Το σαράκι της ποιήσεως

25 June 2022

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Για τον συγκεντρωτικό, ποιητικό τόμο

«137 Φάος. Λεξικάνθαρος α- ΦΘΟΝΙΑ ΦΩΤΟΣ. Το ημερολόγιο της μοναχικής πολυκοσμίας: Τα ποιήματα μιας ά-Φθονης Λιτότητας. Χίλιες εκατόν έντεκα μέρες φωτεινές και μαύρες – συμπυκνωμένες ενίοτε – οι νύχτες είναι μυστικές και δεν χωράνε σε σελίδες, τυπωμένες ή χειρόγραφες»

***Του* Κωνσταντίνου Μπούρα, *Από τις Εκδόσεις Νίκας***

Τρία χρόνια, τέσσερις μήνες και τριάντα οκτώ ημέρες. Τίποτε λιγότερο. Πρόκειται για μια σκληρή εποχή που διήρκησε πολύ περισσότερο από το αναμενόμενο. Όσοι είδαν τον ποιητή να εξέρχεται της κάμαρης του σώπασαν. Δεν χειροκρότησαν, δεν τον πλησίασαν, τίποτε δεν είπαν για την μορφή του που παρέπαιε μες στο φως, για την λευκή του γενειάδα, απόκτημα ακριβό αυτής της χρονοτριβής. Το μεγάλο εργοστάσιο της υπόθεσης χρόνος γέννησε μια απόσταση που μόνο ως θρυλική θα μπορούσε να περιγραφεί. Θρυλική όπως οι επιλογές των ανθρώπων που καμιά φορά μας τρομάζουν και αμήχανους μας αφήνουν εμπρός στο έργο, το θαύμα, την σκέψη. Την πράξη τους. Ο ποιητής απομακρυνόταν και έτσι όπως καρφωνόταν επάνω στην σφαίρα και έτσι όπως έστεκε αποχαιρετώντας μας στους πρόποδες ενός λόφου φάνταζε απόκοσμος. Ένα ολομόναχος άνθρωπος μες σε αυτόν τον κόσμο, ένας μικρός πρίγκιπας σαν εκείνον του βιβλίου που φυλά ένα μοναχικό τριαντάφυλλο. Όσοι κατοικούσαν στο κτίριο μαζί του ανέβηκαν ευλαβικά το κλιμακοστάσιο που οδηγούσε στην σοφίτα του ποιητή. Η πόρτα είχε απομείνει μισάνοιχτη, σάλευε από τον άνεμο, αφήνοντας υποψίες για το δράμα που παίχτηκε πίσω της. Ο ασβέστης στους τοίχους υπήρξε σκαμμένος, κάθετες λευκές γραμμές υποδήλωναν την αφθονία των ημερών που δαπανήθηκε, χρόνος νερό από τα χέρια του ποιητή. Οι πιο υπομονετικοί μέτρησαν τις γραμμές. Τις έβγαλαν 1.111 μέρες, δηλαδή όσα και τα χρόνια της αφετηρίας. Τρία χρόνια και τέσσερεις μήνες και τριάντα οκτώ ημέρες, τριάντα οκτώ μάχες για να γεννηθεί το ογκώδες σύγγραμμα. Μήτε λέξη για τις νύχτες.

Ο τόμος έστεκε πάνω στο γραφείο του ποιητή, ανάμεσα σε μέρες και πλάσματα της γραφής και μικρούς ατσαλένιους χαρακτήρες κάποιου μηχανικού μέσου σε μια χειρονομία εσωτερική όπως αυτή η εμμονή του Φρειδερίκου Νίτσε με την machina του, μια σχέση στοργής, βαθιά προσωπική. Μες στο βιβλίο διαλυόταν το δέρμα του κόσμου. Ένα σύμπαν με εκείνον στην πρώτη γραμμή του μετώπου, ιδανικό και ανάξιο εραστή της ώρας, του λεπτού, του φωτός, της ελπίδας και του ονείρου πρόβαλε στις σελίδες.

Αν τον είχαν προλάβει θα μπορούσαν να μάθουν τις τρομερές λεπτομέρειες, θα μπορούσαν να αντλήσουν μερικά ενδιαφέροντα σχόλια για τις δύσκολες ώρες, για εκείνες τις στιγμές που ο ποιητής γύρευε μέσα του την αναγκαία οργανική εκείνη ύλη που αναθρέφει τα ποιήματα.

Κάποιος διαβάζει από ένα φύλλο χαρτί. Χωρίς τον έρωτα θα ήμασταν τυφλοί, χωρίς τον θάνατο αλαζόνες. Βιαστικές ανατολές και σύντομα δειλινά πυρπολούν την ζωή μας. Στον ενικό. Μαζί ζούμε, και ας νομίζουμε χώρια. Κοιτάχτηκαν, όσοι ήταν δειλοί άφησαν το βιβλίο να φυλλορροεί πάνω στο τραπέζι και έφυγαν από την κάμαρη βρίζοντας τους ποιητές και τους στίχους τους. Κάτι λίγοι παρέμειναν καθισμένοι στα σαθρά έπιπλα. Οι αρχές απέστειλαν έναν φρουρό για να φυλά την περιουσία του ποιητή. Τώρα πια οι αρχές ήξεραν πως ένας ποιητής μες στα χαρτιά του παραμονεύει με έναν τρόπο στα χαρτιά του για να αναποδογυρίσει τον κόσμο. Και έτσι πήραν τα μέτρα τους.

Η ανάγνωση του χειρογράφου θα διαρκέσει 1.111 μέρες. Στο διάστημα αυτό θα πρέπει να φανείτε υπομονετικοί ώσπου οι ειδικοί να αποφανθούν αν τελικά ένα πυκνό σύμπαν σαν αυτό του ποιητή θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια αυτού εδώ του κόσμου. Έπειτα ο αστυφύλακας σφάλισε την πόρτα και η νύχτα έπεσε.

Τις νύχτες οι ποιητές κρατούν σημειώσεις. Τις νύχτες τα παιδιά προφέρουν τα ονόματα των ποιητών, το φως πλημμυρίζει τα χειρόγραφα, η γλώσσα του Ομήρου που καταβρέχει τα ακρογιάλια εδώ και αιώνες ξυπνά. Τότε και μόνο τότε φέγγει στο στερέωμα το όνομα καθενός που πάσχισε μες στο έργο του να χωρέσει την ιδέα και την ανάμνηση, επιτρέποντας μια δεύτερη ζωή σε ανθρώπους, εικόνες, χρώματα και ιδανικά. Κωνσταντίνος Μπούρας, έτσι έγραφε σε μια άκρη του τοίχου και δίπλα μερικά συνθήματα, ενδεικτικά των στίχων που λαθροζούν, αδέσποτοι, πυρηνικοί στίχοι μες στις σελίδες του συγγράμματος, στα στενά της βρώμικης πόλης.

137 Φάος. Λεξικάνθαρος α- ΦΘΟΝΙΑ ΦΩΤΟΣ. Το ημερολόγιο της μοναχικής πολυκοσμίας: Τα ποιήματα μιας ά-Φθονης Λιτότητας. Χίλιες εκατόν έντεκα μέρες φωτεινές και μαύρες – συμπυκνωμένες ενίοτε – οι νύχτες είναι μυστικές και δεν χωράνε σε σελίδες, τυπωμένες ή χειρόγραφες. Με αυτόν τον τίτλο, γεμάτο από σταθμούς χρονικούς και ορολογίες υφασμένες μες στα χρόνια της πρόσφατης ποιητικής δημιουργίας ο Κωνσταντίνος Μπούρας διαλέγει να επανεμφανιστεί.

Ο Μεσσήνιος δημιουργός, κριτικός θεάτρου και βιβλιοκριτικός αθροίζει όλους τους τρόπους που βρήκε για να πλησιάσει την τέχνη του, τρόπους να μιλά ο ίδιος για τον κόσμο εκεί έξω, πιστές του μεταφράσεις. Με πολύπλευρες σπουδές αφήνει για λίγο το θεατρικό πεδίο που σήμερα κοσμούν έργα του με αρχαιοελληνικό ενδιαφέρον και ανασύρει από τους βυθούς του χρόνου την δική του, ανεξιχνίαστη ποίηση. Στίχους που ανάβουν φώτα, που δείχνουν τον δρόμο, ποιήματα να θυμίζουν επιγράμματα με συμπεράσματα για την ζωή, για τον έρωτα και τον άνθρωπο.

Στίχοι ενηλικιωμένοι πια, ποτισμένοι από τις φλόγες των ηφαιστείων παρελαύνουν στις πρώτες σελίδες της έκδοσης που φιλοδοξεί να αναθεωρήσει βλέμματα παλιά. Με το μάτι του Κύκλωπα που διαρκώς ανασυντίθεται ο Κ. Μπούρας αντικρίζει τον κολασμό και την δοκιμασία, δίνει ορισμούς σε αυτήν την μυστηριώδη τέχνη που τον έλκει, ορισμούς όπως το άχαρο σε χαρμόσυνο να μεταβολίσεις. Απολογείται και προχωρεί ένα βήμα πιο πέρα από την δυνατότητα του στίχου του, σε μια βιογραφία γεμάτη από την ποίηση. Για αυτήν γράφει παντού. Η ποίηση είναι μια υπόθεση σωματική. Αναπαύομαι στις λέξεις, όπως οι φακίρηδες στα καρφιά. Η γλώσσα είναι ένας κώδικας. Το σώμα ένας άλλος. Αναζητώ για όλους μας τον δρόμο όπου σώμα και ποίηση γίνουνται Ένα. Είναι οι λέξεις του που χωρούν την λαϊκότροπη λαλιά, είναι η αποφασιστικότητα, η διακριτική ειρωνεία, οι φράσεις που ανασαίνουν κοφτά, σαν ερωτικές συνευρέσεις προτού η έκδοση του Νίκα απαριθμήσει τριακόσια εξήντα πέντε πετρωμένες προσευχές. Αυτή είναι η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα, θραύσματα από άλλους χρόνους, από θάλασσες ολάνθιστες, κάτι που γνώριζαν εξ ενοράσεως οι αρχαίοι και η γιαγιά Αγγελική, αγράμματος ιερουργός. Ένα επίμονο ερώτημα διατρέχει τις σελίδες της έκδοσης που γυρεύει να ζήσει ανάμεσα σε πεταλούδες, ψυχές και άλλα μυστήρια του αδιόρατου κόσμου διαστάσεων παραλλήλων και συμπάντων όπου βουτάς με το κεφάλι.

Το πώς και το γιατί της ποίησης, αυτό στέκει στον άκρο του μίτου της θλιμμένης Αριάδνης, ο τρόπος που λες τα γράμματα του αλφάβητου, ο τρόπος που αγκαλιάζεις και λες ναι, το σώμα σου με όλες τις μέρες και τις νύχτες του μαζί. Ίσως για αυτό ο ποιητής της ιστορίας μας, εκείνος ο φανταστικός χαρακτήρας προτίμησε να μην αφήσει τίποτε ζωντανό πίσω του, έξω από τα ποιήματα με τις αναπνοές τους, βρέφη στα χέρια ενός ανεύθυνου καιρού. Και όμως εκείνα θα επιβιώσουν, θα βρουν την θέση τους μες στο μεγάλο λεύκωμα που αποκαλύπτεται κάτω από στρώματα προσωπικής σκόνης και αθεράπευτης λήθης. Ο Κωνσταντίνος Μπούρας μιλά για το πασιφανές μυστικό, εκείνο που είναι έξω κάθε πρωί, που τρυπώνει από τα παραθυρόφυλλα, διαπερνά τις κουρτίνες, ανυψώνει τα πέπλα της Κόρης, που ήλιος ακόμη δεν την είδε.

Λέξεις εκπλήξεις μες στα όρια των αφηγήσεων, ποιήματα γραμμένα, ή μάλλον προικισμένα με την ρήτρα του μεταφυσικού και του ανθρώπινου συνάμα, με την παρατήρηση που σαρώνει κάθε πτυχή της ζωής, βρίσκοντας την θέση των λέξεων μες στους στίχους. Κάδρα καπνισμένα από την ανάμνηση που μονοπωλεί το όνειρο, βαλμένα στον χώρο και τον χρόνο που ήσαν μια φορά. Παραβολές της πολιτείας που κυμαίνεται τις νύχτες από σιωπή σε σιωπή, κείμενα σύμβολα του απλού θαύματος που γεννιέται μες στην άρτια πλασμένη ατμόσφαιρα. Η πεζότητα σε όλο της το ανθρώπινο μεγαλείο= ποίηση στα πρότυπα των σχολικών καταχωρήσεων που δίνουν και παίρνουν τέτοια εποχή μες στα λευκώματα, γυρεύοντας και εκείνες να μιλήσουν με τρόπο ποιητικό για την απουσία, τον χρόνο, όσα μένουν πίσω και όσα πρόκειται να συμβούν. Ο κύριος Μπούρας πότε γιορτάζει με το φως και άλλοτε μας κληροδοτεί τον κώδικα της ποίησης του, μας βάζει να του υποσχεθούμε την ενάντια πορεία προς το ρεύμα, ανεβαίνει πάνω σε ίππους φανταστικούς και ξεχαϊλώνεται πλαταίνοντας τα όρια της κοίτης από όπου αλιεύουμε τις λέξεις ως μόνο διαθέσιμο μέσο για την έκπληξη, την στοργή, την οργή, την εκδίκηση, την αναπόληση.

Παράλληλα με αυτές τις εντυπώσεις τρέχει μια άλλη ιστορία, ισοδύναμη. Αρχίνησε πριν από αυτό εδώ το κείμενο. Οι ήρωες της μπορούν να εκφράσουν όσα η αδυναμία της στιγμής κρύβει επιμελώς και όσα θαυμάσια αποκαλύπτονται στις σελίδες του Κ. Μπούρα, σε ένα ανεξιχνίαστο υλικό που παραμένει απλησίαστο και ζητά τον στοχασμό για να δώσει βήμα και παλμό στις άλλες του σημασίες. Στα βήματα λοιπόν εκείνου του ποιητή, βρήκανε σωρούς συνθήματα. «Ερωτοτροπήστε με την ευφυΐα!» από τοίχο των Αμπελοκήπων. Τώρα έχουν μια ένδειξη για την κατεύθυνση του ποιητή. Έτσι με την ρεπούμπλικα του, φώτα να πάλλονται σε κάθε ματιά αθώου παιδιού γνωρίζουν τα μονοπάτια που ακολούθησε ο μικρός τους θεός. Κάπου εκεί η ιστορία χάνεται, πέφτει υγρασία, τα φιλμ ως γνωστόν δεν αντέχουν τις μεταβολές του καιρού. Εμπρός μου απομένει το ογκώδες αποτέλεσμα της μνήμης, μια υπενθύμιση ίσως για τις καλύτερες και τις χειρότερες στιγμές ενός αγώνα, μια διαρκής εξάντληση, ο εθισμός που κάθε φορά λέγεται και αλλιώς. Το Ιερόν της Βαθυστόχαστου Σκέψεως θα γράψει ο ποιητής αναλωμένος και ευτυχής σε σκόρπιες περιστάσεις, σε μέρες καλοκαιριού με ευριπίδειες παραστάσεις ή στην ταράτσα της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου 37.

Πώς να μιλήσεις για ένα συγκεντρωτικό, ποιητικό έργο; Αρκούν τα δάνεια, οι εκεχειρίες, οι αναγωγές; Ωστόσο υπάρχει και εκείνη η περίσταση που γέννησε κάθε φορά το ποίημα και αυτή ακριβώς εορτάζεται στην γεμάτη θησαυρούς και εκπλήξεις συλλογή του Κωνσταντίνου Μπούρα. Λεξικάνθαρος, θαρρώ με αυτήν την λέξη η συλλογή θα κερδίσει ένα μερίδιο της αθανασίας της. Οι φίλοι που ξέρουν θα καταλάβουν πολλά περισσότερα από την ατμόσφαιρα που χτίζει το ποιητικό οικοδόμημα. Οι υπόλοιποι μένει να συναντήσουμε τον ποιητή στους καθρέφτες, ανάμεσα σε τουριστικές ντίβες, δίχως να κρατάει τίποτε για τον ίδιο, πέφτοντας από τον έναν κίνδυνο στον άλλο, εφευρίσκοντας έναν άλλο ορισμό για το αγώνισμα που διάλεξε.

Μια συνεπής, γεωμετρικά πειθαρχημένη προσήλωση στην κατάρτιση των ενοτήτων της παρούσας έκδοσης του Νίκα, επαληθεύουν την φροντισμένη επιμέλεια ενός υλικού που μετατοπίζει τις σημασίες του και ξανασυναντιέται με τον δημιουργό του.

Ο καιρός πέρασε, όλοι τον λησμονήσανε τον ποιητή. Και κάπως έτσι ολοκληρώθηκε ο κύκλος του φοβερού δράματος. Μια εξαφάνιση που διαφεύγει ερμηνείας μπορεί κανείς να την αντέξει. Ωστόσο κάθε τόσο ανάμεσα στις παρέες ή μες στην μοναξιά του άλλου ακούγονται προσευχές για τον γάτο Τσέχωφ και κάποιος μεταμορφώνεται στον αιχμάλωτο που δεν απέδρασε, σε πολική αρκούδα, ή εκείνον τον άντρα που ανεσύρθη νεκρός από τον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο. Μπορώ να είμαι όσα επιτρέπει η ξεχωριστή, γεμάτη βιωμένη εμπειρία ατμόσφαιρα του Κωνσταντίνου Μπούρα που κατευθύνει το τοπίο και το καθιστά υπόθεση εσωτερική. Μια αίσθηση που χτίζεται ατόφια και αφήνει τον μύστη να την γνωρίσει από τις αναρίθμητες γωνιές της. Διαλέγω μερικά από τα σαράντα τέσσερα καταληκτικά ποιήματα όμως περισσότερο κρατώ εκείνο το θεώρημα που θέλει όλα να είναι σε χρώμα ξεπλυμένου από τον ήλιο κάστανου και περιφέρομαι σε δίγλωσσες αναφορές και ποιήματα φίλων. Ως τον ξαφνικό επίλογο με τον ποιητή μοιρασμένο πια.

Η συλλογή του Κωνσταντίνου Μπούρα από τις Εκδόσεις Νίκας περιλαμβάνει ένα ανεξάντλητο υλικό που οι εντυπώσεις αυτού του σημειώματος αδυνατούν να καλύψουν. Ωστόσο όσο κανείς διαλέγει να αναμετρηθεί με τα ποιήματα του Λεξικάνθαρου, δεν μπορεί να μην σταθεί σε ισοδύναμα της νιότης με γεύση βύσσινο και αέρα καλοκαιριού, σε μικρές οάσεις της γλώσσας και του στοχασμού. Πάει να πει, πως απομένει στον καθένα να δοκιμάσει την τύχη του με τα ερεθίσματα που ξυπνούν οι μικρές και μεγάλες συνθέσεις του Κωνσταντίνου Μπούρα. Το ζητούμενο της ποίησης είναι εκείνο που υπηρετούν οι εκδόσεις Νίκα με την ξεχωριστή αυτή συλλογή, γυρεύοντας την συγκίνηση μέσα από το σεφερικό στόχαστρο του ποιητή. Όλα τα υπόλοιπα παραμένουν αποχαιρετισμοί, κόμπος στον λαιμό, μια νοσταλγία, η ενοχή και η αποτίμηση. Άλλοτε, μια απουσία ερωτική. Κανείς και ποτέ δεν θα γνωρίσει την πρόθεση του ποιητή, όμως εγωιστικά θα δανειστεί τα υλικά που ο Κωνσταντίνος Μπούρας επιστρατεύει σε έναν συγκεντρωτικό τόμο με υπέροχες στιγμές, εξομολογήσεις και κάποια βλέμματα, τίποτε λιγότερο από αυτό που ονομάσαμε κόσμο των ανθρώπων, προικισμένο με σοφία, φως και έναν διδακτικό ρεαλισμό που δεν αφήνει περιθώρια, μονάχα κατασκευάζει από το τίποτε ανθρώπους θεωρήματα, που πυκνώνουν εντός τους όλη αυτήν την εμπειρία. Αυτήν που στο τέλος θα στοιχίσει την αντοχή και την νιότη μας και την οποία εξαίσια μεταφράζει μες στις σελίδες της καινούριας έκδοσης.