“Ποτέ δεν θα γίνω πολιτικός. Είμαι επαναστάτης γιατί δεν υπάρχει αληθινός ποιητής που δεν είναι επαναστάτης”, έλεγε ο Λόρκα και ο Ελύτης κάμποσα χρόνια αργότερα συμπλήρωνε: «Έτσι, και μόνο από τη φύση της λειτουργίας της, η Τέχνη γίνεται η πιο αδιάλλακτη πράξη λευτεριάς. Είναι αυτή που επιχειρεί να σπάσει τους φραγμούς της συμβατικότητας, κοινωνικής, πολιτικής ή αισθητικής, αδιάφορο».
Η ποιητική αισθητική αποτέλεσε το μεγαλύτερο όπλο στην επανάσταση την οποία επεδίωξαν οι δύο ποιητές με όπλο το ποιητικό τους έργο. Ο μεγαλύτερος στόχος και των δύο υπήρξε η πνευματική ανάταση των συνειδήσεων του ανθρώπου και η ένταξη των ποιητικών συμβολισμών τους στην ενσάρκωση της ποιητικής ιδέας.
Η μεσογειακή καταγωγή των δύο αυτών ποιητών λειτούργησε καταλυτικά στη πνευματική τους σχέση. Βρισκόμαστε στην εποχή κατά την οποία εισάγεται ουσιαστικά η υπερρεαλιστική ιδέα στα Ελληνικά γράμματα. Ο Ελύτης στρέφεται προς τον Λόρκα και εισχωρεί βαθιά στη μαγεία των λεκτικών συνδυασμών που δοκιμάζει εκείνος.
Δημοσιεύει στο περιοδικό «Τετράδιο» ένα άρθρο και συστήνει με αυτό τον Λόρκα στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, τονίζοντας πως υπάρχουν κοινά στοιχεία κοινά στην ποίηση των δύο ποιητών. Το μυστήριο, ο έρωτας, η φύση, η Μεσόγειος και το φως, η παράδοση και ο λαϊκός πολιτισμός, η αγάπη για τη ζωή πέρα από κάθε είδους εκμηδένιση του ανθρώπινου στοιχείου.
Ο Ελύτης μιλά με ενθουσιασμό για τον Λόρκα. Η Ποίησή του είναι «αστροφτοβόλα γεμάτη ζωντάνια» και αυτά του τα λόγια δείχνουν πόσο θαλερή εννοεί την ποίηση του Λόρκα, πόσο τον μαγεύουν οι αισθητικές αποχρώσεις του έργου του. Η καταβύθιση στην ακρίβεια και τους συλλογισμούς του Λόρκα είναι σαρωτική και αναζωογονεί την ποιητική ευθυβολία του Ελύτη. Σε συνέντευξή του το 1942 ομολογεί πως ο μόνος ποιητής που τον ενδιαφέρει τη συγκεκριμένη περίοδο είναι ο Λόρκα.
Πολύ γρήγορα εξοικειώνεται με το αδοκίμαστο της θέρμης του και γεμίζει το δικό του στίχο με σύμβολα και λέξεις του Ανδαλουσιάνου ποιητή. Θέλγεται από την κρυμμένη ποιητική αλήθεια και βυθίζεται μέσα σ’ αυτή σε μια εποχή που η ποίηση διψά για ανανέωση και αλλαγή.
Μερικά χρόνια αργότερα ο Ελύτης μεταφράζει στίχους του Λόρκα, επιλέγοντας τα ποιήματα εκείνα που θεωρεί ότι του ταιριάζουν περισσότερο. Μια ιδιότυπη «συνομιλία» ξεκινά ανάμεσα στους δύο δημιουργούς. Και οι δύο στοχεύουν στην λεκτική απεικόνιση των ηθικών εκείνων νοημάτων που διέπουν το έργο τους. Η φύση κυριαρχεί στη σκέψη τους. Ο Ελύτης επικεντρώνεται στο Αιγαίο, η Ανδαλουσία είναι ο τόπος του Λόρκα. Ο Ελύτης βυθίζεται στη διαύγεια του ηλιοκεντρικού του ποιητικού σύμπαντος ενώ ο Λόρκα συνομιλεί με τη σελήνη.
Τα φυσικά φαινόμενα και οι ηθικές τους αξίες ανάγονται και αυτά στο πνεύμα. Και οι δύο ενδιαφέρονται να λειάνουν τις λέξεις τους καθώς η γλώσσα αποτελεί το ήθος της νέας πραγματικότητας και η τέχνη που πρεσβεύουν είναι καμωμένη από λέξεις, «Λέξεις ερχόμενες από πολύ παλαιά ή άλλες νεότερες, ακόμα και ιδιωματικές που συνωστίζονται στην άκρη της πένας σου, σαλεύουνε σαν κάτι να ζητάνε, αναπηδούν ως το σημείο να σε πιτσιλάνε και στο πρόσωπο…».
Και των δύο η ποιητική συνείδηση δεν μπορεί να αποδεχτεί όλα όσα αποδομούν τον κόσμο ολόγυρά τους. Αναζητούν το «λευκό στην ύστατη ένταση του μαύρου» και εναποθέτουν τις ελπίδες τους στην εξεγερτική δύναμη των ονείρων μιας κοινωνίας, έχοντας την πεποίθηση πως με κάθε επαναστατική πράξη η ανθρωπότητα κερδίζει το μέλλον αλλά και το παρελθόν της και πως η Ποίηση μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο.
Ενώ όμως ο Λόρκα μέσα από τα σύμβολά που χρησιμοποιεί γίνεται ο υμνητής του θανάτου ο Ελύτης, τυφλωμένος από το μεσογειακό φως, εξεικονίζει τον οργασμό της ζωής και της πνευματικής και ηθικής ανάτασης του ανθρώπου μέσα σ’ αυτό. Μάχεται να δείξει τη δύναμη της διαφάνειας μέσα στην οποία ακόμη και ο ίδιος ο θάνατος μοιάζει ωραιότερος και γίνεται θεμιτός, σύμφωνα με την προσωκρατική αντίληψη την οποία έχει μελετήσει πολύ.
Για τον Ελύτη ο μόνος θάνατος είναι ο πνευματικός. «Από τη στιγμή που παύουν να ακολουθούν το νήμα των ποιητών τους οι λαοί βαδίζουν κατευθείαν στην άβυσσο» διαλαλεί, για να τονίσει πως η τέχνη σε βοηθάει να ζήσεις.
Και η φωνή του ενώνεται με τα λόγια του Λόρκα όταν έγραφε πως «Δε ζει μόνο με ψωμί ο άνθρωπος. Αν ήμουν πεινασμένος και αβοήθητος στο δρόμο, δε θα ζητούσα ένα ψωμί. Θα ζητούσα μισό ψωμί και ένα βιβλίο».
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
