Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Αν έπρεπε να επιλέξουμε μία λέξη, για να περιγράψουμε τον εθνικό ποιητή της Πορτογαλίας, Φερνάντο Πεσσόα, αυτή θα ήταν σίγουρα η λέξη saudade.

Λέξη-συναίσθημα, η οποία δηλώνει ταυτοχρόνως καημό, νοσταλγία, επιθυμία, ανίατη θλίψη κι εγγενή μελαγχολία. Χαρακτηρισμός διόλου αυθαίρετα δοσμένος, όπως άλλωστε επιβεβαιώνουν τα λόγια του ίδιου του συγγραφέα: «Είμαι ολόκληρος μια αόριστη νοσταλγία, ούτε του παρελθόντος ούτε του μέλλοντος: είμαι μια νοσταλγία του παρόντος, ανώνυμη, εκτενής, ακατανόητη.»

Η μελαγχολία αποτελεί ίδιο των καλλιτεχνών γενικότερα και των συγγραφέων ειδικότερα, σαν μια ιδιότητα a priori εγγεγραμμένη στο γενετικό τους κώδικα. Θα μπορούσε να αποτελεί τόσο την αιτία όσο και το αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής παραγωγής. Οι συγγραφείς γράφουν, επειδή για κάτι μελαγχολούν, κάτι νοσταλγούν, κάτι θέλουν να απαθανατίσουν ή σε κάτι θέλουν να δώσουν υπόσταση, ακόμα κι αν αυτή η υπόσταση περιορίζεται στο χαρτί. ‘Η μελαγχολούν, επειδή μέσω της συγγραφής έχουν πρόσβαση σε έναν άλλο κόσμο, ανώτερο, της δημιουργίας και του πνεύματος, και μέθεξη στις εκεί ιδέες, με αποτέλεσμα ο δικός μας να τους απωθεί προξενώντας τους saudade.

Ο Πεσσόα όμως δραπέτευε από την πραγματικότητα που έβριθε μέλαινας χολής, ξεγελώντας – ή ορθότερα, επισκιάζοντας – τη μελαγχολική φύση του. Τις ζωές που ήθελε να ζήσει τις έζησε μέσω όχι ενός, αλλά 72 ετερωνύμων, οι οποίοι υπέγραφαν τα πολυάριθμα χειρόγραφά του που βρέθηκαν κλεισμένα στο περίφημο μπαούλο του.

Άραγε δεν αποτελεί η δημιουργία του φανταστικού κόσμου των ετερωνύμων μια διέξοδο πνευματικής ψυχαγωγίας από το προσωπικό του μηδέν και άπειρο, μια ειρωνική εκδίκηση ενάντια στο μονήρη εαυτό του, αλλά κι έναν τρόπο να ζήσει – να ζήσει τεχνητά – , έστω ως «διαμεσολαβητής»; Δεν ήταν άραγε κι ένας τρόπος για να ξεφύγει απ’ το ίδιο του το κορμί, που ενδόμυχα καταριόταν για τις «αφύσικες» επιθυμίες του;

Ο Φερνάντο Πεσσόα υπήρξε και παραμένει μια φωνή που εκφράζει, με σπάνια ακρίβεια και αμεσότητα, τον εσωτερικό διχασμό, το άγχος, τους φόβους που μοιραζόμαστε όλοι όσοι αμφιβάλλουμε για τα πάντα, για την πραγματικότητα, την αλήθεια, την ελπίδα, για το «τι ‘ναι Θεός, τι μη Θεός και τι τ’ ανάμεσά τους». Και όλα αυτά για τι; Γιατί, ως άνθρωπος, έθρωσκε άνω και αναζητούσε μέχρι και πριν ξεψυχήσει “Licht, mehr Licht (Φως, περισσότερο φως), αναφωνώντας αμέσως μετά «Ιλί ιλί λαμά σαβαχθανί». Γκαίτε; Χριστός; Πεσσόα; Μέχρι και την τελευταία του στιγμή παρίστανε κάποιους άλλους; Έκρυβε τον πραγματικό του εαυτό; Ή τελικά μας έδωσε σπαράγματα της υποκειμενικότητάς του; Ας ενώσουμε τα θραύσματα ενός αρραγούς προσωπείου.

Aglaia Pantelaki

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular