***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

‘Ένα βιβλίο είναι ένα βιβλίο κι αυτό αρκεί ή δεν αρκεί και μια ταινία είναι μια ταινία κι αυτό αρκεί ή δεν αρκεί’.

Η συγκεκριμένη «δήλωση» του Παντελή Βούλγαρη μου έκανε πραγματικά ιδιαίτερη εντύπωση καθώς μέσα σε μια πρόταση κατάφερε να απαντήσει σε ένα επαναλαμβανόμενο ερώτημα: τι είναι καλύτερο, το βιβλίο ή η ταινία; Και φυσικά αναφέρομαι στη μεταφορά αγαπημένων βιβλίων στη μεγάλη οθόνη, που φέρνει σε ρήξη πολλές φορές αναγνωστικό κοινό και δημιουργούς.

Διαβάζοντας τη ‘Μικρά Αγγλία’ πριν λίγο καιρό και αφού είχε ξεκινήσει να προβάλλεται η ταινία, αποφάσισα να «σπάσω» τη συνήθεια και να κάνω εκείνο που είχα πει ότι δε θα κάνω όταν αγαπήσω ένα βιβλίο, δε θα παρακολουθήσω την κινηματογραφική του μεταφορά.Παρακολουθώντας, λοιπόν, ένα έργο του οποίου η ιστορία μου ήταν ήδη γνωστή και η «ταινία» του είχε ήδη διαμορφωθεί στη φαντασία μου, άρχισε πάλι να γυρίζει στο μυαλό μου το γνωστό και, ίσως, χιλιοσυζητημένο ερώτημα.

Πριν δυο βδομάδες περίπου μου δόθηκε η ευκαιρία να δω το θέμα λίγο πιο σφαιρικά, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση/συζήτηση με καλεσμένους τους Π. Βούλγαρη και Ι. Καρυστιάνη που μίλησαν για την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου ‘Μικρά Αγγλία’ και μέσω αυτής, αναπτύχθηκε το κατά πόσο μπορεί μια ταινία να είναι ισάξια, σαν δημιούργημα, με το λογοτέχνημα στο οποίο βασίστηκε.

Στην περίπτωση της ‘Μικράς Αγγλίας’, ο σκηνοθέτης αποφάσισε να ακολουθήσει την πορεία του βιβλίου, εξελίσσοντας την ταινία του σύμφωνα με αυτό. Στα πλαίσια της μεταφοράς του βιβλίου στη μεγάλη οθόνη, οι δύο βασικοί δημιουργοί αποφάσισαν να εστιάσουν σε ένα θέμα κυρίως, κι αυτό επέλεξαν να είναι ο ανεκπλήρωτος έρωτας και οι συνέπειες του στους ήρωες. Θέλοντας δε, να εστιάσουν στον έρωτα, ο περιβάλλων χώρος δεν τονίζεται περισσότερο από εκείνους, αντίθετα παρουσιάζεται λιτός, με σκοπό να υπερτερήσουν οι ίδιοι οι χαρακτήρες και η ιστορία. Η επιλογή του σκηνοθέτη αποδείχθηκε σωστή αφού και η ταινία είχε καλή πορεία εισπρακτικά, και οι θεατές (/αναγνώστες) έμειναν ευχαριστημένοι από το τελικό αποτέλεσμα…

Σε περιπτώσεις άλλων κινηματογραφικών μεταφορών, ο σκηνοθέτης επιλέγει να αλλάξει στοιχεία της ιστορίας, να «εξαφανίσει χαρακτήρες», ακόμα και να αλλάξει το τέλος του βιβλίου. Επομένως, η πορεία μιας κινηματογραφικής μεταφοράς είναι συνάρτηση της οπτικής γωνίας από την οποία βλέπει ο σκηνοθέτης ένα λογοτέχνημα και η ερμηνεία που δίνει ο ίδιος σαν αναγνώστης. Κι εδώ, ίσως, έρχεται η ρήξη με το κοινό, αφού ο κάθε αναγνώστης δημιουργεί μια δική του ταινία σε σχέση με το έργο που διαβάζει, ντύνει τους χαρακτήρες με τη φαντασία του, δίνει σημασία σε λεπτομέρειες, φράσεις και περιγραφές διαφορετικές, κι έτσι απογοητεύεται όταν παρακολουθεί την ταινία και συνειδητοποιεί ότι βλέπει κάτι διαφορετικό από αυτό που ο εκείνος είχε «σκηνοθετήσει». Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και το αυτονόητο, ότι ένα ολόκληρο βιβλίο που μπορεί να φτάνει πολλές φορές και τις 800 (και παραπάνω) σελίδες δε μπορεί να χωρέσει ολόκληρο σε μια δίωρη- τρίωρη ταινία, είναι λογικό ότι λίγη από τη μαγεία που πρόσφερε σε κάθε αναγνώστη ξεχωριστά, θα απουσιάζει.

Ίσως λοιπόν η ουσία να βρίσκεται αλλού κι όχι στη σύγκριση των δύο ειδών τέχνης, ίσως είναι καλύτερο να ακολουθήσουμε την προτροπή του Π. Βούλγαρη να αντιμετωπίζουμε το κάθε δημιούργημα ξεχωριστά και να αποφασίσουμε μόνοι μας αν αυτό μας αρκεί ή δε μας αρκεί.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.