Τι είναι ο Ξένος; της Ιωάννας Ντέντε [Αλμπέρ Καμύ]

Σύνταξη: Newsroom

6 June 2014

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Την αφορμή μου έδωσε μια συζήτηση με φίλη που δε διαβάζει γενικά ξένη λογοτεχνία.

Στην ελληνική τα βρίσκουμε μια χαρά κι έτσι της πρότεινα μερικά βιβλία ξένης πιστεύοντας ότι θα της αρέσουν. Η κουβέντα έφτασε στον Ξένο του Καμύ κι η ερώτηση της με οδήγησε σε αδιέξοδο: «Ποιο είναι το θέμα;» ρώτησε αλλά απάντηση δε μπορούσα να βρω χωρίς να την μπερδέψω ή να προδώσω την ουσία του. Τι είναι λοιπόν ο Ξένος; Εκτός από ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία σε ολόκληρο τον κόσμο, πολλά περισσότερα…

Ένα από τα ενδιαφέροντα έργα που υπάρχουν. Ο χαρακτήρας του Μερσώ είναι ο πιο αντισυμβατικός χαρακτήρας που έχεις γνωρίσει. Αδιάφορος, κυνικός. Δε μοιάζει να τον αγγίζει τίποτα, ούτε ο θάνατος της ίδια του της μάνας. Οι αναγνώστες σοκάρονται από την αδιαφορία της προσωπικότητας του και ο ίδιος ο συγγραφέας εξηγεί πως για αυτό τον λόγο είναι καταδικασμένος, διότι δεν παίζει το παιχνίδι. Υπό αυτή την έννοια, είναι ξένος στην κοινωνία. Είναι ίσως ένας χαρακτηριστικός άνθρωπος και της σημερινής κοινωνίας με μια βασική διαφορά. Δεν τον απασχολεί ούτε το προσωπικό συμφέρον. Έχει ξεπεράσει κάθε πιθανή ιδεολογία. Η αδιαφορία είναι η δική του απάντηση στην ανυπαρξία του μέλλοντος. Η αδιαφορία για τον φόνο που διέπραξε είναι εκείνη που θα τον οδηγήσει στην δίκη, την καταδίκη και στον θάνατο.

Ένα μυθιστόρημα που δεν συγκαταλέγεται πουθενά. Η πολυσημία του κειμένου εξηγεί πιθανά και την επιτυχία του. Πολλές οι κριτικές και οι αναλύσεις που έχουν γίνει. Ο χαρακτήρας του όμως είναι φευγαλέος, κάτι που μας επιβεβαιώνει και ο κριτικός Gerard Genette: «εγκαταλείπουμε κάθε πιθανή μετάφραση και αφήνουμε το κείμενο στην αναποφασιστικότητά του». Επιπλέον, όλη η διακήρυξη του έργου του Καμύ βρίσκεται μέσα σε αυτό το κείμενο. Οτιδήποτε θα αναπτύξει αργότερα είναι εδώ: ο θάνατος, η δικαιοσύνη, το παράλογο, η εξέγερση, η μάνα, ο ήλιος…

Ένας λόγος απονομής βραβείου Νόμπελ. Μια απονομή που φαίνεται να μην ευχαρίστησε ιδιαίτερα τον συγγραφέα. Ήδη από όταν πληροφορήθηκε το γεγονός θεώρησε ότι η επιλογή ήταν μάλλον ατυχής, προτιμούσε σίγουρα να απονεμηθεί στον Αντρέ Μαλρώ (André Malraux). Απαντώντας σε συγχαρητήρια επιστολή γράφει πως το Νόμπελ του δημιουργεί «περισσότερες αμφιβολίες παρά βεβαιότητες. Η επιτυχία είναι ένα βάλσαμο αλλά εφήμερο και η αυταρέσκεια του καλλιτέχνη παραμένει αθεράπευτη: πεθαίνει χωρίς να έχει φτάσει στην γνώση». Εκείνο που περιμένει είναι να καταλαγιάσει ο θόρυβος του Νόμπελ και να εξαφανιστεί για λίγο καιρό.

Στην ομιλία του για την απονομή του Νόμπελ λογοτεχνίας λέει για την τέχνη:

«Η τέχνη δεν είναι στα μάτια μου μοναχική απόλαυση, είναι το μέσο να συγκινεί κανείς το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ανθρώπων, προσφέροντας τους προνομιούχα εικόνα των κοινών πόνων κι ευχαριστήσεων – δεν επιτρέπει στον καλλιτέχνη να απομονωθεί, τον υποτάσσει στην πιο ταπεινή και την πιο παγκόσμια αλήθεια».

Πιστεύω ότι τόσο με το συνολικό του έργο, καθώς και με το συγκεκριμένο μυθιστόρημα πετυχαίνει ακριβώς εκείνο που επιθυμεί, να εγείρει προβληματισμούς και συναισθήματα.