«Περνάς απο τη Γέεννα του Πυρός; Επωφελήσου!» της Αναστασίας Δημητροπούλου [Φραντς Κάφκα]

Σύνταξη: Newsroom

22 May 2016

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Ο Μαξ Μπροντ βασανίστηκε πολύ εκείνο το κρύο βράδυ του 1937. Σκυμμένος πάνω απο τα γραπτά του, υποδέχτηκε εγκάρδια στο νου του μνήμες του αγαπημένου του φίλου. Δεκατρία χρόνια είχαν παρέλθει απο το θάνατό του. Ήταν καιρός να ολοκληρώσει πλέον τη βιογραφία του Φραντς.

Άλλωστε ποιός γνώριζε καλύτερα τον καταπιεσμένο γερμανόφωνο Εβραίο της Πράγας απο τον ίδιο; Ήταν παράξενη, σχεδόν αλλόκοτη, η αίσθηση μέσα στη στενή του κάμαρα εδώ και ώρες. Λες και ο φίλος του είχε αποφασίσει να τον επισκευθεί μες στη μαύρη νύχτα, λες και το βλέμμα του ιδιότροπου συγγραφέα είχε στυλώσει πάνω στην κυρτή πλάτη του Μπροντ, λες κι η κουρτίνα στο κλειστό παράθυρό του, χόρευε περιστασιακά μαζί με την αόρατη σκιά του άντρα που τον είχε εντυπωσιάσει στην πρώτη τους φοιτητική επαφή στο γερμανικό πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας. Όσο άβολα κι αν αισθανόταν στον ίδιο το χώρο του, δε μετάνιωσε στιγμή που παράκουσε την επιθυμία του φίλου του. Θα το είχε κάτι σαν βάρος στη συνείδησή του αν έκαιγε τη Δίκη, τον Πύργο, την Αμερική και τα ημερολόγιά του. Αυτά ήταν έργα που ανήκαν στην ανθρωπότητα, κι όχι στην αγκαλιά της φωτιάς. Πώς αλλιώς θα γνωρίζαμε σήμερα τον Φραντς Κάφκα;

Ο σπουδαιότερος Τσέχος συγγραφέας του 20ου αιώνα, εκείνος που ταυτίστηκε όσο κανένας άλλος ομότεχνός του με συνοθυλεύματα αμφιβολιών και αβεβαιοτήτων, σκηνικά ανησυχίας και σύγχυσης, καγκελαρίες παράκρουσης και συμφορές διαρκείας, είδε την πρώτη ανατολή στην Πράγα το 1883, κι ήταν το μοναδικό απο τα πέντε αδέλφια του που κρατήθηκε στη ζωή.

Ο πατέρας του, Χέρμαν Κάφκα, συνήθιζε να καταδυναστεύει το γιο του, πράγμα που σε συνδυασμό με τον αυταρχισμό των σχολείων φοίτησής του, τον σημάδεψε σπρώχνοντάς τον στην απομόνωση και την ανασφάλεια. Στα φοιτητικά του χρόνια, προτού κατασταλάξει στις νομικές επιστήμες, είχε περάσει απο ποικίλους κλάδους όπως η Φιλοσοφία, η Χημεία και η Ιστορία της Τέχνης αλλά κι η Γερμανική Φιλολογία. Ο εξουσιαστικός πατέρας του πήρε την απόφαση για εκείνον, κι έτσι ο Φραντς παρέμεινε στη Νομική παρά τη θέλησή του. Αν για το άτομο, η μοίρα ορίζεται ακριβώς τη στιγμή που παίρνει την πρώτη του αναπνοή στην αδικία του κόσμου, τότε η μοίρα του νεαρού Κάφκα ήταν μονάχα η συγγραφή. Κι αν είχε συχνά την αυτοκτονία στο μυαλό του λόγω των αλλεπάλληλων προστριβών με την οικογένειά του, δεν το έβαζε κάτω. Συνέχιζε να γράφει παρά τις αντιξοότητες, και να στηρίζεται στην ομορφιά, στη μαγεία της οποίας έβρισκε παρηγοριά κυνηγημένος απο το ηθικά αφυδατωμένο σύμπαν που του έτυχε να ζει.

Αν κάτι απασχολεί τον εκ Πράγας μέσα στα έργα του, είναι το πεπρωμένο του ανθρώπου. Πού τελειώνει η τύχη και πού αρχίζει η προαίρεση; Είναι όλα εξ αρχής γραμμένα ή αναμένουν το ίδιο το άτομο να πιάσει το κοντύλι και να γράψει τη ζωή του; Για τον συγγραφέα, μόνο αιώνιοι δεν είμαστε. Αν το σήμερα αποτελεί άγουρο φρούτο, πρέπει να επαφίεμαι στο αύριο, για να δρέψω ώριμους καρπούς και να τους απολαύσω. Στην ουσία, ο πόνος και ο φόβος δεν είναι απαραίτητα αρνητικοί. Δοκιμασίες αποτελούν προς βελτίωση της οπτικής μας απέναντι στη ζωή. Μαθαίνουμε πότε και πώς να πράττουμε, γινόμαστε σοφοί κι ενεργοποιούμε τους έλλογους στοχασμούς μας μέσα απο τα γραπτά του, ώστε να λύσουμε παλιά και καινούργια προβλήματα. Ο Κάφκα, παρατηρητής της ανθρώπινης ύπαρξης, την καταγράφει και καλεί το αναγνωστικό κοινό να εντρυφήσει σε αυτό που περνά καθημερινά απο μπροστά του και να το αξιοποιήσει.

Μέσα απο τα έργα του Μεταμόρφωση, Κρίση, Σωφρονιστική Αποικία, Ένας αγροτικός Γιατρός, αλλά και τα δημοφιλέστερά του Δίκη, Πύργο και Αμερική, μάς προκαλεί να κινηθούμε με τον άνεμο κόντρα, να δούμε πόσο βαστούν τα πανιά μας, πόσο αντέχουμε να θωρούμε τον εαυτό μας στους υδάτινους καθρεφτισμούς.

Ο Φραντς Κάφκα που ποτέ του δεν ανοίχτηκε επαρκώς στον έρωτα και όσα γραπτά φιλιά έστειλε στις αγαπημένες του, χάθηκαν στον προορισμό τους, αναγνωρίζει το ανθρώπινο εγώ ως ανίατη νόσο, μόνο που για εκείνον, ο άνθρωπος ακόμα κι όταν ξεμένει απο ελπίδα, δε μεταμορφώνεται σε αποκρουστικό έντομο, όπως στην Μεταμόρφωση, μα σε πουλί φοίνικα, αναγεννάται απο τις στάχτες του, και όσες φορές περνά απο την Γέεννα του πυρός, άλλες τόσες πρέπει να επωφελείται. Την ίδια ωφέλεια βιώνει κανείς όταν έρχεται σε επαφή με τον παραλογισμό του καφκικού έργου, χάρη στο Μαξ Μπροντ, βιογράφο του Κάφκα, που τελικά εξέδωσε τα έργα του αντί να τα παραδώσει στις φλόγες. Πώς αλλιώς θα βιώσουμε το νόημα της ζωής αν δεν παγιδευτούμε στα δυσεπίλυτα προβλήματά της; Πώς θα ανάψουμε άραγε το φως σε ένα σκοτεινό δωμάτιο αν δεν ψηλαφίσουμε προσεκτικά τα ντουβάρια του; Πόσο ενδεής θα ήταν η παγκόσμια λογοτεχνία χωρίς τις γραφές του ψηλού άντρα με το κόκκινο λουλούδι στο πέτο;