***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Ανησύχησαν οι αναγνώστες του Tzevdan Todorov, με αφορμή τον τίτλο του βιβλίου του, Η λογοτεχνία σε κίνδυνο, πως θα ζήσουμε τις τελευταίες μέρες της γραφόμενης λογοτεχνίας.

Κανείς δεν αρνείται, πέραν των θεωρητικών και τους πρακτικούς κινδύνους (κουρασμένο αναγνωστικό κοινό, εύπεπτα αναγνώσματα κ.ά.), όμως, με μια πιο προσεκτική ματιά στο σύνολο της ελληνικής λογοτεχνίας, θα εντοπίσουμε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, που πάντα θα κεντρίζει τον αναγνώστη, τις παρεχόμενες τάσεις φυγής.
Ενώ θα περίμενε κανείς, οι τάσεις αυτές να προσφέρονται μόνο στην καθαρά μυθοπλαστική γραφή, τις απαντούμε και σε άλλα είδη, όπως το ιστορικό μυθιστόρημα, κάτι που ίσως ξαφνιάζει. Αυτό οφείλεται στον ίδιο το συγγραφέα και στη συναίσθησή του για το σύγχρονο γίγνεσθαι. Αξιωματικά, όταν η εποχή είναι προβληματική, ο συγγραφέας την παρακάμπτει και στρέφεται αλλού. Η εντύπωση «εξωτικών», αλλοδαπών εικόνων είναι αυτή που πάντα συγκινεί το κοινό και το κερδίζει.
Θα κάνουμε κάποιες σημαντικές στάσεις στην πορεία της ελληνικής λογοτεχνίας, για ν’ αποτυπώσουμε αυτή τη θέση:
1. Ιπποτικά μυθιστορήματα
Αρχή μας, ο 12ος αιώνας και τα ιπποτικά μυθιστορήματα, των οποίων η θεματική δεν παραλλάσσεται από το ένα στο άλλο. Δύο νέοι, που δίνουν και τ’ όνομα του μυθιστορήματος, ερωτεύονται, χωρίζουν τραγικά, περνούν πολλές περιπέτειες σε όλη την έκταση του τότε γνωστού κόσμου και ξανασμίγουν ρομαντικά, εκεί απ’ όπου ξεκίνησαν. Η υπόθεση, τελείως μυθοπλαστική, εκτυλίσσεται σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου. Αυτό, θα μετριαστεί με το 15ο αιώνα• ο Ερωτόκριτος θα αποχωριστεί το ταίρι του, μόνο επειδη εξορίζεται, ενώ κατά τ’ άλλα, ο τόπος παραμένει σταθερός.
2. Το μυθιστόρημα ως το 19ο αιώνα
Στους κατοπινούς αιώνες, οι ήρωες θα μεταναστεύσουν, με την ελληνική επικράτεια να γνωρίζει τις ιθαγενείς χώρες. Εκείνη την περίοδο, θα συνυπάρξουν οι ρομαντικοί ήρωες κι οι ασθενικές ηρωίδες, με Ινδούς ιθαγενείς και Άγγλους ανθρακωρύχους. Οι ανανεωτικές τάσεις, που θα φέρει ο 20ος αιώνας θα περιορίσουν ακόμη περισσότερο τις τάσεις φυγής σε πραγματικό επίπεδο, όχι όμως και σε πνευματικό.
3. Ο προβληματικός 20ος αιώνας
Ο 20ος αιώνας, με τους μεγαλύτερους πολέμους στην ιστορία θα αποδειχθεί αρκετά προβληματικός στο λογοτεχνικό χειρισμό του. Οι συγγραφείς θ’ αρνηθούν να «γεννήσουν» ήρωες στο παρόν και θα στραφούν είτε στο παρελθόν, είτε στην αποκλειστική μυθοπλασία. Το ιστορικό μυθιστόρημα θα κερδίσει αισθητά έδαφος, οθώντας τον αναγνώστη σε φυγή από τη σκληρή του πραγματικότητα, χωρίς ν’ αναγκαστεί πολλές φορές να τον μετακινήσει χωρικά, έως ότου φθάσουμε στο, φαινομενικά, κοινωνικό μυθιστόρημα του 21ου αιώνα.

Μέσα από τη σύντομη αυτή περιδιάβασή μας στη λογοτεχνία της Ελλάδας, που καθρεφτίζει την παγκόσμια παραγωγή, εντοπίσαμε και απομονώσαμε ένα μόνο, απ’ τα πολλά χαρακτηριστικά, που συνεχώς επανέρχεται , εδώ και οκτώ σχεδόν αιώνες, με πολλές όψεις. Θεωρείται βασικό συστατικό της επιτυχίας ενός βιβλίου, καθώς προσφέρει αυτό που λείπει, το ιδιαίτερο, το μη σύνηθες και οδηγεί σε μια απομάκρυνση από τη νοσηρή πραγματικότητα. Κλείνουμε, με την πεποίθηση, πως η λογοτεχνία δε κινδυνεύει, όσο προσφέρει τις τάσεις φυγής, που χρειάζεται ο εκάστοτε αναγνώστης.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.