Πίσω από τον Ρασκόλνικοφ, πίσω από την Άννα Καρένινα, πίσω από τον Τζάκ Τόρενς υπάρχουν δεκάδες αφανείς λογοτεχνικοί ήρωες που βάζουν το δικό τους λιθαράκι στην εξαίσια πλοκή των μυθιστορημάτων που αγαπήσαμε.
Κάθε βδομάδα, ο Θανάσης Χειμωνάς σκιαγραφεί έναν από αυτούς…
Ο Κοιλιάς στο «Δίκιο» του Νίκου Αραπάκη
Το πρώτο στοιχείο που σε κερδίζει στο «Δίκιο» του Νίκου Αραπάκη είναι το εντυπωσιακό εξώφυλλο. Μια φωτογραφία «εποχής», ελαφρώς «πειραγμένη» η οποία απεικονίζει μια πολυμελή οικογένεια. Ανάμεσα σε καμιά δεκαριά γυναικόπαιδα κι έναν μεσήλικα πατέρα ξεχωρίζει –ακριβώς στη μέση- ένας αγέρωχος ψηλός νεαρός με χαρακτηριστικό μουστάκι. Μόνο ο πατέρας χαμογελά. Οι υπόλοιποι, βλοσυροί, συμβολίζουν την αβεβαιότητα και την κατήφεια ενός από τους πιο σκοτεινούς καιρούς την ελληνικής ιστορίας. Τον καιρό της Κατοχής, τον καιρό του Εμφυλίου.
Νοερά πρόκειται για την οικογένεια Μαυράκου, μια πολυπληθή φαμίλια του Μωριά με πατριάρχη τον «Μπάρμπα-Γιώργη τον Μαυράκο» όπως τον αναφέρει το οπισθόφυλλο ο οποίος βλέπει δύο γιους του να χάνουν την ζωή τους. Ο ένας, ο Κοσμάς, αμέσως μετά την έναρξη των εχθροπραξιών στο Μέτωπο. Ο άλλος, ο δίδυμος αδερφός του ο Δαμιανός (Κοσμάς και Δαμιανός ήταν οι Άγιοι Ανάργυροι) από τα χέρια ενός ταγματασφαλίτη, για μια γυναίκα. Το Δίκιο της ιστορίας μας είναι αυτό που ψάχνει ο Μηνάς, ο αδερφός των δυο αδικοσκοτωμένων. Που διψάει για εκδίκηση.
Αποκηρυγμένος από τον πατέρα τους και με την πολύτιμη βοήθεια του μεγαλύτερου σε ηλικία φίλου του, Στέλιου, ο Μηνάς θα καταταγεί στον ΕΛΑΣ. Θα αντιμετωπίσει γερμανούς ναζί, Έλληνες δωσίλογους αλλά και κολλημένους κομμουνιστές ινστρούχτορες. Τι ειρωνεία όμως… ο μεγαλύτερος και πιο επικίνδυνος εχθρός του θα αποδειχθεί ο αλλόκοτος Διονύσης, ο αδερφός της αγαπημένης του Κρινιώς ο οποίος δεν θα συγχωρήσει ποτέ το γεγονός πως ο Μηνάς του έσωσε την ζωή, στερώντας του έναν ένδοξο θάνατο…
O Aραπάκης χτίζει ένα χορταστικό μυθιστόρημα. Με την βοήθεια μιας γλώσσας δουλεμένα ακατέργαστης καταφέρνει να μας μεταφέρει στην εντέλεια την ατμόσφαιρα εκείνης της πολυτάραχης εποχής, την παράνοια και τον φόβο της ανασφάλειας και του συνεχούς αλληλοσκοτωμού.
Εμείς αγαπήσαμε τον Κοιλιά. Γιατί άραγε;
Ο Κοιλίας (κατά κόσμον Παντελής Ντορούμης) διαθέτει όλα τα ελαττώματα που κάνουν έναν άνθρωπο αποκρουστικό. Πέρα από την αποκαρδιωτική του εμφάνιση (ο Αραπάκης μας λέει πως έχει ύψος δυο πήχες και βάρος 100 οκάδες, με λαδωμένο ατσούμπαλο μαύρο μαλλί) ο Κοιλιάς είναι και «κωλομπαράς με αδυναμία στα πιτσιρίκια» (αγοράκια εννοείται) και μαυραγορίτης και χασικλής ενώ διατηρεί και καλές σχέσεις με τους ναζί κατακτητές. Αυτή όμως η «καταδικασμένη», η άγαρμπη στα όρια της καρικατούρας φιγούρα του είναι που τον κάνει συμπαθή στα μάτια μας. Πέρα απ’όλα τα κακά που αναφέραμε παραπάνω, ο Κοιλιάς είναι αυτό που λέμε «εντάξει τύπος». Είναι πάντα έτοιμος να βοηθήσει το φιλαράκι του τον Στέλιο- «στον ίδιο εξηγιότανε σπαθί» γράφει χαρακτηριστικά ο Αραπάκης. Πράγματι, ο Κοιλιάς θα προστατεύσει τον Στέλιο, την ερωμένη του την (Εβραία) Μάγδα αλλά και τον Μηνά από τον αδίστακτο ταγματασφαλίτη Δρογκάκο. Κάποια στιγμή δε, θα συστήσει στον Στέλιο τον Μάρκο Βαμβακάρη, ένα από τα υπαρκτά πρόσωπα που παίζουν κι αυτά τον ρόλο τους στο «Δίκιο».
Ο Κοιλιάς θα έχει κακό τέλος. Λίγο μετά την σφαγή του Μελιγαλά, ο Στέλιος θα τον βρει κρεμασμένο από μια συκιά έξω από το σπίτι του. Γύρω του ο όχλος χλευάζει το άψυχο παχουλό κορμί του. Ο Στέλιος νιώθει την θλίψη να τον γεμίζει. Το λυπημένο βλέμμα του λίγο λείπει από το να τον βάλει σε μπελάδες καθώς ένας τύπος, με πιστόλι στο χέρι, τον ρωτάει: «Μπάρμπα πολύ στενοχωρεμένο σε βλέπω. Μήπως κι έκανες την ίδια δουλειά;» Και ο Στέλιος απαρνείται τον κοιλιά για να σώσει το τομάρι του.
Οι εμφανίσεις του Κοιλιά στο «Δίκιο» δεν είναι πολλές. Ο χαμός του όμως δείχνει παραστατικότατα το δράμα του ελληνικού εμφυλίου. Ο Κοιλιάς δεν λιντσαρίστηκε επειδή ήταν «προδότης και μαυραγορίτης» όπως έγραφε η ταμπέλα που κολλήσανε στο κουφάρι του. Ηθικός και «φυσικός αυτουργός» για τον φόνο του ήταν ένας λαδέμπορας ο οποίος ξεσήκωσε τον κόσμο γιατί απλώς είχε χάσει από αυτόν στο μπαρμπούτι. Ο Κοιλιάς πήγε άδικα. Τζάμπα και βερεσέ. Όπως οι περισσότεροι ήρωες στο «Δίκιο». Όπως οι περισσότεροι Έλληνες εκείνα τα χρόνια.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
