Από τη συλλογή διηγημάτων με τον τίτλο Σύννεφο στον Ουρανό (Havada Bulut, 1951)
Μετάφραση από τα τουρκικά: Γιώργος Σαλακίδης
ΤΗΝ 1Η ΑΠΡΙΛΗ ΜΙΛΗΣΑ ΜΕ ΜΙΑ ΚΟΡΟΜΗΛΙΑ, Σαΐτ Φαΐκ
Η πρώτη Απρίλη 1943 ήταν μια ονειρεμένα όμορφη μέρα. Στο δρόμο όλοι οι νέοι ήταν όμορφοι. Το μπλε τ’ ουρανού είχε ξεπλυθεί από όλους τους χειμώνες του, από πολύ μακριά έφτανε μέχρι μέσα μας, λες και μπορούσες να το πιάσεις με τη χούφτα του χεριού σου. Σκέφτηκα μια πισίνα, ένα σιντριβάνι, μια πλαστική μπάλα, ένα παιδί, ένα σκυλί, ένα καρπούζι. Κάποια στιγμή στον καθρέφτη ενός καταστήματος είδα το χλωμό, σχεδόν κακόμοιρο πρόσωπό μου.
Γιατί είμαι κάτωχρος και θλιμμένος, αφού τα νερά πετάνε ψηλά την πλαστική μπάλα στο σιντριβάνι που ’χω μέσα μου; Κάποια στιγμή μού χαμογέλασε και μια μικρή πουτάνα, λες κι είμαι κι εγώ όμορφος.
Ο ήλιος, σαν καταβρεχτήρας ομορφιάς και χαράς στην άκρη του δρόμου, κατάβρεχε όλη τη λεωφόρο, την έπλενε, και τι δεν της έκανε!.. Μια τέτοια όμορφη μέρα, λοιπόν, παρατηρούσα τα καμπαναριά της Ευαγγελίστριας[1] που δεσπόζουν ανάμεσα στα μικρά, λιλιπούτεια, σπιτάκια· στάθηκα στην αρχή μιας από εκείνες τις απότομες ανηφοριές που από την αλάνα των σπιτιών της φτωχικής συνοικίας, στις περισσότερες πόρτες των οποίων κόλλησαν την επιγραφή ‘Μεταδοτική ασθένεια. Μην εισέρχεσθε’, βγάζουν προς τα πάνω, προς το Μπέιογλου. Στήριξα την πλάτη μου σ’ ένα άγνωστο δέντρο και παρατηρούσα το σπίτι της αγαπημένης μου. Η κορομηλιά στον κήπο είχε ανθίσει. Ο σκύλος της γάβγιζε. Μερικά σκουροπράσινα αγριόχορτα είχαν σηκώσει τα κεφάλια τους στο μέρος που ίσως εκείνη περπατούσε. Στο χαμηλούτσικο παράθυρο του σπιτιού, που έμοιαζε με παράγκα, υπήρχε η σκιά μιας γριάς γυναίκας. Η φιλία μου με την ανθισμένη κορομηλιά είχε αρχίσει.
Πόσο σε αγάπησα, κορομηλιά!
Πού πηγαίνεις αυτό το απριλιάτικο μεσημέρι στολισμένη με τόσα λούσα;
Κορομηλιά, είσαι μελαχρινή κοπέλα;
Ποιος αρραβωνιάρης σ’ έρανε μ’ αυτά τα λουλούδια;
Κορομηλιά, σ’ αγαπώ όσο αγαπώ τη Γιωργία μου!
Κορομηλιά, όταν βραδιάζει κι αυτή μπαίνει μέσα, εσύ τι κάνεις;
Για πες μου, ένιωσες καθόλου τη μυρωδιά της;
Να σε ζηλέψω και σένα;
Ήταν πολύ μικρή όταν μάζευε τα πικρά σου κορόμηλα;
Τόσο άπιστη ήταν και τότε; Έσπαγε τα κλαδιά σου; Εσύ την αγαπούσες όπως εγώ;
Η κορομηλιά, σχεδόν ακίνητη μες στον αέρα που φυσούσε σαν γλυκιά ανάσα, δεν μου μιλούσε καθόλου.
Με μια τρεχάλα ανέβηκα την ανηφόρα. Σίγουρα θα τη δω, έλεγα μέσα μου. Την πέτυχα τ’ απόβραδο:
- Θα έρθεις το βράδυ;
- Θα έρθω, φεύγα τώρα εσύ!
Βράδιασε. Γυρίζω στα σοκάκια μουρμουρίζοντας.
Ένα πρωινό, ένα απριλιάτικο μεσημέρι, έπιασα κουβέντα με την κορομηλιά για την αγαπημένη μου. Η κορομηλιά τη γνωρίζει πολύ καλά· «Βουτάει τα κορόμηλά μου στο αλάτι και τα τρώει», είπε. Λέει μια κορομηλιά στον άνθρωπο «Εγώ είμαι αγριοκορομηλιά, δεν είμαι μπολιασμένη»;
Γιατί να μην το λέει;
Η κορομηλιά δεν μιλάει, δεν γελάει, δεν τρώει, δεν πίνει… Η κορομηλιά είναι ερωτευμένη. Γι’ αυτό οι καρποί της μουδιάζουν τα δόντια…
Η κορομηλιά, όταν κοιμάται το μεγάλο ύπνο της πριν την είσοδο του Απρίλη, δεν σκέφτεται απολύτως τίποτε. Όμως, κάποια μεσάνυχτα, γεμίζει μέσα της μ’ έναν ζεστό χυμό… Η κορομηλιά δεν θυμάται πια πώς άνοιξε τα μάτια της, πώς ξύπνησε από εκείνον τον φοβερό ύπνο. Είναι σαν να βρίσκεται σε μέθη, σε μέθη!
Η Γιωργία θα σπάσει τα κλαδιά της… Θα φορέσει τα λουλούδια της στο στήθος της. Θα πεταχτεί από το κρεβάτι με τραγούδια, μέσα στον Ιούνη θα ανέβει στην κορφή της και θα δοκιμάσει την ξινή γεύση που η κορομηλιά, ειδικά γι’ αυτήν, θα τραβήξει από τα βάθη της γης.
Τριάντα πέντε μέτρα πιο κάτω από το καμπαναριό της Ευαγγελίστριας, στον κήπο μιας μικρής καλύβας, μια κορομηλιά, που τα κλαδιά της βλέπουν τη μαύρη στέγη του σπιτιού, είναι η πιο καλή μου φίλη. Στον κόσμο μόνο μ’ αυτή τη μικρή κορομηλιά μπορώ να μιλήσω. Μόνο σ’ αυτήν μπορώ να πω τα βάσανά μου. Κορομηλιά! Και σένα και τη μελαχρινή κοπέλα που τρώει τους καρπούς σου με το αλάτι, σας αγαπώ σαν τρελός, τι να κάνω;
*
– Βλέπεις, λοιπόν, φίλε μου, εγώ πριν αρχίσω να μιλάω με τα σκυλιά μιλούσα με τα δέντρα. Με την αγαπημένη μου δεν μπορούσα να μιλήσω για τίποτε. Αυτή ήταν από μόνη της ένας κόσμος απουσίας σκέψης. Κι εγώ σχεδόν σχεδιάζω έναν άνθρωπο με την πίστη ή, καλύτερα, την τυφλή προσήλωση που ταιριάζει στους παθιασμένους με κάτι ή στους προχωρημένης ηλικίας. Εφευρίσκω κάποτε κάποιον φίλο ονόματι Μεχμέτ Μπέη και προσπαθώ να τον κάνω να πει την αλήθεια του πράγματος. Διαβάστε, λοιπόν, αυτό το κείμενο που το βρήκα σε κάποια γωνιά του τετραδίου μου:[2]
[1] Εκκλησία της συνοικίας Ντολάπντερε της Κωνσταντινούπολης, όπου ζούσαν πολλοί φτωχοί Ρωμιοί, ανάμεσά τους κι η μικρή ρωμιοπούλα Γιωργία, με την οποία είναι ερωτευμένος ο αφηγητής (Σ.τ.Μ.). [2] Αναφέρεται στο αφήγημα που ακολουθεί στη συλλογή (Σ.τ.Μ.)
Photo of Sait Faik Abasıyanık taken by famous Turkish photographer Ara Güler
Abasıyanık, Sait Faik 1906-1954
Μαζί με τους M.Ş. Esendal και Sabahattin Ali είναι ένας εκ των ιδρυτών του σύγχρονου τουρκικού διηγήματος. Καταγόταν από μια αρκετά πλούσια οικογένεια του Adapazarı. Εξαιτίας της κατοχής δεν έλαβε συστηματική εκπαίδευση. Μαζί με την οικογένειά του μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη το 1922. Αρχικά φοίτησε στο Λύκειο της Κωνσταντινούπολης, ενώ αργότερα συνέχισε στο Λύκειο της Προύσας, απ’ όπου αποφοίτησε το 1928. Την ίδια χρονιά γράφτηκε στο Τμήμα Τουρκολογίας του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης. Μετά από δυο χρόνια, με επιθυμία του πατέρα του πήγε στην Ελβετία για να σπουδάσει οικονομικά, αλλά έμεινε μόνο τρεις εβδομάδες στη Λωζάννη. Από εκεί πήγε στη Γκρενόμπλ της Γαλλίας, όπου άρχισε να σπουδάζει λογοτεχνία. Το 1934 ο πατέρας του τον κάλεσε πίσω, κι έτσι επέστρεψε στην Τουρκία χωρίς να πάρει το δίπλωμά του. Για ένα διάστημα δίδαξε τουρκικά στο Αρμενικό Ορφανοτροφείο Halıcıoğlu. Έπειτα ο πατέρας του του άνοιξε ένα εμπορικό κατάστημα. Επειδή ωστόσο αισθανόταν ξένος προς τις εμπορικές επιχειρήσεις, δεν άντεξε για μεγάλο διάστημα στο επάγγελμα αυτό και χρεοκόπησε. Όταν πέθανε ο πατέρας του το 1939, στράφηκε αποκλειστικά στη συγγραφή. Δεν παντρεύτηκε ποτέ. Μαζί με τη μητέρα του περνούσαν το καλοκαίρι στο εξοχικό τους στην Αντιγόνη και τον χειμώνα στο Σισλί. Το 1945 έπαθε κίρρωση, από την οποία πέθανε στις 11 Μαΐου το 1954.
Ξεκίνησε τη λογοτεχνική σταδιοδρομία του με την ποίηση. Εξέδωσε το πρώτο του ποίημα το 1925 στο περιοδικό Mektep, ενώ το πρώτο του διήγημα το 1929 στην εφημερίδα Milliyet. Οφείλει την πραγματική του φήμη στα διηγήματα που έγραψε κατά την τρίτη δεκαετία της ζωής του και τα οποία εξέδωσε στο περιοδικό Varlık (‘İpekli Mendil’ – 15 Απριλίου 1934). Μετά την ημερομηνία αυτή έγραψε σχεδόν αποκλειστικά διηγήματα και έγινε ένας από τους πιο φημισμένους διηγηματογράφους της Τουρκίας. Άντλησε τα θέματά του από τη ζωή των ‘ανθρώπων του δρόμου’: εργάτες και μεροκαματιάρηδες, ψαράδες, ορφανά και εξαθλιωμένα παιδιά, φτωχοί και άνεργοι. Η ζωή των πλουσίων δεν τον ενδιέφερε. Στάθηκε κυρίως στο πλευρό των πολύ φτωχών και αδύναμων ανθρώπων. Κατά την πρώτη συγγραφική του περίοδο υιοθέτησε όχι τόσο μια ‘ρεαλιστική’ στάση που περιγράφει τους χαρακτήρες με τις καλές και κακές τους πλευρές, αλλά μια ‘ιδεαλιστική’ στάση (Semaver, 1936 και Sarnıç, 1939). Η στάση του αυτή άρχισε να αλλάζει με την τρίτη συλλογή διηγημάτων του, Şahmerdan. Στο εξής η ματιά του στους ανθρώπους των διηγημάτων του έγινε πιο ρεαλιστική, πιο κριτική. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του αυτός ο κριτικός τόνος άρχισε να βαραίνει και τα διηγήματά του έγιναν πιο απαισιόδοξα, πιο μελαγχολικά, πιο μοναχικά.
Το 1953 ο Sait Faik εκλέχτηκε τιμητικό μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Mark Twain. Μετά τον θάνατο της μητέρας του, το 1964, το σπίτι του στην Αντιγόνη μετατρέπεται σε Μουσείο Sait Faik. Την ίδια χρονιά αθλοθετείται το Βραβείο Διηγήματος Sait Faik, που έκτοτε απονέμεται κάθε χρόνο. Με το βραβείο αυτό έχουν τιμηθεί πολλοί μεγάλοι Τούρκοι συγγραφείς.
Γιώργος Σαλακίδης
*** Ο Γιώργος Σαλακίδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
