Μια ζωή σίγουρα όχι ιδανική. Μια καθηλωτική όμως ποιητική φωνή, απολαυστική, που διερευνά βαθιά το άτομο, μέσα από τους διαφορετικούς ρόλους του.
Τελευταία πράξη
«To να πεθαίνεις είναι μια τέχνη, όπως κάθε τι.
Το κάνω εξαιρετικά καλά.
Το κάνω έτσι που να μοιάζει κόλαση.
Το κάνω έτσι που να μοιάζει αληθινό.
Μπορείτε να πείτε πως διαθέτω κλίση σ΄αυτό».
Στίχοι από το ποίημα Λαίδη Λάζαρος, μέσα από τους οποίους η Σύλβια Πλαθ, «ξεγυμνώνει» θεματικά το 1962 την έννοια του θανάτου και της αναγέννησης.
Λόγια που παραπέμπουν σε αδιέξοδες στοές, δίνοντας την αίσθηση μιας αυτεπίγνωσης που «καίει»… Ο παγωμένος χειμώνας που πέφτει βαρύς πάνω από την πόλη του Λονδίνου το Φεβρουάριο του 1963, ριζώνει και στην ψυχή του θλιμμένου κοριτσιού, που πλέον συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες ποιήτριες του εικοστού αιώνα, αφού πρώτα πέρασε στο πάνθεον των αθανάτων…
Λίγα λεπτά πριν, η Σύλβια Πλαθ αφήνει ψωμί και γάλα δίπλα στις κούνιες των παιδιών της, ανοίγει τους διακόπτες του γκαζιού και βάζει το κεφάλι της στο φούρνο. Μια «λάμψη» που οδηγεί στο κενό. Ένας πυρακτωμένος ποιητικός λόγος που σβήνει για πάντα.
«Η μύτη, οι κόγχες των ματιών, η πλήρης σειρά των δοντιών;
Η στυφή αναπνοή
Σε μια μέρα θα χαθεί.
Γρήγορα, γρήγορα η σάρκα
Η φαγωμένη από του τάφου τη σπηλιά
Θα είναι πάνω μου μια χαρά
Κι εγώ μια χαμογελαστή γυναίκα »
Είμαι μονάχα τριάντα χρονών, αναφέρει νωρίτερα στο ίδιο ποίημα. Το όμορφο, ξανθό κορίτσι, έφτασε στο τέλος της ζωής, λίγες εβδομάδες αφότου έκλεισε τα τριάντα. Αν ασπαστεί κανείς την άποψη του συγγραφέα Έντγκαρ Άλαν Πόε, ότι ο θάνατος μιας ωραίας γυναίκας είναι χωρίς αμφιβολία το πιο ποιητικό θέμα στον κόσμο, εύκολα φαντάζεται και το τεράστιο ενδιαφέρον που ξέσπασε μέσα από δημοσιεύματα αλλά και έρευνα για το έργο της –ακριβώς μετά το τέλος της ζωής της.
Τα δημιουργήματά της, μικρά αριστουργήματα, σαν ζωντανά πλάσματα, ανέπτυξαν σταδιακά μια ξεχωριστή δυναμική, με αποκορύφωμα το 1982, που πλέον η Πλάθ γίνεται η πρώτη ποιήτρια που κερδίζει το βραβείο Πούλιντζερ μετά θάνατον.
Ένα κορίτσι από οργή και λέξεις
Μπορεί το Φεβρουάριο του 1963 να είχε την τελευταία επώδυνη αναμέτρηση με τον ίδιο της τον εαυτό, όμως είχε αποπειραθεί να αυτοκτονήσει και κατά τη διάρκεια των σπουδών της, σε πολύ πιο μικρή ηλικία, παλεύοντας με έναν εύθραυστο ψυχισμό. Εμπειρίες εκείνες τις περιόδου, θα αποτυπώσει αργότερα στο έργο της Γυάλινος Κώδων, που ήταν και το μοναδικό μυθιστόρημα της.
Η συναισθηματική κατάσταση της Πλαθ, προβάλλεται σε αυτά τα κείμενα με την μορφή μιας ημιαυτοβιογραφικής προσέγγισης.
Οι σελίδες αποκαλύπτουν αγάπη, φόβο και κάποιες στιγμές ειρωνεία στα όρια του καγχασμού, την ίδια στιγμή που το έργο της «περνά» νικηφόρα από τη δοκιμασία της διάρκειας. Η σύντομη ζωή της ήταν γεμάτη αριστεία, διακρίσεις, όμως ολόκληρο το εκπαιδευτικό της υπόβαθρο και η ακαδημαϊκή της παιδεία βοήθησαν στις λογοτεχνικές της επιδιώξεις. Η ανάγκη της να ιχνογραφήσει συναισθήματα και λέξεις, την συναντά σε ηλικία 8 ετών, οπότε και εκδίδει το πρώτο της ποίημα. Εκείνη την περίοδο χάνει τον, γερμανικής καταγωγής, πατέρα της, λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας, απώλεια που επηρεάζει την τρυφερή ψυχολογία της.
Στο ποίημα Daddy γράφει:
«Σε ένα μαυροπίνακα, στέκεσαι, μπαμπά,
Στη φωτογραφία που κρατώ,
Ένα σημάδι στο σαγόνι αντί στο πόδι,
Αλλά δεν είσαι λιγότερο διάβολος γι΄ αυτό,
Όχι λιγότερο από το σκοτεινό άνδρα
Που την όμορφη πορφυρή καρδιά μου έκοψε στα δύο.
Ήμουν δέκα χρονώ όταν σε βάλανε στον τάφο.
Και στα είκοσι προσπάθησα να σκοτωθώ
Για να σε ξαναβρώ, για να σε ξαναβρώ.
Μπορούσα ακόμα και στα κόκαλά σου να αρκεστώ…»
Χαμένη στη φωτιά της έμπνευσης
Ο έρωτας, κινητήριος δύναμη για κάθε καλλιτέχνη, εισέβαλε στη ζωή της, το 1956 όταν γνώρισε τον Άγγλο ποιητή Τεντ Χιουζ, τον οποίο και παντρεύεται. Λίγο αργότερα η Πλαθ παρακολουθεί σεμινάρια με τον Ρόμπερτ Λόουελ, τα οποία φαίνεται πως επηρεάζουν σημαντικά το έργο της. Η πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο Κολοσσός εκδίδεται το 1960 ενώ την ίδια χρονιά γεννιέται και το πρώτο της παιδί. Τα ποιήματα της, με τεχνική και ακρίβεια δηλώνουν σταθερά, την μοναδική εξελεγκτική ικανότητα του έργου της. Ο γάμος της όμως αρχίζει να αποδομείται και φτάνει στο τέλος του, μετά τη σχέση που αναπτύσσει ο Χιουζ με την Άσια Ουέβιλ. Το 1962 η Πλαθ και ο Χιουζ χωρίζουν. Η ίδια ωστόσο εκτιμούσε και σεβόταν το ταλέντο του. Καθόλου τυχαίο, αφού η τεράστια ποιητική πέννα του Χιουζ, στέφθηκε με δάφνες, όσο ο ίδιος βρισκόταν εν ζωή. Εκείνη τη χρονιά, η Πλαθ γράφει τα ποιήματα που θα αποτελέσουν τη δεύτερη της συλλογή, Άριελ. Ο δυνατός της λόγος, με έντονα γλωσσικά και εκφραστικά μέσα, άλλοτε δεμένος με ορμητικές ιδέες και άλλοτε αποκαλύπτοντας τα διλήμματα της συνείδησης, δημιουργεί ποίηση που παράγει σκέψη. Η Πλαθ ζει μόνη με τα δυο της παιδιά την Φρίντα και τον Νίκολας, βυθισμένη σε μνήμες, προσπαθώντας να λειτουργήσει μέσα από εμπόδια και εύθραυστες ισορροπίες. Και κάπου εκεί το ρολόι σταματάει…
Φέτος, πενήντα χρόνια από το θάνατό της, η ανάλωση σε υποθέσεις και ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις των γεγονότων, μοιάζει περιττή. Κάποτε άλλωστε ο «πατέρας» της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόυντ είχε πει πως «όπου και αν τον πήγαν οι θεωρίες του, βρήκε ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί». Πόσο κρυφά και πόσο φανερά είναι τελικά όλα, στην ποίηση των ανθρώπων που υπηρετούν την τέχνη τους με τόσο συγκινητική ευλάβεια, όσο η Σύλβια Πλαθ;
Την απάντηση τη δίνει με απλότητα, ο – επίσης βραβευμένος με Πούλιτζερ – ποιητής και συγγραφέας Καρλ Σάντμπεργκ σύμφωνα με τον οποίο η ποίηση είναι το ανοιγοκλείσιμο μιας πόρτας, αφήνοντας αυτούς που κοιτάζουν να μαντέψουν τι ήταν αυτό που φάνηκε για μια στιγμή…
Εργογραφία
Γυάλινος κώδων, Εκδόσεις Μελάνι, Μετάφραση Ελένη Ηλιοπούλου
Σύλβια Πλαθ Άριελ, Εκδόσεις Μελάνι, Μετάφραση Ελένη Ηλιοπούλου, Κατερίνα Ηλιοπούλου
Σύλβια Πλαθ Ποιήματα Εκδόσεις Κέδρος, Επιμέλεια και μετάφραση Κατερίνα Ηλιοπούλου και Ελένη Ηλιοπούλου
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
