Η μοναδική οικογένεια, Λευτέρης Καλοσπύρος, Εκδόσεις Πόλις
«Άρχισα να γράφω διότι είχα περισσότερες από μία ιστορίες να αφηγηθώ• όλες ασύγκριτα πιο ενδιαφέρουσες από την ιστορία της ζωής μου», ακούγοντας κανείς τη δήλωση του Λευτέρη Καλοσπύρου για το πρώτο του βιβλίο, τη Μοναδική Οικογένεια, δεν μπορεί παρά να σκεφτεί τη ρήση που θέλει τη συγγραφική ωριμότητα να επέρχεται μετά το άδειασμα των αυτοβιογραφικών αποθηκών.
Γεννημένος το 1980, με σπουδές στην Ιστορία και τη Φιλοσοφία των Επιστημών, αποτελεί χρόνιο μελετητή της αμερικανικής μυθιστορηματικής παραγωγής. Κείμενά του έχουν δημοσιευθεί στο The Zone, το Book’s Journal, το Διαβάζω, τον Αναγνώστη και στην επιθεώρηση European Journal of American Studies. Παράλληλα, έχει γράψει το επίμετρο για την ελληνική έκδοση του Oblivion, της τελευταίας συλλογής διηγημάτων του David Foster Wallace. Έχοντας, λοιπόν, μια κριτική εποπτεία των πιο αντιπροσωπευτικών έργων του λογοτεχνικού μεταμοντερνισμού, προχώρησε ένα βήμα παρακάτω: από τη θεωρία της λογοτεχνικής ανάγνωσης και την ανάγνωση της λογοτεχνικής θεωρίας πέρασε στην πράξη της λογοτεχνικής παραγωγής.
Το μυθιστόρημα δομείται βάση του θεατρικού έργου που γράφει ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, Ανδρέας Αριθμέντης. Τα κείμενα που παρεμβάλλονται μεταξύ των πράξεων του έργου, άλλα γραμμένα από τον Αριθμέντη ή μέλη της οικογένειάς του, με τα οποία διατηρεί κατ’ εξοχήν ανταγωνιστικές σχέσεις, κι άλλα από ήρωες του θεατρικού, παρά την ειδολογική τους διαφοροποίηση, καταφέρνουν να διατηρήσουν μια συνάφεια μεταξύ τους, με τη συγγραφική μορφή του Καλοσπύρου να αχνοφαίνεται στο υπόβαθρο τους. Η υφολογική τους συγγένεια, προφανώς προϊόν συγγραφικού σχεδιασμού, αποτελεί τη γέφυρα που ενώνει τις πράξεις του θεατρικού με τα διηγήματα, τα αποσπάσματα μυθιστορημάτων και τις ηλεκτρονικές σημειώσεις που θα συναντήσει ο αναγνώστης ανάμεσά τους.
Ο τίτλος του βιβλίου έχει περισσότερες από μία σημασίες: πέρα από το ομότιτλο θεατρικό που παρουσιάζεται, πέρα από τη φράση που χρησιμοποιεί ένας από τους πρωταγωνιστές του και τον περιέχει, οι λέξεις του τίτλου κρύβουν ένα παιχνίδι ειρωνείας και αμφισημίας –στοιχεία που διαποτίζουν, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, τις περισσότερες σελίδες του βιβλίου. Δίχως να είναι βέβαιο που αναφέρεται ακριβώς, αν απλώς δε σκεπάζει με τη σκιά του τα περισσότερα στοιχεία που συναποτελούν το βιβλίο, μπορεί να λειτουργήσει ως υπόνοια για κάθε οικογένεια που, αρνούμενη να κοιτάξει πέρα από μια δεδομένη –όπως υποθέτει- μοναδικότητα, πνίγεται στην καθολικότητα της κοινοτυπίας της. Παράλληλα, όμως, ο τίτλος αποτελεί κι ένα σχόλιο για τα σύγχρονα συγγραφικά συμβάντα: η καθολικότητα της συγγραφικής ιδιότητας, την οποία δείχνουν να ασπάζονται όλοι οι πρωταγωνιστές του βιβλίου, υποσκάπτει τη μοναδικότητα που κάποτε έκρυβε.Η άλλοτε «μοναδική οικογένεια των συγγραφέων», όχι ως κλειστή ελιτίστικη ομάδα αλλά ως κοινωνική κατηγορία με ορισμένο ρόλο, δείχνει πλέον να κατοικεί σε σπίτι με πόρτες ανοιχτές για τον καθένα –και πότε αυτό απεδείχθη ευεργετικό για οποιαδήποτε πεδίο; Αποκομμένοι από τον κάποτε μείζονα κοινωνικό τους ρόλο, εξαντλούνται σε ανέμπνευστες αυτοβιογραφικές αναπαραστάσεις με τους αισθητήρες της έμπνευσης βραχυκυκλωμένους, σαν υπερφορτωμένους από πλεονάζοντα δεδομένα υπολογιστές.
Όσο γυρνά κανείς τις σελίδες, σε αυτό το παλίμψηστο ή μωσαϊκό εγκιβωτισμένων αφηγήσεων, βλέπει να ανοίγεται μπροστά του μια ευρεία γκάμα θεμάτων η οποία βοηθά το βιβλίο να ξεφύγει από μια νοηματικά στείρα λογοτεχνική αυτοαναφορικότητα, το βιβλίο περιγράφει τις ανθρώπινες –κι όχι μόνο οικογενειακές- σχέσεις, συνομιλεί με τον κινηματογράφο, περιέχει στοιχεία της σύγχρονης –νεοελληνικής και μη- κοινωνίας. Σα χταπόδι απλώνει τα πλοκάμια του ταυτόχρονα σε τομείς τόσο διαφορετικούς όσο και τα κείμενα που τους περιέχουν. Ο Καλοσπύρος προχωρά μέχρι εκεί που πρέπει: σκιαγραφεί το σχέδιο και τοποθετεί την παλέτα –τα χρώματα που θα επιλεγούν είναι στην ευχέρεια του αναγνώστη.
Πολύς λόγος έχει γίνει και για το μεταμοντέρνο χαρακτήρα του βιβλίου. Καθώς οι θεωρητικές συζητήσεις σχετικά με το σημείο που βρισκόμαστε στη μεταμοντέρνα περίοδο, αν δε βρισκόμαστε ήδη στην επόμενη, συνεχίζονται, ο Καλοσπύρος έρχεται να καταθέσει ένα βιβλίο ενδεικτικό του συγκεκριμένου «κινήματος». Η λέξη μεταμοντέρνος, μάλιστα, επαναλαμβάνεται σποραδικά μέσα στο κείμενο, πάντα σε θέματα εξω-λογοτεχνικά, όπως «μεταμοντέρνο σχόλιο» ή «μεταμοντέρνα γυαλιά», και μαζί με την αναφορά συγγραφέων που αποτελούν πυλώνες του είδους, τον Don Delillo, τον Thomas Pynchon, τον David Foster Wallace (όχι βέβαια ότι αυτές είναι οι μόνες –ορατές ή αόρατες- διακειμενικές αναφορές που μπορούν να εντοπιστούν), παραπέμπει σ’ ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης περιόδου: ο μεταμοντέρνος δημιουργός, τουλάχιστον όσοι γράφουν στην ύστερη περίοδό του, όπως ο Καλοσπύρος, έχει πλήρη επίγνωση της «μεταμοντερνικότητάς» του, δεν περιμένει τη λήξη της ιστορικής περιόδου για την απόδοση ταυτότητας. Κι είναι ακριβώς αυτή η συναίσθηση που, πέρα από οδηγός γραφής για το συγγραφέα, όταν υπονοείται, όπως στο παρόν κείμενο, λειτουργεί κι ως οδηγός ανάγνωσης για τον αναγνώστη.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
