Όποιος είχε την τύχη να αγαπήσει με πάθος το έργο ενός δημιουργού και συνακόλουθα να εντρυφήσει σε αυτό σε όλο του το εύρος, μπορεί να πιστοποιήσει ότι αναπόφευκτα συγκεκριμένα θέματα ή μοτίβα αναδύονται και το χαρακτηρίζουν. Όσο κι αν ο συγγραφέας διακρίνεται από φαντασία και ευρηματικότητα, συχνά δεν παύει να επιστρέφει σχεδόν εμμονικά σε μια αρχετυπική πλοκή – κάτι εντελώς ασυναίσθητο ίσως για τον ίδιο, για τον αναγνώστη όμως σαφές και ευδιάκριτο.
Αυτή η συνεχής επιστροφή σε γνώριμα μονοπάτια δεν είναι άξια απορίας ή προβληματισμού. Ο συγγραφέας δεν είναι απαραίτητα κάποιος που έχει περισσότερα βιώματα ή έχει νιώσει περισσότερα συναισθήματα από τους υπόλοιπους. Θα αντέβαινε στην ανθρώπινη και ως εκ τούτου πεπερασμένη φύση του να υπέθετε κανείς κάτι τέτοιο. Ο άνθρωπος που επιλέγει –ή επιλέγεται– να εκφραστεί μέσα από τον λόγο, δεν είναι υπεράνθρωπος, πέρα και πάνω από όλους τους άλλους, ώστε να μιλάει για τα πάντα, γνωρίζοντάς τα όλα εξίσου καλά· αντίθετα, κουβαλάει στην τέχνη του τις μικρές του αγάπες, τις μεγάλες του εμμονές, τα βασανιστικά του διλήμματα, και δεν παύει να τα σκαλίζει ξανά και ξανά. Μπορεί να πρόκειται για τον ίδιο πάντα καταραμένο ήρωα, για την ίδια πάντα καταδικασμένη σχέση, την ίδια γειτονιά ή την ίδια προδοσία. Ακόμα κι αν αλλάζουν τα ονόματα ή οι χρονολογίες, η κοινή αναφορά διακρίνεται πίσω από την επιφάνεια. Η επιμονή αυτή του συγγραφέα ίσως είναι ψυχαναγκαστική κι εντελώς πέρα από τον έλεγχό του· ίσως πάλι να είναι μια συνειδητή και απελπισμένη προσπάθεια να λυτρωθεί, να φτάσει στην κάθαρση.
Οι δαίμονες που κατατρύχουν τον συγγραφέα μην αφήνοντάς τον σε ησυχία δεν τον διαφοροποιούν από τους υπόλοιπους θνητούς – η διέξοδος που βρίσκει στο χαρτί και στο μελάνι είναι αυτό που τον χαρακτηρίζει. Ακόμα κι αυτό, βέβαια, δεν είναι καμιά εγγυημένη σωτηρία – μια γρήγορη ματιά στις βιογραφίες μεγάλων συγγραφέων που βασανίστηκαν μέχρι τέλους από πάθη δυνατότερα από τους ίδιους αρκεί για να πείσει για το αντίθετο. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο αναγνώστης που βάζει στην άκρη τον δημιουργό ως άνθρωπο με σάρκα και οστά που παθαίνει και βασανίζεται, και αντ’ αυτού προκρίνει την αναγνωστική του απόλαυση και μόνο, μακαρίζει τον εαυτό του για τους δαίμονες που αποτυπώνονται με ματωμένες λέξεις από τα τρεμάμενα χέρια του αγαπημένου του συγγραφέα. Και ίσως και ο ίδιος ο συγγραφέας να γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτά τα κακοποιά πνεύματα είναι που δίνουν ψυχή στον λόγο του και νόημα στα γραπτά του. Ο μεγάλος ποιητής Ράινερ Μαρία Ρίλκε ήταν αυτός που έλεγε πως φοβόταν ότι αν εξορκίσει τους δαίμονές του, θα τον εγκαταλείψουν και οι άγγελοί του.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
