνθήκες της εποχής μας δεν έχουν ευχαριστιμό. Δεν βάζουν όριο. Έχουν το ανικανοποίητο. Όμως κάθε ιστορία που μου έρχεται επιβάλλει την δική της δραματουργία και την δική της εξέλιξη, το δικό της τέλος. Δεν το κάνω συνειδητά.

 

Λαμβάνετε υπόψη σας τις κριτικές;

Ναι, τις διαβάζω. Και όταν είναι βέβαια καλές,  ευχαριστιέμαι, δεν είμαι υπεράνω. Μερικές φορές ίσως έχει δίκιο αυτός που δεν γράφει θετικά. Μπορεί όμως να το πει αυτό με καλό τρόπο. Δεν μου αρέσουν οι κριτικοί που είναι βάναυσοι, που μπαίνουν με λασπωμένα παπούτσια στο έργο σου. Μπορεί να εκφέρουν τον αντίλογό τους με ωραίο τρόπο. Πάντα υπάρχει τρόπος. Πάντως μερικές κριτικές έχουν δικά τους πόδια. Είναι κριτικά δημιουργήματα και στέκονται σαν κείμενα αυτόνομα. Πάντα κατά περίπτωση λοιπόν.

Τι φοβάστε σε σχέση με τη γραφή σας;

Την εμπλοκή, που πάντα καραδοκεί, την σάπια σανίδα. Να εμπλακεί ο συγγραφέας με τη ζωή με ένα τρόπο που δεν το αντέχει και αυτή η εμπλοκή να στομώσει την δημιουργικότητα του.

Ποιο βιβλίο της παγκόσμιας λογοτεχνίας θεωρείτε υπερεκτιμημένο;

Δεν ξέρω.

Υπάρχει κάποιος συγγραφέας, ο οποίος δεν είναι εν ζωή πλεόν τον οποίον θα θέλατε να είχατε γνωρίσει;

Τον Παπαδιαμάντη.

 

Πιστεύετε ότι τα βιβλία σας απευθύνονται σε όλους;

Όχι, μάλλον έχω οροφή στο αναγνωστικό κοινό. Είναι μια κατηγορία ειδική, δεν θέλω να εκθειάσω εμμέσως την γραφή μου, αλλά οι υποψιασμένοι, αυτοί που  έχουν περάσει  και μερικά βάσανα, είναι πιο καλοί υποδοχείς.

dimitriou-PHOTO

Λέγεται ότι οι εμμονές διατρέχουν το έργο των συγγραφέων. Η δική σας ποια είναι;

Το ανθρώπινο πρόσωπο.

Έχετε βραβευτεί από την ακαδημία Αθηνών. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αυτοπεποίθηση σας ως συγγραφέα; 

Αυτές οι τιμές σε χαροποιούν, όμως πολύ λίγο πλέον. Όσο μεγαλώνεις και έχεις ευνοηθεί από το μεγάλωμα,  δεν  σε  πολύ ενδιαφέρουν τα εξωλογοτεχνικά, αυτές οι ποικίλες εξαργυρώσεις. Είναι πως σου έχει συμπεριφερθεί η ζωή επί της ουσίας.

Δεδομένου ότι γίνονται πολλά μαθήματα δημιουργικής γραφής,  πιστεύετε ότι η γραφή διδάσκεται;

Όχι. Το είχα κάνει και εγώ μια περίοδο, πέρασα πολύ καλά. Το έκανα όμως λίγο έως πολύ αιρετικά και δεν με ξανακάλεσαν. Πήγα να δω πως είναι. Είναι κοινωνικοί τρόποι αποφορτίσεως και των συμμετεχόντων και του συγγραφέα. Και ίσως να αποφέρουν και ψίχουλα οικονομικά στον συγγραφέα. Με την έννοια όμως ότι κάτι ακούς, κάτι λες, κάτι μαθαίνεις, είναι πολύ καλά.  Και επίσης για κάμποση ώρα είσαι έξω από τον εαυτό σου. Είμαι υπέρ αυτών των συνευρέσεων αλλά προς Θεού μην έχουμε αυταπάτες ότι δημιουργούν λογοτέχνες. Είναι δαιδαλώδης και μυστήριος ο δρόμος προς την δημιουργία.

dimitioy biblio

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, το τελευταίο του βιβλίο ‘’Κοντά στην Κοιλιά’’ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, είναι ένα βιβλίο ευτράπελο για το ανθρώπινο είδος. Γραμμένο με πλάκα, μάλλον χαϊδεύει τους ανθρώπους, τα παιγνιώδη  πολιτικά κόμματα του βιβλίου είναι παρηγορητικά. Ο Σωτήρης Δημητρίου, ψάχνει άλλοθι, αθωότητες, διότι πιστεύει ότι δεν χρειάζεται πόλεμος ούτε προς άλλους ανθρώπους ούτε προς τον εαυτό μας. 

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular