Το Literature.gr θέλησε να κάνει ένα αφιέρωμα στο Ζωγράφειον Λύκειο με αφορμή τη συμπλήρωση φέτος των 128 χρόνων από την ίδρυση του στην Πόλη το 1893.
Πρόκειται για ένα από τα τρία εναπομείναντα εκπαιδευτικά ιδρύματα του Ελληνισμού στη Πόλη των Πόλεων μαζί με την πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, η οποία ιδρύθηκε το 1454 και το Ζάππειο που ιδρύθηκε το 1875. Έτσι λοιπόν είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε με τον σημερινό διευθυντή του ιδρύματος τον κ. Γιάννη Δεμιρτζόγλου, έναν άνθρωπο που αφιέρωσε όλη του τη ζωή και την εκπαιδευτική του καριέρα ως φυσικομαθηματικός στο σχολείο από το οποίο αποφοίτησε και ο ίδιος. Είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε μαζί του για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του σχολείου, όπως επίσης και για τις πολιτισμικές εκδηλώσεις που διοργανώνει με στόχο την προώθηση του ελληνικού στοιχείου και του πολιτισμού του στην Πόλη αλλά και σε όλο τον κόσμο. Άνθρωπος ευγενής, διορατικός, πολυσχιδής ο ίδιος μας μίλησε με την αγάπη που τον διακρίνει για το σχολείο, για την ανάγκη να διατηρηθεί τα επόμενα χρόνια αλλά και για τον σπουδαίο προκάτοχό του τον κ. Δημήτριο Φραγκόπουλο, κυρίως όμως για την προσπάθειά του να διατηρήσει το σχολείο αυτό ως μια εστία ελληνισμού στη γειτονική μας χώρα.
Συνέντευξη Γιάννη Δεμιρτζόγλου στην Τέσυ Μπάιλα
Γιάννης Δεμιρτζόγλου
κ. Δεμιρτζόγλου, η Ιστορία του Ζωγράφειου αρχίζει τον 19ο αιώνα και συγκεκριμένα το 1893 όταν οι ανάγκες στέγασης των Ελλήνων μαθητών ήταν μεγάλες. Σήμερα, 128 χρόνια μετά σε ποια κατάσταση βρίσκεται το σχολείο;
Το Ζωγράφειο ιδρύθηκε σε ένα σημείο όπου υπήρχε ένα σχολείο από το 1804, το οποίο ονομαζόταν η Σχολή της Παναγίας. Το πρώτο σχολείο ήταν ξύλινο και δεν είχε καλό τέλος. Καίγεται το 1846 και ιδρύεται ένα νέο σχολείο, το οποίο στις αρχές τις δεκαετίας του 1890 δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες της περιοχής που ο ελληνικός πληθυσμός της αυξανόταν ραγδαία. Αμέσως ξεκίνησε ένας έρανος και ιδρύεται το Ζωγράφειο κυρίως με τη μεγάλη προσφορά του Χριστάκη Ζωγράφου, ιδρυτού της Σχολής, ο οποίος είχε προσφέρει 10.000 χρυσές λίρες, ένα υπέρογκο ποσό για τα δεδομένα της εποχής..
Το σχολείο σήμερα βρίσκεται σε άριστη κατάσταση. Δεν έχει να ζηλέψει κάτι από τα σημερινά σχολεία. Διαθέτει άνετες και φωτεινές αίθουσες πλήρως εξοπλισμένες με σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό, εργαστήρια βιολογίας, φυσικής, χημείας και πληροφορικής, δυο βιβλιοθήκες, εστιατόριο και κλειστό γυμναστήριο, μια αίθουσα εκδηλώσεων άξια θαυμασμού και αίθουσα συναντήσεων με μαγευτική θέα στον Βόσπορο.
Σήμερα πόσοι είναι οι μαθητές του. Είναι όλα ελληνόπουλα;
Σήμερα στο σχολείο φοιτούν 54 μαθητές τα οποία είναι Ρωμιόπουλα Ελληνόπουλα της Πόλης, Ρωμιόπουλα της Αντιόχειας και Ελληνόπουλα εξ Ελλάδος.
Έχετε πει παλαιότερα ότι κάθε χρόνος που περνά είναι μια νίκη για το Ζωγράφειο και για τα παιδιά της ομογένειας. Πέρα από τη δραστική μείωση των μαθητών ποια άλλα προβλήματα αντιμετωπίζει;
Το μεγαλύτερο πρόβλημα μας είναι ο μικρός αριθμός των μαθητών μας, αν και τα τελευταία χρόνια κρατάμε ένα σταθερό αριθμό. Το γράφημα της δύναμης των μαθητών μας θυμίζει το καρδιογράφημα, που σημαίνει ότι σε πείσμα των καιρών και παρόλες τις δυσκολίες το Ζωγράφειο συνεχίζει το δυναμικό του βάδισμα στο διάβα των καιρών.
Πόσοι εκπαιδευτικοί εργάζονται στο Ζωγράφειο;
Σήμερα στο Ζωγράφειο φοιτούν 54 μαθητές. 18 εκπαιδευτικοί εργάζονται στο Ζωγράφειο: Τούρκοι, μετακλητοί από την Ελλάδα, Ρωμιοί Έλληνες της Πόλης.
Τα μαθήματα ιστορίας, γεωγραφίας, κοινωνιολογίας, τουρκικής γλώσσας και τουρκικής φιλολογίας πραγματοποιούνται από τους τούρκους συναδέλφους. Τα υπόλοιπα μαθήματα από Ρωμιούς Έλληνες εκπαιδευτικούς.
Ο Γιάννης Δεμιρτζόγλου με τον «Δάσκαλο του Γένους» Δημήτριο Φραγκόπουλο
Στη διεύθυνση του σχολείου βρεθήκατε πολύ νέος, διαδεχόμενος έναν άνθρωπο ο οποίος αφιερώθηκε για πολλά χρόνια με πάθος στη θέση αυτή, τον Δημήτρη Φραγκόπουλο και ταυτόχρονα καταφέρατε να αναδειχθείτε με τη σειρά σας σε κορυφαία μορφή της Ιστορίας του Ζωγραφείου, ένας ακαταπόνητος εργάτης που καθόρισε τη μοίρα του, λειτουργώντας με το ίδιο άσβεστο πάθος και την ίδια αγάπη. Πόσο δύσκολη ήταν αυτή η διαδοχή και πόσο επηρέασε τη ζωή σας η σχέση σας με το σχολείο αυτό;
Πολύ τιμητικά τα λόγια σας. Αν τώρα ο Διευθυντής, συνάδελφος και φίλος Δημήτρης Φραγκόπουλος άκουγε τα σχόλια σας θα έλεγε: «Ας μην ήταν έτσι και θα τα λέγαμε». Καμία αρχή δεν είναι εύκολη… και κυρίως όταν διαδέχεσαι έναν δάσκαλο που τιμήθηκε ως «Δάσκαλος του Γένους».
Θα πω ήταν εύκολο επειδή γνώριζα το σχολείο, δύσκολο επειδή είχα γίνει διευθυντής των δικών μου δασκάλων, των οποίων η συμπαράσταση και βοήθεια στα πρώτα μου βήματα ήταν πολύ σημαντική: Γιάννης Τζίτζης , Κωνσταντινιά Ματζάρη, Α. Αλεξανδρίδης, Ευστράτιος Αρσενιάδης, Γιάννης Τζιβελάκης, Ζωή Πολυβίου, Αντώνης Παριζιάνος, Λεωνίδας Ρούτσος, Κώστας Θεοδωρίδης. Τους θυμάμαι με ευγνωμοσύνη καθώς και τα μέλη της Εφοροεπιτροπής που είχαν προτείνει τον διορισμό μου αλλά και τη στήριξη των αποφοίτων.
Από το Ζωγράφειο έχουν αποφοιτήσει σημαντικά ονόματα του πολιτισμού. Θα θέλατε να αναφερθείτε στους μαθητές του Ζωγραφείου που διακρίθηκαν σε διάφορους τομείς;
Μου απευθύνετε την πιο δύσκολη ερώτηση που πάντα αποφεύγω να απαντήσω με το πρόσχημα ότι μεταξύ των αποφοίτων υπάρχουν τόσο σημαντικοί και επιτυχημένοι απόφοιτοι ανά τον κόσμο που ούτε καν τολμώ να αναφέρω το όνομα τους. Καθημερινά ανακαλύπτω ότι οι Ζωγραφειώτες ήταν και είναι παντού. Σε θέσεις εξέχουσες, στις επιστήμες, στα γράμματα, στις τέχνες, στο επιχειρείν. Ξεχωρίζουν και κάνουν περήφανη τη Μητέρα Σχολή τους!
Ο πιο διακεκριμένος κατά κοινή ομολογία μαθητής του Ζωγραφείου υπήρξε η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, ο οποίος φοίτησε στο Ζωγράφειο 1,5 χρόνο με το όνομα Δημήτρης Αρχοντώνης.
Στην τουρκική κοινωνία είναι ακόμα γνωστοί, ο πρώτος περιβαλλοντολόγος της Τουρκίας ο καθηγητής Π. Κρίτων Τζούρης και οι πρωταθλητές στην καλαθοσφαίριση Βασίλης και Φάνης Αλεξανδρίδης.
Η σχέση του Ζωγραφείου αλλά και όλης της ομογένειας με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο είναι γνωστή και πολύ σημαντική. Πιστεύετε ότι είναι καθοριστική για το μέλλον τόσο του σχολείου όσο και της ομογένειας στο σύνολό της;
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος είναι ο εθνάρχης μας. Τον αποκαλούμε ομογάλακτο, επειδή έχει περάσει από τα θρανία της Μητέρας μας Σχολής. Τον Πατριάρχη μας τον γνωρίζω από τα 14 μου χρόνια όταν ήταν Μητροπολίτης Φιλαδελφείας. Έχει μοναδικές ικανότητες, ο Θεός να του δίνει χρόνια και δύναμη.
Είναι φάρος φωτεινός για όλους εμάς που έχουμε την τύχη να μεγαλώνουμε κοντά του.
Φάρος φωτεινός και τύχη αγαθή!
Σε συνεργασία με τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη και τη διευθύντρια τους, κ. Άσπα Χασιώτη διοργανώνετε πολλές και πολύ ουσιαστικές δράσεις. Μία από αυτές είναι το Διεθνές Μαθητικό Συνέδριο Λογοτεχνίας που φιλοξενείται στο Ζωγράφειο κάθε χρόνο. Πώς ξεκίνησε όλη αυτή η τόσο σημαντική δράση και τι ακριβώς σημαίνει για εσάς προσωπικά, το Ζωγράφειο, τα περίπου 400 παιδιά και τους συμβούλους που συμμετέχουν με τόσο ζήλο κάθε χρόνο;
Άσπα Χασιώτη, Γιάννης Δεμιρτζόγλου
Τα Διεθνή Μαθητικά Συνέδρια Λογοτεχνίας, που πραγματοποιούνται τα τελευταία 9 χρόνια, σε συνεργασία με τα Εκπαιδευτήρια Ε. Μαντουλίδη, υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με την επιμέλεια της συζύγου μου Άσπας Χασιώτη, Γενικής Διευθύντριας των Εκπαιδευτηρίων Ε. Μαντουλίδη, η οποία είναι και η εμπνεύστρια της δράσης, και με τη συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών από 25 σχολεία της Ελλάδας, της Αφρικής, της Αμερικής, της Λευκωσίας και της Πόλης καθώς και εκλεκτών εκπροσώπων των γραμμάτων και των τεχνών αποκτούν χρόνο με τον χρόνο ξεχωριστή αίγλη και αποτελούν ένα μοναδικό γεγονός για τα γράμματα και τις τέχνες.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, που κηρύττει κάθε χρόνο την έναρξη κάνει λόγο για μια σπουδαία πρωτοβουλία που «φέρει και πάλι εδώ, στην κοιτίδα της παιδείας, ως χελιδόνια κομίζοντα την άνοιξη, μαθητές και μαθήτριες από όλο τον κόσμο».
Τα συνέδρια έχουν πολλαπλή αξία καθώς δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να γνωρίσουν και να μελετήσουν το έργο μεγάλων Ελλήνων δημιουργών, να συνεργαστούν μεταξύ τους αλλά και με σημαντικούς εκπροσώπους της επιστήμης και της τέχνης και τέλος να γνωρίσουν την ιστορία τους, να κοινωνήσουν στα νάματα της παράδοσής τους, να γευτούν τη ρωμαίικη φιλοξενία, να αναγνωρίσουν την αξία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, να επισκεφτούν τις Ρωμαίικες κοινότητες, τις εκκλησίες, τα Σχολεία, τα Βυζαντινά μνημεία και κοινωνήσουν τις ομορφιές της Πόλης των πόλεων.
Στο πλαίσιο των συνεδρίων πραγματοποιούνται εκδηλώσεις, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις ζωγραφικής, εκδόσεις, καθώς και η αναβίωση του Ζωγράφειου Αγώνα, που διοργανωνόταν από τον Φιλολογικό Σύλλογο Κωνσταντινούπολης.
Στο Ζωγράφειο Λύκειο πιστεύουμε στη δύναμη του πολιτισμού. Ένα σχολείο που σέβεται το όνομά του οφείλει να προσφέρει στους μαθητές του γνώσεις και καλλιέργεια. Να ανιχνεύει τις κλίσεις τους και τα ενδιαφέροντά τους, να διευρύνει τους ορίζοντές του, να προκαλεί τις ευαισθησίες τους, να τους προσφέρει το καλύτερο.
Οι εκδηλώσεις αυτές τέλος στοχεύουν και στο να κάνουν το σχολείο μας γνωστό στον κόσμο, να κάνουν περήφανους τους αποφοίτους του που βρίσκονται σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, να κεντρίσουν το ενδιαφέρον και να προκαλέσουν τη συγκίνηση των φίλων του Ζωγραφείου, χάρη στη στήριξη των οποίων νιώθουμε δυνατοί και συνεχίζουμε.
Το 2020 το Διεθνές Μαθητικό Συνέδριο Λογοτεχνίας θα ήταν αφιερωμένο στον Γιάννη Ρίτσο. Αναβλήθηκε λόγω της κατάστασης που δημιουργήθηκε με την Covid 19. Το ετοιμάζετε για το 2022 αν όλα πάνε καλά;
Φοβάμαι ότι και αυτό το σχολικό έτος δεν θα μπορέσουμε να απολαύσουμε αυτή την ιδιαίτερη γιορτή των γραμμάτων. Ευχή μας το 2022-2023 να είμαστε καλά και να συνεχίζουμε να τιμούμε τους μεγάλους Έλληνες δημιουργούς, να καλωσορίζουμε τα παιδιά στην Πόλη των πόλεων, «ως χελιδόνια κομίζοντα την Άνοιξη», όπως λέει κι ο Παναγιότατος.
Πρόσφατα τιμηθήκατε για την προσφορά σας με το βραβείο «Βασίλης Αναγνωστόπουλος» από το ελληνικό τμήμα της ΙΒΒΥ (Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου). Ήταν μια βράβευση που ήρθε να αναδείξει σε όσους δεν ήξεραν τι έργο επιτελείτε, πώς χτυπάει μια ελληνική καρδιά στην καρδιά της Πόλης των πόλεων και ταυτόχρονα να θυμίσει σε όλους μας την ελληνική ομογένεια εκεί. Πέρα από την αναγνώριση αυτή όμως πώς θα μπορούσε στο σύνολό της η Ελλάδα να βοηθήσει το Ζωγράφειο και να συμβάλει σε όσα σημαντικά σχεδιάζετε;
Όλη μου η ζωή πέρασε με την επιθυμία να δώσω το μήνυμα ότι η Ρωμιοσύνη στην Πόλη δεν έσβησε, ότι συνεχίζει … Το σχολείο μου και εγώ προσωπικά δεχθήκαμε από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο πολλή αγάπη και σεβασμό, κάτι το οποίο μου έδωσε δύναμη για να συνεχίσω… Αυτό που θα ήθελα να πω είναι: «Συνεχίστε να μας παρακολουθείτε… και οι λίγοι αξίζουν τα καλύτερα και οι λίγοι μπορούν να πετύχουν το θαύμα».
Σας παρακολουθούμε κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα να βγαίνετε μαζί με τα παιδιά του Ζωγραφείου και να λέτε τα κάλαντα στους δρόμους της Πόλης. Για εμάς στην Ελλάδα είναι μια πολύ συγκινητική εικόνα αυτή. Τι συμβολίζει για εσάς αυτή η κίνηση πέρα από το γεγονός ότι σηματοδοτεί την ελπίδα ότι το ελληνικό στοιχείο δε θα χαθεί ποτέ από την Πόλη των πόλεων;
Όλα γίνονται με κοινό παρονομαστή και την επιθυμία να δώσουμε το μήνυμα ότι είμαστε στο τόπο μας, συνεχίζουμε… προσπαθώντας να γεφυρώσουμε σχέσεις φιλίας αγάπης μεταξύ λαών. Χωρίς να σημάνει αυτό ότι δεν γνωρίζουμε την πραγματικότητα. Είναι τίμιος και αγαθός αγώνας ύπαρξης, ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο διατηρώντας τους τάφους των προγόνων μας, τη γλώσσα και τα έθιμά μας.
Τα κάλαντα στο Πέρα, στο Φανάρι και στο Γηροκομείο Βαλουκλί είναι ένα μάθημα ζωής.
Στο Ζωγράφειο πιστεύουμε ότι η επαφή με τις ρίζες μας συμβάλλει στη διατήρηση της ταυτότητάς μας και κυρίως στη συνειδητοποίηση της αξίας της. Για τον σκοπό αυτό πρωτοστατούμε στην αναβίωση εθίμων.
Χάρη στους μαθητές και τους φίλους του Ζωγραφείου απανταχού γης ακούγονται κάθε χρόνο τα κάλαντα την παραμονή των Χριστουγέννων στο Πέρα, μια συνήθεια που μετά τα Σεπτεμβριανά ατόνησε και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Τα τελευταία 10 χρόνια, από τα Χριστούγεννα του 2010, ακούγονται πάλι, στο Turnaci Sokak, στο σοκάκι του Ζωγραφείου και πλημμυρίζουν την οδό του Πέρα. Η Κοινότητα Σταυροδρομίου μοιράζει στους έκπληκτους αλλά θερμούς περαστικούς βασιλόπιτες με τη συνοδεία των εξαίσιων μουσικών του ακορντεόν του Διευθυντή του Ζωγραφείου και των μοναδικών ήχων των χριστουγεννιάτικων τριγώνων των μαθητών. Μετά το Σισμανόγλειο σειρά έχει το Φανάρι, το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο όπου τα κάλαντα και οι χριστουγεννιάτικοι ύμνοι ενώνονται με την ευλογία του Παναγιότατου. Τέλος η παρέα των καλαντιστών φτάνει στο Γηροκομείο Βαλουκλί, για να γιορτάσει με τους ηλικιωμένους και τους ψυχικά άρρωστους και να τους χαρίσει ζεστά χαμόγελα και πολλή αγάπη.
Το Πάσχα πάλι, τη Μ. Παρασκευή το Ζωγράφειο καθιέρωσε το προσκύνημα των 7 Επιταφίων της Ασιατικής πλευράς. Γεμίζουν κόσμο οι εκκλησιές της Χαλκηδόνας, λουλούδια και συγκίνηση οι Επιτάφιοι και οι πιστοί ζουν στιγμές μεγαλείου και βαθιάς κατάνυξης. Το απόγευμα, όλοι δίνουμε το παρών στην Πρίγκηπο, για να ψάλλουμε τα εγκώμια και να πάρουμε μέρος στην κατανυκτική περιφορά στους δρόμους του νησιού.
Είναι οι Ρωμιοί της πόλης «λίγοι αλλά αμέτρητοι» τελικά;
Όταν λειτουργούν άψογα όλες οι εκκλησίες μας, οι δύο ιστορικοί αθλητικοί σύλλογοι, οι σύνδεσμοι αποφοίτων, οι τρεις μεγάλες σχολικές μονάδες και είναι όλα έτοιμα να δεχθούν ανά πάσα στιγμή πλήθος κόσμου, δεν είμαστε «Λίγοι και αμέτρητοι»;
Πιστεύω πως ναι!
***Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο του κ. Δεμιρτζόγλου
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΖΩΓΡΑΦΕΙΟ, του Νίκου Θ. Κόλμαν, 12 Μαΐου 2021
Ο Νίκος Κόλμαν είναι απόφοιτος του Ζωγραφείου, φαρμακοποιός του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με διαδρομή στην φαρμακοβιομηχανία από θέσεις Δ/ντή Marketing, Επιχειρησιακής Ανάπτυξης, Κλάδου Φαρμάκων, Εταιρικών Υποθέσεων. Παράλληλα, διατελεί Πρόεδρος του Συνδέσμου Ζωγραφειωτών, εκλέκτορας ΟΙ.ΟΜ.ΚΩ., μέλος του Δ.Σ. Π.Ε.Φ., ιδρυτικό μέλος της ΕΕΦΑΜ, συντάκτης στο λογοτεχνικό περιοδικό «Δεξαμενή», αρθρογράφος στην εφημερίδα «Ο Πολίτης». Ζητήσαμε από τον κ. Κόλμαν να μας μιλήσει για το σχολείο που σημάδεψε την εκπαίδευσή του και καθόρισε την πορεία του. Με ην χαρακτηριστική του ευγένεια και έμπλεος ενθουσιασμού μας μίλησε για το Ζωγράφειο, κάνοντάς μας να νιώσουμε κι εμείς τη ζεστασιά που υπάρχει ανάμεσα στους ομογάλακτους Ζωγραφιώτες. Τον ευχαριστούμε πολύ για το φωτογραφικό του αρχείο που επίσης μας έστειλε.
Νίκος Κόλμαν Φωτογραφία: Michael Sakatis
Το Ζωγράφειο Λύκειο ξεκίνησε το εκπαιδευτικό του ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη το έτος 1893 με 100 μαθητές ,το 1935 οι μαθητές έφτασαν στους 500 ,ο μεγαλύτερος αριθμός μαθητών επετεύχθη το 1962 με 900.Αυτη η ανοδική πορεία ανακόπηκε το 1964 που οι τουρκικές αρχές απέλασαν όσους διέθεταν ελληνική υπηκοότητα και ολοκληρώθηκε το 1974 με την εισβολή τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο. Αυτή η εξέλιξη αποτελεί την κατάληξη των γνωστών ιστορικών σταθμών των τελευταίων εκατό ετών :1920 (συνθήκη των Σεβρων),1922 (μικρασιατική καταστροφή), 1923 (συνθήκη της Λοζάνης), 1932 (Απαγορεύσεις), 1934 (Εκστρατεία: μίλα τούρκικα),1942 (φόρος περιουσίας)…
Το 1974 αποφοιτούσαμε 46 από το σύνολο των 300 μαθητών για να φτάσουμε σήμερα στο Ζωγράφειο να φοιτούν σε 50 μαθητές!
Το τιμόνι της σχολής που ίδρυσε ο Χρηστάκης Ζωγράφος και σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Περικλής Φωτειάδης πρώτος κράτησε ο Μιχαλης Κεφαλάς. Σημαντικός σταθμός στην ιστορία του Ζωγραφειου υπήρξε η περίοδος 1939-1957 που διευθυντής ήταν ο Βασιλης Μουτσογλου. Αυτή την περίοδο στην Σχολή δίδαξαν προσωπικότητες όπως ο Δημήτρης Μανος (επιτροπή Παπανούτσου)Αιμίλιος Καρουσος και Νικόλαος Καλαμαρτζης οι οποίοι εισήγαγαν την δημοκρατική παιδεία και τον δημοτικισμό και εμψύχωσαν την συμμετοχή και κριτική σκέψη των μαθητών .Μετά τον απρόσμενο θάνατο του Μούτσογλου αναλαμβάνει την διεύθυνση ο Δημήτρης Φραγκόπουλος που πρόσφατα τιμήθηκε ως Δάσκαλος του έθνους από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Παπούλια. Ο Δ.Φραγκόπουλος καθοδήγησε την σχολή με δύναμη, πάθος και αποφασιστικότητα εστιάζοντας στην σημασία του οράματος και του χρέους.
Το 1993 την σκυτάλη από τον Δ.Φ. αναλαμβάνει ο Γιάννης Δεμιρτζόγλου που διευθύνει με τόλμη και μαχητικότητα σε πολύ δύσκολες εποχές κυρίως λόγο του μικρού αριθμού μαθητών .
Οι σημερινοί Πολίτες δεν φυλάνε Θερμοπύλες ματαίως.
Εργάζονται συστηματικά και υπομονετικά για μια καινούργια αναλαμπή .Γνωρίζουν ότι τόσων ετών έργο , Σχολεία, Εκκλησίες, Ιδρύματα…, δεν αποτελούν μουσεία.
Το Ζωγράφειο, το Ζάππειο, η Μεγάλη του Γένους Σχολή αποτελούν την αδιαμφησβήτητη έμπρακτη προσπάθεια της ελληνικής παιδείας , ελληνικής γλώσσας και ελληνικού πολιτισμού που άντεξε σε πολύ δυσκολότερες εποχές και μεταφέρει την αίγλη και την σημασία του ήθους και του χρέους αυτών που οραματιστήκαν και επένδυσαν στον τόπο τους για να υπάρχει συνέχεια.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα μαθητικά συνέδρια που οργανώνονται στο Ζωγράφειο Λύκειο της Πόλης σε συνεργασία με τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη υπο την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου . Το πρώτο οργανώθηκε το 2012 και ήταν αφιερωμένο στον Παπαδιαμάντη και ακολούθησαν τα Συνέδρια για τον Καβάφη, Σεφέρη, Βιζυηνό,Ελύτη, Θεοτοκά ,Σαμαράκη και θα ακολουθήσει του Γιάννη Ρίτσου στην μετα την πανδημία χρονιά . Τ α συνέδρια αυτά αφενός δίνουν το βήμα σε μαθητές από δεκαπέντε και πλέον σχολεία της Ελλάδος να εργαστούν σε θέματα σχετικά με τους μεγάλους Έλληνες δημιουργούς αφετέρου να συνεργαστούν με τους ελάχιστους μαθητές της Κωνσταντινούπολης απολαμβάνοντας αμοιβαίο εκπαιδευτικό όφελος.
Όπως σημειώνει ο διευθυντής του Ζωγραφείου Γιάννης Δεμιρτζόγλου στο Ημερολόγιο 2021 του Συνδέσμου των εν Ελλάδι Ζωγραφειωτών « να συνεχίσουμε να κρατάμε ανοικτά τα σεβάσματα της Ρωμιοσύνης, τους Ναούς ,τα Αγιάσματα, τα Σχολεία μας…να τιμούμε την μνήμη ,τις θυσίες , τα οράματα των πατέρων μας…ανήκουμε στην Πόλη…εδώ είναι το μέλλον μας στον τόπο που ήταν το παρελθόν μας και εκτυλίσσεται το παρόν μας για να θυμηθούμε τα λόγια του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου», ας ευχηθούμε το Ζωγράφειο να συνεχίσει να πρωταγωνιστεί, να πρωτοπορεί, να εμπλουτίζει την ομογενειακή παιδεία της Πόλης!
Απόφοιτοι του Ζωγραφείου επιστρέφουν μετά από πολλά χρόνια στα θρανία τους. Ανάμεσά τους διακρίνονται οι κ. Κόλμαν και Τσοκώνας που παίρνουν μέρος στο αφιέρωμά μας.
ΤΟ ΖΩΓΡΑΦΕΙΟ ΚΙ ΕΓΩ, του συγγραφέα Θωμά Κοροβίνη
Ο Θωμάς Κοροβίνης είναι ένας από τους πλέον καταξιωμένους συγγραφείς στη χώρα μας. Από το 1988 έως το 1996 έζησε στην Κωνσταντινούπολη, υπηρετώντας στο Ζάππειο και το Κεντρικό Παρθεναγωγείο της με την ιδιότητα του φιλολόγου. Εδώ και χρόνια ερευνά πτυχές του ελληνικού και του τουρκικού λαϊκού πολιτισμού καθώς και τις σχέσεις μεταξύ τους. Το 1995 βραβεύτηκε με το βραβείο Αμπντί Ιπεκτσί. Το 2011 με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το βιβλίο του “Ο γύρος του θανάτου”, με θέμα την υπόθεση του “Δράκου του Σέιχ-Σου”, Αριστείδη Παγκρατίδη. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Είναι επίσης συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής λαϊκών τραγουδιών. Έχει συνεργαστεί με τα συγκροτήματα “Βόσπορος”, “Εν χορδαίς” και “Λωξάντρα”. Το 2002 δημιούργησε, μαζί με την Τουρκάλα ερμηνεύτρια Ντιλέκ Κοτς, το συγκρότημα παραδοσιακής ελληνικής και τουρκικής μουσικής “Ανατολίτικος Σεβντάς. Του ζητήσαμε να μας μεταφέρει τη δική του εμπειρία από το Ζωγράφειο.
Θωμάς Κοροβίνης
Βρέθηκα στην Κωνσταντινούπολη το 1987 και εργάστηκα ως μετακλητός καθηγητής ελληνικής φιλολογίας στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο, και στο Κεντρικό Παρθεναγωγείο τον στερνό χρόνο της λειτουργίας του. Η τύχη μου, η μοίρα μου ήταν να ζήσω το πιο δυνατό και πλούσιο κομμάτι της νιότης μου εκεί. Απ’ την πρώτη στιγμή είπα, «εγώ εδώ στην Πόλη γεννήθηκα». Τους ομογενείς τους αντιμετώπισα σαν ξεχασμένους ομογάλακτους αδερφούς στην πιο τρανή διαχρονική μήτρα της Ρωμιοσύνης και ανέπτυξα μαζί τους σχέσεις εγκάρδιας επικοινωνίας και στοργής. Ήταν η «αυτοκρατορική» μου περίοδος. Στο Ζάππειο ήμουν ψυχολογικά κυρίαρχος στον γυναικόκοσμο, μαθητριών και καθηγητριών.
Το Ζωγράφειο ήταν πιο οργανωμένο και αυστηρό και γι’ αυτό λειτουργούσε με περισσή τάξη και πειθαρχία. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην δυναμική, συγκροτημένη και επιβλητική εκπαιδευτική και ιδιοσυγκρασιακή προσωπικότητα του επί συναπτά έτη διευθυντή του φιλόλογου κυρίου Φραγκόπουλου. Τον κυρ-Δημητρό εξ αρχής τον σεβόμουν αλλά και τον φοβόμουν κάπως, μ’ έναν φόβο που απορρέει από σεβασμό νεότερου προς μεγαλύτερο, και μαθητή προς δάσκαλο. Αργότερα συνδεθήκαμε στενά και αγαπηθήκαμε, καθώς και με την οικογένεια, ιδιαίτερα με την θυγατέρα του Μαγδαληνή και τον γαμπρό του Αριστοτέλη Τσοκώνα. Ο Άρης και η Μάγδα, άξιοι εκπαιδευτικοί και οι δύο του Ζωγραφείου, έγιναν αδέρφια μου και απέκτησαν εξοχικό κοντά στο δικό μου, στα Πλατανίδια του Πηλίου. Έτσι, μαζί με τις άλλες χαρές που ζούμε παρέα, είναι και οι αγγελιοφόροι μου απ’ την Πόλη που τη στερούμαι πια εκ των πραγμάτων αλλά και άμεσοι πληροφοριοδότες μου σχετικά με τα νέα της ομογένειας και δη με τα του Ζωγραφείου.
Ο Γιάννης Δεμιρτζόγλου, ο Τούρκος συγγραφέας Αχμέτ Ουμίτ, ο Θωμάς Κοροβίνης και η Άσπα Χασιώτη σε παλιότερη εκδήλωση-συναυλία στην Πόλη με θέμα “Ο πολιτισμός των μειονοτήτων στο Πέρα της Πόλης”. Φωτ. Αρχείο Θωμά Κοροβίνη.
Ο διάδοχος διευθυντής του σχολείου, Γιάννης Δεμιρτζόγλου, αποδείχτηκε πολλαπλά χαρισματικός και ωφέλιμος, αφού –και με την πολύτιμη αρωγή της συζύγου του, φωτισμένης φιλολόγου Άσπας Χασιώτη, έχουν ουσιαστικά μετατρέψει το σχολείο σε άτυπο πολιτιστικό κέντρο του ελληνισμού, καταβάλλοντας ζηλευτή και αποτελεσματική προσπάθεια γι’ αυτό το σκοπό με τη βοήθεια των συνεργατών τους.
Προσωπικά χαίρομαι βαθιά που έχω την τιμή κάθε φορά που οργανώνεται το μαθητικό συνέδριο –το οποίο κατ’ ουσίαν είναι κυρίως επιστημονικό- να παίρνω μέρος με διάφορες ιδιότητες και να προσφέρω το κατά δύναμιν.
Το Ζωγράφειο έχει διαγράψει μοναδική ιστορική πορεία μέσα στο χρόνο και οι μαθητές του, οι Κωνσταντινουπολίτες που έχουν διαπρέψει σε ποικίλες επιστήμες και τέχνες σε όλη την οικουμένη, είναι το καύχημα αυτού του λαμπρού κοσμήματος της ομογενειακής μας εκπαίδευσης.
Ζωγράφειο Λύκειο, του εκπαιδευτικού και μεταφραστή Άρη Τσοκώνα
Γέννημα θρέμμα της Πόλης ο Άρης Τσοκώνας είναι συγγραφέας, μεταφραστής και καθηγητής στο Ζωγράφειο Λύκειο. Σπούδασε χημικός μηχανικός στο Πολυτεχνείο της Κωνσταντινούπολης, όπου έκανε και το μεταπτυχιακό του. Εργάστηκε ως χημικός στην βιομηχανία χρωμάτων και ασχολήθηκε με το εμπόριο. Από το 1993 διδάσκει χημεία, φυσική και μαθηματικά στο Ζωγράφειο Λύκειο. Είναι σύζυγος της φιλολόγου Μαγδαληνής Φραγκοπούλου Τσοκώνα, κόρης του Δημήτριου Φραγκόπουλου. Υπήρξε αντιπρόεδρος και πρόεδρος του Συνδέσμου Αποφοίτων Ζωγραφείου (Σ.Α.Ζ.) και είναι μέλος του Δ.Σ. της εφοροεπιτροπής της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Συμμετείχε ως μυρεψός στην παρασκευή του Αγίου Μύρου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1992 και το 2012. Ήταν μέλος των διοργανωτικών επιτροπών: του διεθνούς συνεδρίου «Συνάντηση στην Πόλη: Το Παρόν και το μέλλον» (2006) και της έκθεσης «Ρωμιοί Αρχιτέκτονες της Πόλης την περίοδο του Εκδυτικισμού» (2010). Δίδαξε ελληνικά στο Ίδρυμα Ανταλλαγέντων Λοζάνης και στην Ακαδημία Όμηρος. Το κείμενο που ακολουθεί είναι γραμμένο με τη γλυκύτητα και την ευγένεια που τον διακρίνει και αποτελεί μια πολύ καλή ιστορική αναδρομή του Ζωγραφείου γι’ αυτό και είναι πολύτιμο. Τον ευχαριστούμε πολύ για την άμεση ανταπόκρισή του και για το φωτογραφικό αρχείο που μας έστειλε.
Άρης Τσοκώνας
Το «Πέρα», πολύ πριν τις αρχές του 19ου αι. κατοικήθηκε σποραδικά από Ρωμιούς της Κοινότητας του Γαλατά. Ήδη από τα τέλη του 17ου αι. το εξαιρετικά προνομιούχο περιβάλλον της περιοχής προσέλκυσε την προσοχή των ξένων διπλωματών, οι οποίοι έκτισαν τα μέγαρα των Πρεσβειών τους στις πιο όμορφες τοποθεσίες με θέα στον Βόσπορο και στον Κεράτειο. Στη συνέχεια τους μιμήθηκαν οι πλούσιοι Ρωμιοί τραπεζίτες του Γαλατά, καθώς και οι αριστοκρατικές οικογένειες του Φαναριού. Με τον καιρό, το ρεύμα της εσωτερικής αυτής μετοίκησης προς το Πέρα παίρνει τέτοιες διαστάσεις, ώστε σύντομα καθίσταται αναγκαία η ίδρυση σχολείων για την πνευματική καλλιέργεια των παιδιών της κοινότητας.
Tο 1808 η Συντεχνία των Φερμελετζίδων –όπου φέρμελη σημαίνει χρυσοποίκιλτο γελέκι– ιδρύει μια σχολή και αναλαμβάνει τη συντήρησή της. Κατά κακή τύχη, η σχολή αυτή αποτεφρώνεται κατά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1831. Η Εκκλησία για ένα διάστημα φιλοξενεί τους μαθητές στα κελιά του Ναού των Εισοδίων της Παναγίας και παρέχει σ’ αυτούς μια κάποια, έστω και στοιχειώδη, εκπαίδευση. Το 1845 αγοράζονται δύο κτίρια στην οδό Τουρνατζίμπασι του Πέρα, με σκοπό να στεγαστεί το Κοινοτικό Σχολείο.
Με τον καιρό όμως το κτίριο αυτό φθείρεται σε τέτοιο βαθμό ώστε να εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς. Οι παράγοντες της Κοινότητας επιθυμούν επίσης να αναβαθμίσουν την Σχολή από Δημοτικό σε Γυμνάσιο και να προσφέρουν καλύτερη παιδεία στα παιδιά τους. Βασικά προσόντα, που έχουν πέραση την εποχή αυτή, είναι η άρτια γνώση της λογιστικής και η τέλεια κατάρτιση στη χρήση των ξένων γλωσσών, κατά προτίμηση των γαλλικών. Παιδεία τέτοιων υψηλών προδιαγραφών δίνουν μονάχα τα ξένα σχολεία της Πόλης, τα οποία όμως ασκούν έντονη προσηλυτιστική θρησκευτική προπαγάνδα.
Τα μέλη της σχολικής Εφορίας έχοντες υπόψη όλα αυτά, επιδίδονται σε έναν εντατικό αγώνα με σκοπό να συγκεντρώσουν το απαιτούμενο χρηματικό ποσό για την ανοικοδόμηση της σχολής. Το έργο του εράνου δεν προχωρεί με τον επιθυμητό ρυθμό, ως την ώρα που ο Ηπειρωτικής καταγωγής μεγαλοτραπεζίτης του Γαλατά, Χρηστάκης Ζωγράφος, ο οποίος από αρκετά χρόνια είναι μόνιμα εγκατεστημένος στο Παρίσι, χορηγεί 10.000 χρυσές λίρες.
Ο μοναδικός όρος που θέτει ο δωρητής είναι η σχολή που θα οικοδομηθεί να προαχθεί σε Πρακτικό Γυμνάσιο και να συντηρείται από την Κοινότητα, τη μόνη υπεύθυνη για τη διοίκησή της. Η Κοινότητα αποδέχεται μ’ ευγνωμοσύνη τη γενναία δωρεά και αποφασίζει η υπό ίδρυση νέα Σχολή να φέρει το όνομα «Ζωγράφειο». Το έργο ανατίθεται στον εικοσιτετράχρονο τότε αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη, αδελφό του διάσημου δημοτικιστή Φώτη Φωτιάδη, τα σχέδια του οποίου εγκρίνει Ελλανόδικος Επιτροπή που συγκροτείται επί τούτου από καθηγητές του Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
Οι εργασίες οικοδόμησης ξεκινούν τον Μάιο του 1892 και τα εγκαίνια γίνονται στις 19 Σεπτεμβρίου 1893, παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη Νεοφύτου Η΄. Πρώτος διευθυντής είναι ο Χίος στην καταγωγή Μιχαήλ Κεφάλας, ο οποίος καθιερώνει ως έμβλημα της Σχολής την Χιακή Σφίγγα.
Οι μαθητές αυξάνονται σταδιακά για να φθάσουν το 1960 – 61 τους 712. Το 1962, υπό την καθοδήγηση του δυναμικού και μακροβιότερου διευθυντή στην ιστορία της, Δημήτρη Φραγκόπουλου, γίνεται ριζική ανακαίνιση στην κτιριακή υποδομή της Σχολής. Ανεγείρονται δύο όροφοι, γίνεται εγκατάσταση κεντρικής θέρμανσης, δημιουργούνται νέες αίθουσες διδασκαλίας και η μεγάλη αίθουσα τελετών. Δύο χρόνια όμως αργότερα με τις απελάσεις των Ελλήνων υπηκόων από την Πόλη ελαττώνεται δραματικά ο αριθμός των μαθητών.
Ο δάσκαλος του γένους Δημήτριος Φραγκόπουλος Πηγή φωτογραφίας: https://www.tanea.gr
Το σχολικό έτος 1998 – 99 το Ζωγράφειο, με προσπάθειες του νυν Διευθυντή Γιάννη Δεμιρτζόγλου, γίνεται μεικτό και δέχεται τις πρώτες Ζωγραφειώτισσες, που φέρνουν τη χαρά και τη δροσιά τους στο αυστηρά ανδροκρατούμενο έως τότε αρρεναγωγείο. Η Σχολή σήμερα λειτουργεί σύμφωνα με το σύστημα παιδείας της Τουρκίας, έχει 4 τάξεις στο γυμνάσιο και 4 στο λύκειο. Το σχολικό έτος 2020 – 21 έχει 49 μαθητές (19 αγόρια και 30 κορίτσια) από τους οποίους οι 5 είναι τελειόφοιτοι.
Από την ίδρυσή του το Ζωγράφειο λειτουργεί σύμφωνα με την επιθυμία του ιδρυτή του, σταθερά προσανατολισμένο στις θετικές επιστήμες, σε αντίθεση με την Μεγάλη του Γένους Σχολή όπου η βαρύτητα δίνεται στους ανθρωπιστικούς κλάδους. Απόφοιτοί του διαπρέπουν ως επιτυχημένοι επιστήμονες, ακαδημαϊκοί και επιχειρηματίες. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο πρώην Υπουργός Παιδείας της Ελλάδος Κώστας Γαβρόγλου ήταν απόφοιτος του Ζωγραφείου και ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης υπήρξε μαθητής του.
Παρότι μειώθηκε ο αριθμός των μαθητών της Σχολής, τα ποσοστά επιτυχιών στις εισαγωγικές εξετάσεις των πανεπιστημίων παραμένουν ακόμη και σήμερα υψηλά και οι μαθητές της συμμετέχουν σε διαγωνισμούς και συνέδρια με σημαντικές διακρίσεις. Ομάδα μαθητών της Γ΄ Λυκείου, ανακηρύσσεται πρώτη στην Τουρκία το 1998, με τη μελέτη: «Η επίδραση της ομάδας του αίματος στην επιτυχία των μαθητών» κι εκπροσωπεί την χώρα στο διαγωνισμό που προκηρύσσει το Ευρωπαϊκό Βιομηχανικό Επιμελητήριο.
Το Ζωγράφειο όμως δεν αρκείται μόνο στην ακαδημαϊκή γνώση, αλλά πιστεύει και στην κατάκτηση της μέσα από κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Σκηνοθετεί θεατρικές παραστάσεις τις οποίες επαναλαμβάνει και σε ελλαδικές αίθουσες, διοργανώνει συναυλίες με καταξιωμένους καλλιτέχνες, οργανώνει διαλέξεις καθώς και μαθητικά συνέδρια όπου συμμετέχουν άνθρωποι των γραμμάτων όχι μόνο της Πόλης και της Ελλάδας, αλλά και του εξωτερικού και σχολεία από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Πόλη. Ιδιαίτερη μνεία χρειάζεται το «Διεθνές Μαθητικό Λογοτεχνικό Συνέδριο» που διοργανώθηκε σε συνεργασία με τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη της Θεσσαλονίκης. Σ’ αυτό συμμετέχουν πάνω από 20 διακεκριμένα λύκεια της Πόλης, της Ελλάδας και της Κύπρου και οι παρουσιάσεις κάθε σχολής πλαισιώνονται με εισηγήσεις επιφανών ακαδημαϊκών και λογοτεχνών.
Όλα αυτά, σε συνδυασμό με τα σύγχρονα εργαστήρια, την αίθουσα υπολογιστών, το άρτιο γυμναστήριο και τις καλαίσθητες κτιριακές υποδομές καθιστούν το Ζωγράφειο παράδειγμα προς μίμηση ακόμη και πέρα των ορίων της Πολίτικης Ρωμιοσύνης.
Το Literature.gr θέλει να ευχαριστήσει τους κ. Γιάννη Δεμιρτζόγλου, Νίκο Κόλμαν, Θωμά Κοροβίνη και Άρη Τσοκόνα για την αμέριστη βοήθειά τους χωρίς την οποία δε θα είχε γίνει το αφιέρωμα στο Ζωγράφειο Λύκειο https://www.zografyon.com
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
