***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Η δεύτερη ενότητα της νουβέλας της Μέλπους Αξιώτη, «Θέλετε να χορέψομε Μαρία;», είναι αφιερωμένη στη γέννηση και την ωρίμανση του Γιάννη, ενός από τους πρωταγωνιστές της ιστορίας.
Μπορούμε εύκολα ν’ αναγνωρίσουμε στην εν λόγω ενότητα, όσο και σε όλο το έργο, χωρία γραμμένα συνειρμικά (ροή της συνείδησης), με αποκορύφωμα τον παραμυθικό λόγο του Γιάννη στη τέταρτη ενότητα. Επανειλημμένως, έχει προταθεί η εξω-συγχρονική (με την εποχή έκδοσης του έργου, 1940) ανάγνωση του Θέλετε να χορέψομε Μαρία;, ωστόσο, κατά προσωπική εκτίμηση, η τρίτη παράγραφος της δεύτερης ενότητας (σελ. 33¹) προκαλεί κάποιες επιφυλάξεις.
Αντιγράφω την παράγραφο:
«Βροχές, όμως, κι ανήλιος χρόνος εκείνη τη χρονιά, κι εξεπεζέψανε το Μάρτη βατράχια στον κάμπο, ποιος ξέρει πούθε, με ένα γέρο βάτραχο σκούρο για αρχηγό, μέσα από τον ορίζοντα, όλο φούρια και βιάση να κατοικήσουν τον τοίχο τον ξεροτρόχαλο, που έφραζε γύρω γύρω τη μάντρα και τα γεννήματα».
Ας δούμε πρώτα τα συμφραζόμενα της ενότητας· η πρώτη παράγραφος αναφέρεται αναλυτικά στη τοποθεσία, όπου ο Γιάννης γεννήθηκε, με αρκετές λεπτομέρειες, φαινομενικά ασήμαντες και με μοναδική χρονική ένδειξη το «Γενάρης» στο τέλος, μία από τις τρεις μηνιαίες ενδείξεις της ενότητας². Η λέξη «βατραχοφωλιά», απέναντι απ’ την οποία γεννήθηκε ο Γιάννης, είναι η μόνη, που λειτουργεί ως αρμός των παραγράφων του δευτέρου κεφαλαίου με τη τρίτη παράγραφο.
Ακόμη, η λέξη αυτή τοποθετείται πλάι στο κάμπο και στη θάλασσα, στοιχεία και τα δύο μεγάλα σε μέγεθος, οπότε θα πρέπει να αποτελεί φορέα κάποιας σημασίας. Ο μεγάλος κάμπος και η μεγάλη θάλασσα γειτονεύουν με τη μικρή σε μέγεθος βατραχοφωλιά, η οποία, προφανώς, δεν τοποθετείται στο συγκεκριμένο χωρίο τυχαία.
Θα σταθούμε επίσης στο «απέναντι», το οποίο θα προσπαθήσουμε να διαβάσουμε μεταφορικά, υπό την έννοια του εναντίον/αντίθετα και να το συνδέσουμε με το ανθρώπινο ψυχικό φορτίο του Γιάννη, που έρχεται στον αντίποδα των επελαύνοντων βατράχων.
Ας γυρίσουμε στην παράγραφο· οι βάτραχοι, με αρχηγό το «γέρο βάτραχο σκούρο» κάνουν την εμφάνισή τους ως απειλή για τον «κάμπο» το Μάρτιο και όλ’ αυτά, γραμμένο το 1939-1940. όντως, το υπόλοιπο κείμενο δε δημιουργεί καμία αίσθηση συγχρονικότητας· άλλωστε, αυτό συνεπάγεται ο υπομνηματισμός του ως «νουβέλα». Το ότι αργότερα θα χαρακτηριστεί μυθιστόρημα, ίσως ενισχύει την άποψη της αναφοράς σε συγκεκριμένα γεγονότα της εποχής.
Οι βάτραχοι, που επελαύνουν το Μάρτιο μπορούν εύκολα να ταυτιστούν με την άνοδο του Γ’ Ράιχ και τις στρατιές της Βέρμαχτ, που τον καιρό εκείνο βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του. Την άποψη αυτή, μπορεί να υποστηρίξει και η αναφορά στο μήνα Μάρτιο. Αν αναζητήσει κανείς γεγονότα σχετικά με την άνοδο του Ναζισμού στη Γερμανία και την ανιούσα πορεία του Αδόλφου Χίτλερ, που να συνέβησαν μήνα Μάρτιο, θα σταθεί στους Μαρτίους του 1938 και 1939. Στις 12 Μαρτίου 1938, ο Αδόλφος Χίτλερ μπαίνει στην αυστριακή επικράτεια, υπό τις επευφημίες των Αυστριακών και ένα χρόνο αργότερα, στις 15 Μαρτίου 1939, η Γερμανία εισβάλλει στη Τσεχοσλοβακία.
Η βαριά ατμόσφαιρα από την προϊούσα σκιά του Ναζισμού, η επέλαση των βατράχων στο τοίχο , που θα γινόταν εφαλτήριο για την προέλαση στον κάμπο «των γεννημάτων», απηχούν ιστορικά γεγονότα. Η επόμενη κίνηση της Βέρμαχτ ήταν η επίθεση στον «κάμπο» της Γαλλίας και στην πλούσια πρωτογενή της παραγωγή.
Ο γέρος τώρα σκούρος βάτραχος, θα μπορούσε κάλλιστα ν’ απεικονίζει, αφού ο Αδόλφος Χίτλερ ήταν σχετικά νεαρός την εποχή εκείνη, τον διοικητή των γερμανικών δυνάμεων κατά την επίθεση στη Γαλλία, στρατηγό Walter von Brauchitsch (1881-1948), δεδομένου και του πράσινου χρώματος της στολής τους (;).
Δώσαμε κάποιες πτυχές της ιστορίας, συγχρονικές με τη χρονολογία γραφής της νουβέλας, που θα μπορούσαν ν’ αντικατοπτρίζονται στη τρίτη παράγραφο. Αν δεχθούμε, πως υπάρχει σαφής αναφορά σε γεγονότα της ιστορίας, πρέπει να μιλήσουμε για πρώτη φορά για ρωγμή στην αχρονική αφήγηση του Θέλετε να χορέψομε Μαρία;.
¹ Το κείμενο ακολουθεί την έκδοση του Κέδρου, Αθήνα, 2003
² Η τρίτη χρονική, μηνιαία ένδειξη είναι το «Σεπτέμβριος» της σελ. 35
Θέλετε να χορέψομε Μαρία; Μέλπω Αξιώτη επιμέλεια: Μάρω Δούκα, Βασίλης Λαμπρόπουλος, Κέδρος, 2003
Η Μέλπω Αξιώτη (15 Ιουλίου 1905 – 22 Μαΐου 1973 ) ήταν Ελληνίδα λογοτέχνιδα. H πρώτη της εμφάνιση στα γράμματα έγινε με τη δημοσίευση του διηγήματός της «Απ’ τα χτες ως τα σήμερα» στο περιοδικό Μυκονιάτικα Χρονικά (1933). Πέντε χρόνια μετά κυκλοφόρησε και το πρώτο της μυθιστόρημα, τις Δύσκολες νύχτες. Παράλληλα έγραψε, εκτός από πεζογραφήματα και ποιήματα, μελέτες και έκανε πολλές μεταφράσεις. Υπήρξε πολύ πρωτοποριακή ως συγγραφέας καί ήταν μία πό τις πιο αξιόλογες μορφές της γυναικείας μεταπολεμικής ποίησης. Πηγή : http://el.wikipedia.org/
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
