Αποκαλύψεις, γράφει η Τέσυ Μπάιλα [Λόγω κρυμμένα λογοκριμένα. Σχεδόν ημι-ιστόρημα, Ιωάννης Ιωαννίδης ]

9 March 2021

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Λόγω κρυμμένα λογοκριμένα. Σχεδόν ημι-ιστόρημα, Ιωάννης Ιωαννίδης, Εκδόσεις Κέδρος

Ο Γιάννης Ιωαννίδης είναι διεθνώς αναγνωρισμένος καθηγητής παθολογίας, έρευνας και πολιτικής υγείας, επιστημών δεδομένων και στατιστικής καθώς και διευθυντής του κέντρου METRICS στο πανεπιστήμιο Stanford στο οποίο διδάσκει, επίσης, σύγχρονη ελληνική ποίηση στο τμήμα συγκριτικής λογοτεχνίας. Μεταξύ άλλων τιμητικών διακρίσεων έχει αναγορευτεί ένας από τους 15 παγκοσμίως Einstein fellow στο Berlin Institute of health, διάκριση που κατέχουν και 3 νομπελίστες. Έχει διατελέσει καθηγητής στα πανεπιστήμια Ιωαννίνων, Harvard, Tufts και Imperial College. Είναι τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (European Academy of Sciences and Arts. Οι διαλέξεις του, σε όλο τον κόσμο, έχουν τεράστιο επιστημονικό ενδιαφέρον και ο ίδιος, με τη χαρακτηριστική ευγένεια και ηρεμία που τον διακρίνει, άοκνα και με σαφήνεια, εξηγεί τα επιστημονικά δεδομένα που αποδίδουν οι έρευνες του τόσο στις διεθνείς επιστημονικές και ακαδημαϊκές κοινότητες όσο και στον απλό κόσμο. Οι μελέτες του έχουν τύχει ευρείας διεθνούς αναγνώρισης και αποδοχής. Στις μέρες μας το όνομά του συνδέθηκε με την πανδημία Covid 19 και οι τεκμηριωμένες απόψεις του αντιμετωπίστηκαν συχνά ως αιρετικές.

Ο Έλληνας καθηγητής διεθνούς κύρους, με την επιστημονική του εγκυρότητα κόσμημα για τη χώρα, καταθέτει τις προσωπικές του εμπειρίες σε έναν τόμο με τον τίτλο Λόγω κρυμμένα λογοκριμένα που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδ. Κέδρος. Μέσα από μια τεράστια διαδικτυακή επικοινωνία και επιστολογραφία, την οποία παραθέτει αυτούσια, ο Ιωαννίδης αποκαλύπτει διασυνδέσεις και διαπλοκές της πανεπιστημιακής κοινότητας, συγκρουόμενα συμφέροντα, πολιτικές και κοινωνικές συμβάσεις που λογοκρίνουν το έργο του και εμποδίζουν τη δημοσίευση των επιφυλλίδων του, οργανωμένες επιθέσεις στο πρόσωπό του και στο έργο του όσο και στην ευρύτερη οικογένειά του. Στηλιτεύει τη διαφθορά τόσο στον ιατρικό κλάδο όσο και στον πολιτικό στίβο επισημαίνοντας ότι: «το domino effect της διαφθοράς διαδίδεται από το κράτος προς τα κάτω». Και αλλού τονίζει: «Η χώρα θα συνεχίσει ίσως σε χειμερία νάρκη άνευ προοπτικής για απρόβλεπτα μεγάλο διάστημα. Ή μπορεί να ανατιναχτεί ξαφνικά από κάτι ασήμαντο, τυχαίο, ανάξιο λόγου. […] κι όμως. Κανείς πολιτικός κανενός χώρου δεν αναλαμβάνει παραμικρή ευθύνη για την οικτρή διακυβέρνηση ή την οικτρή αντιπολίτευση που άσκησε», ενώ δίνει το στίγμα ενός βαρόμετρου διαφθοράς που καθορίζει την πορεία της χώρας. Ο «πόλεμος» με τις καπνοβιομηχανίες, η ευθύνη των πολιτικών για την υγεία των πολιτών σε σχέση με το κάπνισμα και τα συμφέροντα που εξυπηρετούνται είναι ένα βασικό κεφάλαιο για το βιβλίο αλλά και μια κεφαλαιώδους σημασίας πολιτική για την κοινωνία και ο Ιωαννίδης έχει παλέψει και κυνηγηθεί γι’ αυτό, ωστόσο απτόητος συνεχίζει να φέρνει στο φως στοιχεία που τεκμηριώνουν τις απόψεις του. Παράλληλα, η γραφειοκρατία που ταλανίζει τις δημόσιες σχέσεις καταδεικνύεται με σαφήνεια. Γράφει χαρακτηριστικά για την επαφή ενός επιστήμονα με το δημόσιο: « Μοιάζει σαν να ρίχνεις νάτριο, κάλιο ή άλλο άλκαλι στο νερό. Η επαφή δημιουργεί βίαια χημική αντίδραση. Προβλέψιμα ακολουθεί έκρηξη. Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του επιστήμονα και το επιστημονικό βάρος που διαθέτει, η εικόνα της χημικής αντίδρασης ποικίλλει. Σε κάποιες περιπτώσεις, προκύπτουν φλογίτσες καθώς το άλκαλι (ο επιστήμονας) τσουρουφλίζεται παρατεταμένα πάνω στην κατά τα άλλα ατάραχη επιφάνεια του γραφειοκρατικού ύδατος. Το δράμα συνεχίζεται μέχρι να εξαληφθεί πλήρως και ο επιστήμονας και η όποια επιστημονικότητά του. Σε άλλες περιπτώσεις γίνεται ένα μεγάλο μπαμ γρήγορης παραίτησης, με ατμούς και φωτιά με τα όλα της, καθώς παράγονται μεγάλες ποσότητες φλεγόμενου υδρογόνου».

Η ευθύνη της πολιτείας για τις πανεπιστημιακές κοινότητες είναι μεγάλη και ο Ιωαννίδης δεν κρύβει τα λόγια του, δεν επιχειρεί να «χαϊδέψει αυτιά». Αντιθέτως, ως άλλος «Μικρός Ναυτίλος», στρέφει τους προβολείς επάνω σε ό,τι η συνείδησή του κατακεραυνώνει και στηλιτεύει τις αλήθειες με ευθύβολο τρόπο και λόγο αιχμηρό: «Τα […] πανεπιστήμια ανέχονται νησίδες αριστείας, όμως οι δέκα κύριοι στόχοι τους είναι άλλοι: να αποτελούν τον σκουπιδότοπο όλων των κομμάτων, να ανακυκλώνουν την παραπαιδεία, να προσπορίζουν εισόδημα από ενοικιαζόμενα, να μετατρέπουν ανίκανους καθηγητές σε ανίκανους πολιτικούς, να διατηρούν το επίπεδο καλλιέργειας στα χαμηλότερα δυνατά επίπεδα, να συντηρούν μαυσωλεία ιδεοληψιών, να εκχωρούν αφρούρητα ημισκότεινα οικόπεδα σε ναρκομανείς, να προσφέρουν πρακτική εξάσκηση στην τέχνη του ξυλοδαρμού, να διαθέτουν πεδία βολής για εύκαιρη ρίψη μολότοφ και να δίνουν πτυχία απλώς για να δίνουν πτυχία. Αριστεύουμε και στους δέκα στόχους».

Η ολική ανατροπή όλων αυτών των δεδομένων είναι η μοναδική λύση απέναντι στις παρακμιακές κοινωνίες αμάθειας που έχουν δημιουργηθεί με επιτυχία καθώς στον τόπο αυτόν «οι νόμοι και οι κανόνες απλώς αξιοποιούναι (ή μάλλον απαξιώνονται) προς όφελος των ημετέρων» και η αναξιοκρατία είναι βαθιά ριζωμένη σε κάθε τομέα, άλλωστε: «το αναξιοκρατικό τέρας έχει τόσα κεφάλια που μερικές φορές τρώγονται μεταξύ τους», αλλά «η κακουργηματική αναξιοκρατία είναι ο κανόνας, το περίεργο είναι απλώς γιατί λίγες φορές τα κακουργήματα αποκαλύπτονται, ενώ συνήθως συγκαλύπτονται».

Το βιβλίο βρίθει αποκαλυπτικών στοχασμών και τα κείμενά του είναι σημαντικά για πολλούς λόγους. Ο αναγνώστης εξοικειώνεται με την υπόγεια παρακμή που διαπερνά τις ακαδημαϊκές κοινότητες. Παράλληλα, έρχεται αντιμέτωπος με την απροσχημάτιστη σήψη της σύγχρονης κοινωνίας αλλά και με τη διαπίστωση της τραγικής εξολόθρευσης κάθε απροσκύνητου λόγου που διατρανώνεται με θάρρος απέναντι στα κακώς κείμενα. Ο Ιωαννίδης όμως δεν στέκεται μόνο σ’ αυτό. Με όχημα τον λόγο του, έναν λόγο καίριο και ουσιώδη, στήνει το σκηνικό της κοινωνικής ανθρωπογεωγραφίας της εποχής και παραθέτει τις εμπειρίες εκείνες που δηλώνουν της εξελικτική πορεία της διάβρωσης σε πολιτικό, κοινωνικό, επιστημονικό και ατομικό επίπεδο. Η καταβαράθρωση του πολιτισμού τον συνθλίβει. Ο ίδιος έχει πληγεί πολλάκις από όλο αυτό. Ο καταγγελτικός του λόγος σημαδεύει τον αναγνώστη καθώς λειτουργεί σαν ένας καθρέφτης που αντικατοπτρίζει τις συμβάσεις και τους συμβιβασμούς όλων μας. Στο ύφος του συγκεντρώνεται η πολυποίκιλη πικρία πολλών ετών, η διάψευσή του και η απελπισία του για όλα όσα μαστίζουν τον τόπο και η ανάγκη του να διασκεδάσει τον μέγιστο φόβο του, τη συνειδησιακή κατάπτωση του συμβιβασμένου σύγχρονου ανθρώπου, με σκωπτική διάθεση που χρησιμοποιεί για να κρύψει τη θλίψη του.

Το βιβλίο όμως είναι πέρα από αυτά και κάτι ακόμα. Ένας σαρωτικός οδηγός τέχνης. Ένας άλλος ελυτικός «ταξιδιωτικός σάκος». Η ευρυμάθεια του Ιωαννίδη διαφαίνεται σε κάθε σελίδα καθώς ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με έναν πολύ μεγάλο αριθμό έργων μουσικής, λογοτεχνίας, ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής, υψηλής αισθητικής και τεράστιας αξίας. Προσωπικά, ανέτρεξα πάρα πολλές φορές στο διαδίκτυο για να απολαύσω όλα όσα περιγράφει και αξίζει να σταθεί κανείς και σε αυτή την παράμετρο του βιβλίου γιατί αφενός μπορεί να μάθει πολλά για την Ιστορία της τέχνης στο σύνολό της, αφετέρου οδηγείται σε μια καθολική μορφοποίηση της προσωπικότητας του συγγραφέα, επιστήμονα, καθηγητή Γιάννη Ιωαννίδη και μπορεί να εκτιμήσει καλύτερα όλα όσα με τόση ενάργεια καταθέτει. Αλλά και να αναλογιστεί τις δικές του ευθύνες απέναντι στη γενικευμένη κατάπτωση του πολιτισμού. Άλλωστε όπως ο ίδιος γράφει: «Έχουμε ευθύνη να πράξουμε. Οι ενέργειές μας έχουν βάρος καθημερινά. Δεν είναι εύκολο, και ακόμα μας ταλαιπωρούν σφάλματα και λανθασμένες αντιλήψεις. Ωστόσο, πρέπει να προσπαθήσουμε για το καλύτερο, γνωρίζοντας βέβαια ότι ακόμη και ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Μια υγιής δόση σκεπτικισμού αποτελεί μια καλή αρχή».