Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

What dos thou offer me?”: γύρω από το ερώτημα αυτό χτίζει το 1893 η Voltairine de Cleyre το σκηνικό της ποιητικής της, τη λογική ή –μάλλον– διαλογική αντιπαράθεση ανάμεσα στην Ψυχή καταμεσής της Πύλης και τη Ζωή.

Η ρητορική της τελευταίας θα μπορούσε να συνοψισθεί στα εξής δύο σημεία: η ψυχή που θα επιλέξει να ζήσει είναι αυτή που θα αγωνιά (για να μιλήσουμε ακριβέστερα, κατά το αγγλικό agony, αυτή που θα ψυχορραγεί) και ακριβώς η επιλογή της ζωής έναντι του θανάτου θα την σπαράζει και συνάμα θα την ανακουφίζει δίνοντάς της έναν σταθερό προσανατολισμό μέσα σε έναν κόσμο εντροπίας.

Ωστόσο, η ποιοτική και ηθική αξία της επιλογής αυτής αναδεικνύεται ως τέτοια στο βαθμό που ο άνθρωπος, αυτή η Ψυχή στο ποίημα της Voltairine de Cleyre, δεν επιλέγει απλώς να ενταχθεί μέσα στον κόσμο της ζωής, αλλά να ποιήσει ο ίδιος τη ζωή και τον κόσμο. Η Ποίηση, λοιπόν, αναδεικνύεται όχι (μόνο) ως μία συναισθηματική ενατένιση και στατική θέαση αυτού που είναι, αλλά (πρωτίστως) ως μία δυναμική θεώρηση και ριζική αναδιάρθρωση αυτού που υπήρξε και αυτού που υπάρχει. Συμβατικώς έχει επικρατήσει ο χαρακτηρισμός του ποιητή που δηλώνει και σφυρηλατεί τη θέση του μέσα από την ποίηση ως ποιητή στρατευμένου. Βέβαια, ο συγκεκριμένος όρος ίσως συνιστά μια ατυχή επιλογή καθώς συνειρμικά παραπέμπει στην έννοια της στρατολόγησης και της προπαγάνδισης, αν και η έννοια της τέχνης που στρατεύεται δεν συνίσταται αποκλειστικά σε αυτό. Ο λεγόμενος στρατευμένος ποιητής επιδιώκει να αναδείξει πως το ποιητικό (και όχι μόνο) γράφειν ακόμα και πίσω από ψευδώνυμα, στοιχεία μυθοπλασίας ή δύσβατες αλληγορίες, αποτελεί μία δήλωση θέσης, μία επιλογή· πως, ακόμα και στην πιο απορηματική μορφή της, η Ποίηση συνιστά μία κατάφαση.

Ίσως η ιταλική έκφραση arte impegnata περιγράφει πιο εύστοχα αυτό που καλείται στρατευμένη τέχνη δίνοντας περισσότερη έμφαση στην έννοια του σκοπού. Ο λογοτέχνης, κινούμενος κατά τρόπο παράδοξο (ενάντια δηλαδή, στη δόξαν, τη συνήθεια και καθιερωμένη πεποίθηση) και δίχως να περιχαρακώνεται στην αυτοαναφορικότητα της τέχνης, στοχάζεται γύρω από τον κόσμο και παίρνει θέση πάνω και μέσα σε αυτόν. Θέτει την τέχνη στην υπηρεσία του ανθρώπου, τον οποίο προσκαλεί σε έναν ιδιαίτερο διάλογο με θεμέλιο τον ποιητικό στοχασμό. Ο δε αναγνώστης έρχεται να συνδιαμορφώσει τις ιδέες του ποιητή αντιπαραβάλλοντας τη δική του φωνή. Ίσως «πρότυπος» αναγνώστης δεν είναι τελικά αυτός που δύναται να εντοπίσει την προθετικότητα του συγγραφέα και τα στοιχεία που συνιστούν το νόημα του κειμένου (κατά Eco), αλλά περισσότερο εκείνος που, κατά τη φιλοσοφική μέθοδο του Derrida, αποδομεί το κείμενο· αποσυνθέτει τον εαυτό του ποιήματος και καταδεικνύει τα αντιφατικά του στοιχεία σε μία προσπάθεια εκ θεμελίων αναδιάρθρωσης και προσπέλασής τους.

Άλλωστε, το νόημα ενός ποιήματος δεν είναι πεπερασμένο και το ποίημα αυτό καθαυτό ως ένα κατά Wittgenstein γλωσσικό παίγνιο δεν μπορεί να στηθεί δίχως παίκτες. Παίκτης, λοιπόν, και μάλιστα αναντικατάστατος είναι ο αναγνώστης ο οποίος αναγιγνώσκοντας και επανανοηματοδοτώντας ένα ποίημα δρα κατά τρόπο πρωτογενή και προσωπικό. Αξίζει να θυμηθούμε το λακανικό parlêtre (το ομιλ-όν), το υποκείμενο δηλαδή που αποκτά αυθυπαρξία μέσα από την ερμηνεία και τοποθέτηση του κόσμου που τον περιβάλλει στο εσωτερικό της δικής του γλώσσας, του δικού του γλωσσικού τρόπου εσωτερίκευσης και νοηματοδότησης.

Έτσι, στρατευμένος μπορεί να είναι και ο αναγνώστης ως ενεργό υποκείμενο που παίρνει θέση, επιλέγει, κρίνει, καταδικάζει και ερμηνεύει με τον δικό του τρόπο τα σημαίνοντα στη βάση μιας διαλεκτικής με τον ποιητή. Και οι δύο μοιράζονται την πάγια πεποίθηση πως η Ποίηση πρέπει να εγγράφεται εντός κοινωνίας και όχι στα περιθώρια αυτής. Ο ποιητής που τοποθετείται ηθικά, πολιτικά και αξιακά μέσω της τέχνης του (l’écrivain engagé) κατά τον Jean-Paul Sartre είναι ένας άνθρωπος που ζει στον παλμό του καιρού του. Σε αυτήν ακριβώς τη δέσμευση, σε αυτή τη συνέπεια συνίσταται το στρατευμένο υποκείμενο στην ποίηση· πάνω σε αυτή τη βάση «διαβάζεται» κάθε φορά η θέση του ποιητή και «γράφεται» εκείνη του αναγνώστη.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular