Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

«Η μέρα που ανακαλύπτεις τον Ντοστογιέφσκι, όπως όταν ανακαλύπτεις τον έρωτα για πρώτη φορά, ή όταν βλέπεις τη θάλασσα για πρώτη φορά, είναι μια σημαντική μέρα στη ζωή σου», έγραψε ο Μπόρχες, θέλοντας να τονίσει την απώλεια της λογοτεχνικής αθωότητας, αφού ο αναγνώστης ύστερα από τη συγκλονιστική αυτή γειτνίαση με το μέγεθος του Ντοστογιέφσκι νιώθει μια ανείπωτη συντριβή.  

Αυτό συμβαίνει στην πρώτη επαφή. Μια δεύτερη ανάγνωση όμως αποκαλύπτει νέες προσλαμβάνουσες στον αναγνώστη και τροφοδοτούν εκ νέου τις αόρατες αορτές στο σώμα της πάλλουσας αναγνωστικής διαδικασίας. Ξαναδιαβάζοντας τους Αδελφούς Καραμαζόφ, για παράδειγμα, ο αναγνώστης νιώθει να του αποκαλύπτεται ένας αφηγηματικός κόσμος γεμάτος θεμελιακές αξίες, αρχές που διέπουν τις κοινωνικές και θεοκρατικές αντιλήψεις που είναι ικανές να αλλάξουν τον ίδιο, τον τρόπο που βλέπει τη λογοτεχνία αλλά και την ίδια ζωή από εκείνη τη στιγμή και για πάντα. Ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι είχε γράψει σε μια επιστολή του για το συγκεκριμένο έργο, που έμελλε να είναι το κύκνειο άσμα του:  «Αυτό το μυθιστόρημα είναι όλες οι προσδοκίες μου και η ελπίδα της ζωής μου».

Η θρησκεία, η φιλοσοφία, η ηθική, η απολλώνεια μάχη με το ζοφερό στοιχείο της ζωής, η αναγκαία ποσόστοση του καλού και του κακού μέσα στον άνθρωπο—«Αν ο άνθρωπος επινόησε το διάβολο, τότε τον φαντάστηκε κατ’ εικόνα και ομοίωσή του», έχει γράψει–  και η προσεγμένη επιλογή των τόσο διαφορετικών ηρώων του με σκοπό ο καθένας να αντιπροσωπεύει ένα συγκεκριμένο, ανθρωποκεντρικά προσανατολισμένο, ιδεολογικό ρεύμα είναι εκείνα τα στοιχεία που απογειώνουν το μυθιστόρημα αυτό και τα ανακαλύπτει κανείς σε κάθε νέα αναγνωστική προσέγγισή του.

Ένα από τα πιο δυνατά χαρακτηριστικά άλλωστε της ντοστογιεφσκικής γραφής είναι το γεγονός ότι οι ήρωες παραμένουν στη συνείδηση του αναγνώστη ολοζώντανοι και μετά το τέλος της ανάγνωσης, ίσως και για πάντα, επειδή ο δημιουργός τους κινείται στο βάθος της ψυχοσύνθεσής τους ζωγραφίζοντας κάθε λεπτομέρεια ως την έσχατη διαβάθμιση των χρωμάτων τους. Κάθε επόμενη ανάγνωση επιτρέπει καλύτερα στον αναγνώστη να δει πιο ξεκάθαρα το φιλοτεχνημένο πορτρέτο των ηρώων και να απολαύσει το βάθος και την ένταση αυτών των χρωμάτων.

Για μια λογοτεχνική μορφή του διαμετρήματος του Ντοστογιέφσκι ο κόσμος είναι ένας τόπος εξέλιξης και δημιουργίας που τίποτα δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Ο αναγνώστης του αναγνωρίζει πως μοιράζεται τις προσωπικές του ευθύνες, στον βαθμό που του αναλογούν, για τη πρόοδο ή την αποτυχία του. Η προσήλωσή του στις θρησκευτικές αντιλήψεις και τα κοινωνικά αλλά και προσωπικά προβλήματα που δημιουργούνται από αυτή είναι ένα θέμα με το οποίο ασχολείται εκτεταμένα ο Ντοστογιέφσκι σε μια προσπάθεια να προσδιορίσει τις αληθινές διαστάσεις που παίρνει στην καθημερινή ζωή η θρησκευτικότητα και η πίστη.

Από την άλλη, η διαχρονικότητα και η επικαιρότητα των λόγων του είναι ασύλληπτη. Πολλά χρόνια πριν από την εγκαθίδρυση μιας κοινωνίας με νέους ηθικούς κανόνες ο Ντοστογιέφσκι κατάφερε να δει και να μας δείξει πως ο καινούργιος κόσμος δε θα είναι πλέον χωρισμένος σε δίκαιους και άδικους. «Ο μόνος διαχωρισμός που θα υπάρχει θα είναι ανάμεσα σε σκλάβους και αφέντες». Καμιά λογική δε θα σταθεί εμπόδιο στο παράλογο που ετοιμάζεται για το μέλλον, ένα μέλλον στο οποίο ο άνθρωπος δε θα έχει πια τίποτα να πιστέψει, σε τίποτα να στηριχτεί και τότε όλα είναι δυνατά να συμβούν. Άλλωστε η έλλειψη της δικαιοσύνης, η ανισότητα και η κακία είναι πάντα οι δυνάμεις εκείνες που χειραγωγούν την ανθρώπινη ψυχή και τελικά την οδηγούν στην απώλεια της αθωότητας.

Καινοτόμος στο μυθιστόρημα ο Ντοστογιέφσκι, στην ωριμότητά του πια και απαλλαγμένος από τα οικονομικά προβλήματα που τον ταλάνιζαν, υπογράφει ένα μυθιστόρημα αριστουργηματικής τεχνικής, τόσο από πλευράς ιδεολογικής και φιλοσοφικής προσέγγισης όσο και δομής και αφήνει στις σελίδες του να συναντηθούν όλοι εκείνοι οι προβληματισμοί που είχαν υπάρξει στα προηγούμενα έργα του. Ο ίδιος είχε γράψει άλλωστε: «Μου φαίνεται πως το δεύτερο μισό της ζωής ενός ανθρώπου δεν αποτελείται από τίποτε άλλο παρά από τις συνήθειες που μάζεψε στο πρώτο μισό». Κάθε ανάγνωση αυτού του μνημειώδους έργου λειτουργεί σαν φωτεινή αχτίδα για τον αναγνώστη και όπως ο ίδιος έγραψε: «Είναι απίστευτο τι μπορεί να κάνει μια αχτίδα του ήλιου στην ψυχή σου».

ooo

Tessy Baila – Editor in Chief

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular