Χρόνος δολοφόνος, Michel Bussi, Εκδόσεις Κέδρος

Το παρόν προσδιορίζεται από το παρελθόν μας

7 July 2022

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Χρόνος δολοφόνος, Michel Bussi, Εκδόσεις Κέδρος

O Μισέλ Μπισί είναι Γάλλος γεννημένος το 1965 στη Λουβιέρ της Νορμανδίας, όπου ζει και εργάζεται ως καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Ρουέν και παράλληλα ως πολιτικός αναλυτής.

Συγκαταλέγεται στους πολυδιαβασμένους Γάλλους συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων, αν και η κατάταξη των βιβλίων του σ΄ αυτή και μόνο την κατηγορία τα αδικεί. Γιατί ο Μισέλ Μπισί, ενώ έχει πάντα μια αστυνομική ιστορία στον πυρήνα των βιβλίων του, που λειτουργεί ως «εργαλείο» για να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, μιλά πάνω απ’ όλα για τον ανθρώπινο ψυχισμό και τα πάθη, τη σχέση μας με τον Τόπο, τον Χρόνο και την Εποχή. Δηλαδή, όλα όσα βρίσκονται στην καρδιά της «καθαρής λογοτεχνίας» και μάλιστα γράφοντας με έναν ιδιαίτερα χαρισματικό τρόπο.

Οι απόπειρες του να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία πάνε πίσω στις αρχές της δεκαετίας του 1990, αλλά το πρώτο του μυθιστόρημα, ο Code Loupin, εκδόθηκε μόλις το 2006, εμπνευσμένο από το γνωστό έργο και ήρωα του Maurice Leblanc. Η μεγάλη επιτυχία των βιβλίων ήρθε λίγα χρόνια αργότερα, το 2013. Έκτοτε έχει αποσπάσει σειρά βραβείων ενώ τα έργα του μεταφράστηκαν σε περισσότερο από είκοσι πέντε γλώσσες και μεταφέρθηκαν στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο. Στην Ελλάδα το πρώτο έργο του μεταφράστηκε από τον Κέδρο το 2015 κι έκτοτε κυκλοφορούν έξι βιβλία του, τέσσερα εξ αυτών από τον ίδιο οίκο.

Στο τελευταίο του βιβλίο «Χρόνος Δολοφόνος» (Κέδρος 2022) επιλέγει την Κορσική ως τον τόπο όπου διαδραματίζεται η ιστορία που μας διηγείται και πιο συγκεκριμένα την πανέμορφη και ανέγγιχτη χερσόνησο της Ρεβελάτα. Μια περιοχή που ανήκει σχεδόν εξ ολοκλήρου στον παππού της πρωταγωνίστριας Κασανού , πατριάρχη των Ιντρίσι. Σκαρίφημά της με σημειωμένους τους τόπους εξέλιξης της ιστορίας παρατίθεται στην πρώτη σελίδα του βιβλίου του, έτσι ώστε ο αναγνώστης να «μεταφέρεται» ευκολότερα στον καθένα απ’ αυτούς.

Η Μεσόγειο, η άγρια ομορφιά του ορεινού τοπίου, οι επικίνδυνοι δρόμοι του, τα απόκρημνα βράχια, οι άνθρωποί του, ο ιδιαίτερος χαρακτήρας τους και οι αντιλήψεις τους – οικεία σ’ εμάς του Έλληνες– δίνουν στον Μπισί την ευκαιρία να χτίσει μια ιστορία γεμάτη σασπένς και συνεχείς ανατροπές, μέχρι και την τελευταία σελίδα του βιβλίου (621^η).

Όπως κάθε καλός συγγραφέας δομεί τη διήγησή του με τη βοήθεια ενός συγγραφικού «ευρήματος», που όχι μόνο την κάνει συναρπαστική, αλλά εξυπηρετεί απόλυτα τόσο τον ρυθμό εξέλιξής της όσο και το περιεχόμενό της. Πρόκειται για μια ιστορία του εκτυλίσσεται στη σύντομη χρονική περίοδο τριών εβδομάδων τον Αύγουστο του 1989 και αυτόν του 2016, με τον τελευταίο να λειτουργεί ως το «παρόν» του βιβλίου. Τοποθετεί δε τα επιμέρους κεφάλαιά του βιβλίου σταθερά σε αντιδιαστολή του «τότε» με το «τώρα», θέτοντας μ΄ αυτόν τον τρόπο το παρόν σε διαρκή συνομιλία με το παρελθόν.

Μάλιστα, ο συγγραφέας μας παρουσιάζει τα γεγονότα του παρελθόντος (1989) μέσα από το ημερολόγιο – και συνεπώς τα μάτια – της δεκαπεντάχρονης πρωταγωνίστριάς του Κλοτίλντ. Η Κλο, όπως είναι το χαϊδευτικό της, με τον κορσικανής καταγωγής πατέρα της και γιο του Κασανού, την Γαλλοουγγαρέζα μητέρα της και τον λίγο μεγαλύτερο αδελφό της Νικολά κάνουν τις διακοπές, όπως κάθε χρόνο τον Αύγουστο, στο κάμπινγκ Σαλαμάνδρα. Την μοναδική περιοχή της άγριας Ρεβελάτα, που ο Κασανού επέτρεψε να «αξιοποιηθεί» τουριστικά. Είναι δεκαπέντε χρονών και αποφασίζει να κρατήσει από την πρώτη μέρα των διακοπών ημερολόγιο που απευθύνει σε κάποιον υποθετικό μελλοντικό, ιδανικό αναγνώστη.

Η Κλό είναι επιπλέον μια «διαφορετική» έφηβος. Επηρεασμένη από τον Σκαθαροζούμη, ταινία της περασμένης χρονιάς (1988), έχει ταυτιστεί με την Λίντια Νττιζ (Ουινόνα Ράιντερ), την κόρη της οικογένειας στην ταινία και ντύνεται σε στιλ γκόθικ, προσπαθώντας ουσιαστικά να «κρύψει» τον εαυτό της. Διαβάζει τις «Επικίνδυνες Σχέσεις» και ταυτόχρονα παρατηρεί προσεκτικά και με ιδιαίτερα ευφυή τρόπο τον Κόσμο γύρω της. Τους γονείς και την ευρύτερη οικογένειά της και κυρίως την καλοκαιρινή παρέα των ελαφρώς μεγαλύτερών από εκείνη εφήβων, φίλων του αδελφού της.

Έτσι, ο Μπισί έχει την ευκαιρία να περιγράψει με εξαιρετικά πειστική «γλώσσα», τέτοια που ο αναγνώστης έχει την αίσθηση ότι γίνεται λαθραναγνώστης ενός πραγματικού ημερολογίου μιας έφηβης, την περιπέτεια της γυναικείας ενήβωσης (συγκρουσιακή σχέση με τη μητέρα, ιδιαίτερο «δέσιμο» με τον πατέρα, τρελά εφηβικά όνειρα, ερωτική αφύπνιση κλπ.) αλλά και να εισχωρήσει μέσα από τα ματιά της Κλο στον σύνθετο και συχνά απογοητευτικό κόσμο των οικείων της ενηλίκων.

Η Κλό μετά από εκείνο το μακρινό καλοκαίρι θα επιστρέψει και πάλι στην Κορσική, μετά από 27 χρόνια, τον Αύγουστο του 2016. Κι ο λόγος δεν είναι άλλος από την απόφασή της μαζί με τον άντρα της Φράνκ και την κόρης του Βαλεντίν (Βαλού) να αποτίσουν φόρο τιμής στα μέλη της οικογένειάς της, που βρήκαν τραγικό θάνατο στις 23 Αυγούστου του 1989. Όταν το οικογενειακό τους αυτοκίνητο «βούτηξε» σε μια επικίνδυνη στροφή στο κενό και τσακίστηκε στα βράχια.

Όσο εξελίσσεται η διήγηση, ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι το ημερολόγιο της έφηβης Κλο «διαβάζει» στην θέση του ένα τρίτο πρόσωπο. Κάποιος που παρακολουθεί την Κλο από την πρώτη στιγμή της άφιξής της στο κάμπινγκ του νησιού, αλλά παραμένει άγνωστο μέχρι και τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Όταν και θα αποδειχθεί ο ρόλος, οι προθέσεις και το κίνητρό του, που βέβαια πάνε κι αυτά πίσω σ’ εκείνη τη μοιραία μέρα του 1989.

Όμως, «πάντα έτσι συμβαίνει», ψιθυρίζει στο αφτί μας Μπισί: το παρόν προσδιορίζεται από το παρελθόν μας. Μήπως, λοιπόν, αυτός ο μυστηριώδης αναγνώστης είναι ο «ιδανικός αναγνώστης» στον οποίο μιλά η έφηβη Κλο στο ημερολόγιό της; Αυτό που διακόπηκε ξαφνικά λίγη ώρα πριν το τραγικό δυστύχημα που στοίχισε τη ζωή των γονέων της και του αδελφού της;. Το δυστύχημα από το οποίο εκείνη βγήκε ζωντανή, αλλά τραυματισμένη ψυχικά για πάντα; Μήπως, ήρθε η ώρα να μάθει πως τα γεγονότα του μακρινού παρελθόντος δεν έγιναν έτσι όπως εκείνη νομίζει; Μήπως εδώ και 27 χρόνια κάτι διαφεύγει από την Κλο; Μήπως η ίδια η μνήμη της έθαψε σημαντικά στοιχεία, ώστε να της επιτρέψει να μεγαλώσει; Μήπως και κάποιος άλλος επέζησε του δυστυχήματος, εκτός απ’ αυτήν; Κι αν ναι, γιατί τόσα χρόνια δεν έδωσε κανένα σημείο ζωής;

Ένα γράμμα στο παρμπρίζ του αυτοκινήτου της με το που φτάνει στο νησί θα την αναστατώσει, δυναμιτίζοντας όλες τις βεβαιότητες του παρελθόντος. Είναι όντως γραμμένο από τη μητέρα της, όπως δηλώνει τόσο ο γραφικός χαρακτήρας, όσο και η υπογραφή και οι χαρακτηριστικές εκφράσεις της δεκαπεντάχρονης Κλο που αναφέρονται σ΄ αυτό; Ή κάποιος κακοήθης της έστησε μια κακόγουστη φάρσα; Η Κλο μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν υποπτεύθηκε ποτέ ότι κάτι «περίεργο» είχε συμβεί πριν 27 χρόνια. Τώρα, όμως, ανατρέπονται όλα…

Έτσι τα μυστικά του παρελθόντος, οι «αμαρτίες» γονέων, οι παρεξηγήσεις των μελών της παρέας των «αθώων» εφήβων, ο χρόνος που αλλάζει τοπία και ανθρώπους – δολοφονώντας αυτό που κάποτε ήταν -, η σκληρότητα της παραδοσιακής κοινωνίας, ακόμα και οι πάντα ανταγωνιστικές σχέσεις μάνας – κόρης που καραδοκούσαν βαθιά θαμμένα στο χτες θα αναδυθούν και πάλι βία στην επιφάνεια του χρόνου με την επάνοδο της Κλο στον τόπο της γενέθλιας τραγωδίας. Όλα ζωντανεύουν και μάλιστα με τον πλέον τραγικό και επικίνδυνο τρόπο. Γιατί, όμως; Ποιος είναι ο λόγος και ποια τα κίνητρα που επιβάλουν κάτι τέτοιο και το σημαντικότερο: ποιο ή ποια τα ανθρώπινα χέρια που λειτουργούν ως το Χέρι της Μοίρας;

Ο Μπισί αφιερώνει το βιβλίο του «στις εφηβικές φιλίες που κρατάμε μια ζωή». Γράφει για του ονειροπόλους, που βρίσκονται «αντιμέτωποι με όλον τον υπόλοιπο κόσμο» «Τα μυθεύματα της εφηβείας», αυτά που «πιστεύεις, απογοητεύεσαι, ξεθωριάζουν» αλλά αποτελούν πάντα σημεία αναφοράς της ύπαρξής σου. Γράφει, έχοντας άριστη γνώση των εποχών, της συμβολικής και του μηνύματος που κάθε μια τους φέρνει στον Κόσμο μας. Δεν είναι τυχαίο ότι αναφέρεται στην 19 Αυγούστου 1989, όταν η πρώτη ρωγμή στον παλιό σοβιετικό κόσμο συνέβη στη μικρή ουγγρική πόλη Σόπρον, πόλη καταγωγής της μητέρας της Κλο. Τότε εξακόσιοι Ανατολικογερμάνοι πέρασαν τα σύνορα με την Αυστρία, γεγονός που προοιώνισε την πτώση του τείχος του Βερολίνου, λίγους μήνες αργότερα. Όπως δεν είναι τυχαίο ότι οι γονείς της Κλο, ο κορσικανός πατέρας της που σύμφωνα με τα ήθη και τα έθιμα της κλειστής νησιωτικής κοινωνίας έπρεπε να μείνει για πάντα στο νησί για να «φροντίσει» ώστε να διατηρηθεί «αμόλυντος» ο κλήρος του, η Ρεβελάτα, και η Γαλλοουγγαρέζα μητέρα της γνωρίστηκαν το καλοκαίρι του 1968. Μια ακόμα χρονιά που έφερε συγκλονιστικές ανατροπές στον Κόσμο. Κι όταν αυτός αποφάσισε να εγκαταλείψει για χάρη της το νησί, αρνούμενος την μοίρα του, «προμήθευσε» με την πράξη του, χωρίς μα τα καταλαβαίνει τα βασικά «υλικά» όσων θα του συμβούν στο μέλλον. Όπως δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι στο βιβλίο ο Μπισί περιγράφει άρρητα αλλά ευκρινώς τη μετάβαση από την εξουσία του Πατριάρχη στην εξουσία της Αυτοπεποίθησης των Γυναικών.

Γιατί το χορταστικό που μας παραδίδει ο Μπισί, σε ωραία μετάφραση της Αριάδνη Μοσχονά, είναι κάτι παραπάνω από ένα εξαιρετικό αστυνομικό βιβλίο. Είναι καθαρή, χορταστική λογοτεχνία, που δεν μπορείς να αφήσεις από τα χέρια σου.