Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Τα χαϊκού στην ιαπωνική γλώσσα σημαίνουν αστείοι στίχοι και έχουν την ιδιαιτερότητα να δημιουργούν ένα συμπαγές σύμπαν μέσα σε δεκαεφτά συλλαβές.

Αυτό σημαίνει πως ο μινιμαλισμός τους τα καθιστά πραγματικά ένα δύσκολο εγχείρημα μιας και σε αυτές τις λίγες αράδες ο ποιητής οφείλει να δημιουργήσει ένα ποίημα με αρχή μέση και τέλος. Από τον 13ο αιώνα η Ιαπωνική λογοτεχνία μας έχει προσφέρει θαυμάσια δείγματα ποιητών που ασχολήθηκαν με το χαϊκού, όπως εκείνα των Ίσσα ή του Μπουσόν. Στην ελληνική λογοτεχνία δεν υπάρχει παράδοση σε αυτή την μικρή φόρμα αν και πολλοί έχουν πειραματιστεί, όπως ο Σεφέρης. Η ελληνική γλώσσα είναι τόσο πλούσια που είναι δύσκολο κάποιος να την τιθασεύσει σε ένα τόσο μικρό ποιητικό χώρο όπως στην μορφή ενός χαϊκού. Η Ιαπωνική κουλτούρα είναι πολύ διαφορετική από την δική μας, η οποία είναι πληθωρική και εξωστρεφής. Ίσως γι΄ αυτό, όσο και να πειραματίστηκαν πολλοί με το είδος αυτό σπάνια φτάνει στο μεγαλείο των ιαπώνων ποιητών.

Και να που μια ποιήτρια, η Έλενα Παλλαντζά, μάλιστα και με το πρώτο της βιβλίο, αποδεικνύει πως όντως μπορούν να γραφτούν αξιόλογα χαϊκού στην γλώσσα μας. Το Ορυζώνος και Κυκλάδων είναι μια ποιητική συλλογή που παντρεύει όμορφα την ιαπωνική και ελληνική παράδοση, που οικειοποιείται την μινιμάλ απόδοση των ιαπωνικών γραπτών ενσωματώνοντας τα  σε μια καθαρά ελληνική μορφή με άρτιο αποτέλεσμα.

25 αστεϊσμοί για μια ευτοπία υποτιτλίζει την συλλογή της η Παλλαντζά. 25 χαϊκού, αναφορά για κάθε κυκλαδίτικο νησί. Μια πρωτότυπη ιδέα, εντελώς μαγική, άρα άκρως ποιητική. Το επίτευγμα της Παλλαντζά είναι πως μέσα σε 17 συλλαβές καταφέρνει να χωρέσει όλο το μεγαλείο των Κυκλάδων, την μυθικής διάστασης των νησιών, ονοματίζοντάς τα από την αρχή, σαν να ορίζει μια νέα επικράτεια στο χώρο, μια ποιητική στιγμή που αρκεί όμως για να μας αλλάξει την εικόνα που είχαμε για τα συγκεκριμένα νησιά. Αυτό είναι εξάλλου το μεγάλο στοίχημα της ποίησης. Να ξυπνά μέσα μας την αίσθηση. Να μας αφυπνίζει και να μας παρουσιάζει μια άλλη εκδοχή του γνωστού κόσμου. Οι Κυκλάδες για την ποιήτρια είναι η πρόφαση. Το τοπίο αφετηρίας. Δεν στέκεται όμως εκεί. Αγγίζει τις πιο μύχιες χορδές μας με μια ονειρική διάθεση που μας οδηγεί στο να αντιληφθούμε τον εαυτό μας εκ νέου στον χώρο και τον χρόνο. Δεν είναι λίγο αν σκεφτεί κανείς πως όλα αυτά διαδραματίζονται μέσα σε λίγες αράδες. Γι΄ αυτό αναφέρω πως το βιβλίο της Παλλαντζά είναι ένας πραγματικά ποιητικός άθλος γιατί εντάσσει μέσα στην ανθρώπινη διάσταση την φύση που δυστυχώς έχουμε με βία αποκοπεί:

πέλματα μνήμης

κι ο γέρος της κίμωλος

στο πεζουλάκι

Τι πιο ξεκάθαρη εικόνα από αυτή. Εμπερικλείει αιώνες σε μια στιγμή. Που είναι εύκολο να οικειοποιηθούμε γιατί την έχουμε κι εμείς δει πάμπολλες φορές αλλά ποτέ με την ποιητική της διάσταση. Ο γέρος στο πεζούλι, ο συλλέκτης των μνημών, ο φορτωμένος χρόνια και εμπειρίες, στο πεζουλάκι της Κιμώλου περιμένοντας την λήθη. Η αλλού, για την Φολέγανδρο:

γκρεμοί καθέτως

λωτοφάγου κάτεργο

ναι φολέγανδρος

Εδώ φανερώνεται και η μυθική διάσταση του χώρου, όπου η ποιήτρια επαναφέρει τον γνωστό μύθο των λωτοφάγων, κάνοντας μνεία με υπαινικτικό τρόπο στην ομηρική κοσμογονία, ενσωματώνοντας την παράδοση με την σύγχρονη τέχνη,  θέλοντας να αποδώσει φόρο τιμής στον χώρο που έθρεψε χιλιάδες χρόνια τώρα την παράδοσή μας, έτσι όπως αυτή έχει αφομοιωθεί με το τοπίο. Ακολουθώντας την αστεία και χιουμοριστική διάθεση των ιαπωνικών χαϊκού καταφέρνει με τους δικούς της αστεϊσμούς να χαρίσει στον αναγνώστη μια ευφορία που σπάνια συναντάμε στην ελληνική ποιητική παραγωγή. Αυτή η διονυσιακή ευφορία δυναμιτίζει τα ποιήματα, τους προσφέρει μια αέρινη διάθεση:

φαεσίμβροτος

σαντορίνη forever

ζήτημα λάβας

ή το άλλο:

χρυσοποίκιλτη

μύκονος ξενοδόχος

τοτέμ ερώτων

Από αυτά τα αποσπάσματα μπορεί να καταλάβει κάποιος την περιπαιχτική διάθεση αλλά και την καίρια τοποθέτηση της ποιήτριας, παρουσιάζοντας το αναγνωριστικό γνώρισμα του κάθε νησιού. Είναι ένα όμορφο παιχνίδι με τις λέξεις, οι οποίες μαζί με τις υπέροχες εικονογραφήσεις της Ακριβής Συμεωνίδη και του Βαγγέλη Γεωργακόπουλου δένουν, μαζί με την καλαίσθητη τυπογραφική δουλειά των εκδόσεων Περισπωμένη, έτσι ώστε να προσφέρουν ένα άρτιο οπτικό αποτέλεσμα.

Η ευτοπία της Παλλαντζά είναι ο τόπος όπου μπορούν να συνυπάρξουν το όνειρο με την πραγματικότητα, η ποίηση με την καθημερινότητα. Δεν είναι τυχαίο που ονομάζει τα χαϊκού της αστεϊσμούς για μια ευτοπία. Όπως και δεν είναι τυχαίο η αναφορά του ιαπωνικού ορυζώνος.  Οι ορυζώνες, τάνμπο στην ιαπωνική γλώσσα, είναι ένα από τα σημαντικότερα ιδεογράμματα, το παλαιότερο από τα σύμβολα που χρησιμοποιεί η ιαπωνική γλώσσα. Ακόμα ένα εντυπωσιακό πάντρεμα των δυο πολιτισμών. Το ορυζώνος και κυκλάδων είναι ένα γλωσσικό επίτευγμα, μια συγκινητική στιγμή όπου η ποίηση μεγαλουργεί με τα πιο απέριττα υλικά. Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας, είναι τελικά υπαρκτός. Αρκεί να τον ανακαλύψουμε.

Ο Γιώργος Λίλλης είναι ποιητής.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular