***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Από την πρώτη περίοδο της ελυτικής ποίησης που σηματοδοτείται από τους «Προσανατολισμούς» το 1939, έως και το τελευταίο έργο του Ποιητή «Εκ του πλησίον» που κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του από τις εκδόσεις Ίκαρος το στοιχείο που κυριαρχεί στο ποιητικό κόσμο του Ελύτη είναι η μεταμόρφωση.
Μια μεταμόρφωση που συνίσταται στη γλώσσα, στην ηθική, στη φύση, στα πράγματα, στα δεδομένα της ζωής και μπορεί να συντελεστεί μέσω του υπερρεαλισμού, του κινήματος που ξεκίνησε από τη Γαλλία για να θέσει νέες βάσεις στον τρόπο που προσδιορίζεται η Τέχνη.
Για τον Ελύτη η μεταμόρφωση αυτή δεν μπορεί παρά να συντελεστεί μέσω της γλώσσας. «Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου» γράφει, έχοντας την πεποίθηση ότι το εκφραστικό όργανο πρέπει να ανανεωθεί. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο χρειάζεται οι λέξεις να ξαναβρούν το χαμένο τους νόημα, να αναβαπτισθούν μουσικά και ο υπερρεαλισμός είναι η μόνη οδός έτσι ώστε να μετασκευαστεί το ονειρικό φορτίο των λέξεων και η γλώσσα να αποκτήσει τη δύναμη της εικονοπλαστικής σύνθεσης.
Με τον υπερρεαλισμό ολόκληρη η ποιητική ροή των εικόνων μεταμορφώνεται. Ο Ποιητής αφήνει ανοιχτά ενδεχόμενα στον αναγνώστη του, ξεπερνώντας τα προσωπικά του όρια, η πένα απελευθερώνεται, τα εκφραστικά μέσα αλλάζουν, η χρήση της μεταφοράς εκτινάσσεται, οι συνειρμοί εξαπολύονται και η Ποίηση αποκτά ένα δικαίωμα στη διαφάνεια, στους οραματισμούς εκείνους που ξεδιπλώνει η γραφή, στο όνειρο, μέσω του οποίου θα καταγραφεί η συνείδηση. Η ορατότητα γίνεται αυτοσκοπός για να ακουστεί η αλήθεια και ο λόγος ξαναβρίσκει την πρωτογενή του σημασία, τη σημασία που υπήρχε μέσα στις λέξεις προτού αυτές εκπέσουν από τη καθημερινή τους χρήση.
Ο Ελύτης μαγεύεται από την δύναμη του υπερρεαλισμού και τον χρησιμοποιεί για να «ντύσει» τους στίχους του κάνοντας ακόμη ένα διαφορετικό βήμα, ένα άλμα πέρα από το ίδιο το κίνημα, καθώς ο υπερρεαλισμός στην Ποίησή του φιλτράρεται μέσα από την ελληνική παράδοση, και δίνει ένα εντελώς προσωπικό στίγμα στον νέο ποιητή που εμφανίζει την πρώτη του προσωπική δουλειά μιλώντας για τον έρωτα γράφοντας:
«Ο έρωτας
Το αρχιπέλαγος
Κι η πρώρα των αφρών του
Κι οι γλάροι των ονείρων του
Στο πιο ψηλό κατάρτι του ο ναύτης ανεμίζει
Ένα τραγούδι»
Στίχοι που φανερώνουν την έντονη έλξη που άσκησε στον ποιητή η υπερρεαλιστική αισθητική. Μια αισθητική που διαπερνά ολόκληρο το έργο του από τους «Προσανατολισμούς» έως το «Άξιον Εστί» και από τα «Ελεγεία της Οξώπετρας» έως το «Εκ του πλησίον».
Ο Ελύτης επεξεργάζεται την επιφάνεια των λέξεων που χρησιμοποιεί, έτσι ώστε να «λάμψει» μέσα τους το βιωματικό και συναισθηματικό τους φορτίο. Πλάθει ονειρικές εικόνες και χαίρεται να «βουτά» κυριολεκτικά μέσα σ’ αυτές με την αθωότητα του πρωτόπλαστου που γεύεται την ουσία του κόσμου για πρώτη φορά. Η ερωτική οπτική του στρέφεται με εμμονική διάθεση προς το μεσογειακό φως και το εντάσσει μέσα στις λέξεις που συναρμολογεί για να περιγράψει τον αθέατο κόσμο, έτσι όπως τον βλέπει ο ίδιος.
Κι έτσι η ποίηση του συνδυάζεται με την εφηβική ορμή του ερωτισμού και αναπλάθει τον κόσμο και παράλληλα γίνεται η αφορμή για μια σκηνοθετική προσέγγιση της ανάγνωσης την ίδια στιγμή που ένας ολόκληρος κόσμος ανοίγεται μπροστά στα μάτια του αναγνώστη σε μια διαδοχική αποκάλυψη του ονείρου.
Ο ίδιος γράφει στο έργο του «Ο Μικρός Ναυτίλος»: «Λίγοι ξέρουν ότι ο υπερθετικός στα αισθήματα σχηματίζεται με το φως όχι με τη δύναμη. Kι ότι χρειάζεται χάδι εκεί που βάζουν μαχαίρι».
Γεωγραφικά ο χώρος στον οποίο ζει και δημιουργεί ο Ελύτης είναι αναπόσπαστα δεμένος με το φως και τη μεσογειακή του μαγεία, γεγονός που ευνοεί τον στίχο του Ποιητή. Το αττικό φως γίνεται η κινητήριος δύναμη στη δημιουργία του δικού του μικρόκοσμου, η διαφάνεια που καταυγάζει και που έγινε η αιτία στο παρελθόν να γεννηθεί ένας ολόκληρος πολιτισμός αναπλάθεται μέσα στο έργο του.
«Στην αρχή το φως» γράφει ξεκινώντας το «Άξιον Εστί», ξεκαθαρίζοντας τη θέση του. Και το φως οδηγεί στη διαφάνεια, βασική προϋπόθεση της ηθικής του κόσμου αυτού. Γράφει στη Μέθοδο του Άρα : «Ο ποιητής δείχνει και η ορατότητα μεγαλώνει, εντείνεται, λαμπικάρει, τόσο περισσότερο όσο το κάθε στοιχείο βρίσκει την ακριβή του θέση μέσα σε ένα σύνολο, που κάνει τα επίπεδα να συγκλίνουν και να καταλήγουν στη μία και διαρκή λάμψη… όταν μιλώ για τη διαφάνεια, υπονοώ ακριβώς αυτό: τη δυνατότητα να βλέπεις μέσα από το αθώο το ένοχο και μέσα από το λευκό το μαύρο».
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
