«Αστείο» & «Το παιδί», Γιάννης Παλαβός, Εκδόσεις Νεφέλη

«καρποί μιας κερασιάς

Που ανθίζει

κάτω από το νερό»

¥

«διηγήματα που βρέχονται

Απ΄τα νερά

μιας τεχνητής λίμνης»

Ο Γιάννης Παλαβός που υπογράφει το Αστείο και Το παιδί, εκδόσεις του 2012 και του 2019 αντίστοιχα από την Νεφέλη, γεννήθηκε την ίδια χρονιά με τον αρθρογράφο αυτού εδώ του σημειώματος. Μεγάλωσε μες στην νεοελληνική εποποιία του δικομματισμού, γαλουχήθηκε μες στο εύκρατο κλίμα της ελληνικής πραγματικότητας που ξέπεσε και πάει. Τώρα περιδιαβαίνει αναμνήσεις, καταγράφει βιώματα από μια ηλεκτροφωτισμένη Βαβυλώνα, οι αναμνήσεις του ανάβουν και σβήνουν σαν φάροι μες στα θαύματα μιας κάποιας εποχής, μες στην ηδυπάθεια, τους θρύλους και την σαρκική ανθρωπότητα που παραμένει ίδια και απαράλλαχτη. Σεναριογράφος και σκηνοθέτης μιας εποχής σπαρμένης με αθωότητα και ερωτηματικά, χαράζει πάνω στο χαρτί εικόνες που τίποτε δεν βεβαιώνουν, έξω από εκείνους τους κυκλωτικούς μηχανισμούς της μνήμης. Παράδοξα τα εγκώμια που επικαλείται, σκιές στις κατακόμβες τα πρόσωπα που διαπερνούν πύρινα τις σελίδες των μικρών μυθιστορημάτων του, νεφελώδη. Δεν υπακούει σε κανένα λάιτ μότιφ, κάθε σελίδα του μετατρέπεται σε νόμισμα σκληρό. Υπακούει στωικά στην παραδοχή του Σαρλ Λαλό, εικονοποιώντας την φαντασία, διαμορφώνοντας το υλικό της. Η εποχή του δεν διαθέτει ιδιοφυία, είναι ένας καιρός υπερβολικά σκληρός, μια γεωγραφία με δική της ορθογραφία, με πρόσωπα σύμβολα και καρδιές γυμνές πάνω από τα εγχειρίδια της μοίρας. Κάτω από τα στρώματα του χρόνου ο συγγραφέας ανακαλύπτει τις εξωφρενικές βινιέτες του καιρού του, με τα νύχια του γδέρνει εκείνο το δεύτερο δέρμα που στα χέρια ενός άξιου ποιητή ζωντανεύει με ακέραιο το υλικό της ζωής. Τον φαντάζομαι κάτω από την λάμπα του γραφείου του ή μες στην άγια, ελληνική εξοχή να αποχαιρετά τους νεκρούς που ανασύρει το άλογο του Βόνταν, σε μια αναβίωση του μυθικού κύκλου της Περσεφόνης. Το χρυσάφι της ωριμότητας του συγγραφέα επενδυμένο στις ιστορίες μιας άλλης αθωότητας δεν δίνει δεκάρα για το κατάστημα που εμπορεύεται μες στις καρδιές μας τον χρόνο. Όλη ετούτη η απόσταση, που μετριέται από το Βελβεντό ως τα άστρα φανερώνει ένα τεράστιο πανόραμα. Μες στις όψεις του ο Γιάννης Παλαβός θυμάται όλα εκείνα τα φθινόπωρα που τον συνέθλιψαν. Μυρωδιές φρούτων, άνθρωποι που έφυγαν δίχως λιγοψυχία και άλλοι έρμαιο μιας ποίησης σιωπηλής και ανομολόγητης, κορίτσια των Αθηνών και αγόρια από το βιομηχανικό Τορίνο παρελαύνουν σαν σκιές μέσα από τις σελίδες των εκδόσεων της Νεφέλης, κουβαλώντας το ανυπόφορο βάρος των καταχθόνιων θαυμάτων.

Μες στις σελίδες των ιστοριών που συνθέτουν το Αστείο και Το Παιδί δεν επιτυγχάνεται καμιά καλλιτεχνική αναπαράσταση της κοινωνίας ή της μνήμης. Φωνές μαρτυρικές και ο πάταγος της ζωής που ξοδεύεται, λοξοί φωτισμοί που αφήνουν ποιητικούς υπαινιγμούς και αποδίδουν μια εφιαλτική χάρη σε ένα ελάφι και σε μια γέφυρα κυοφορούνται στις εξαιρετικές συλλογές των εκδόσεων Νεφέλη. Μες στις νουβέλες του συγγραφέα ξυπνά η βρώμικη πράξη και η θεωρία χάνει στα σημεία. Κάτι που μισοείδε, ένα αίσθημα που ξύπνησε, μια πραγματικότητα αχρύσωτη, προικίζουν με βία και φαντασία τις ιστορίες των συλλογών. Ένα είδος απροσδιόριστης μουσικής τις συντροφεύει, ο διακαής πόθος, η αγωνία για την ζωή και η ανταρσία της, το ρετάλι του θανάτου που ανεμίζει, τα πρόσωπα των νεκρών που ξαναζούν εντός μας διανύουν όλη εκείνη την απόσταση που χωρίζει από την αιωνιότητα τον ρεαλισμό του Παλαβού. Μαγικοδραματικές τελετές φόνων, τα απείραχτα του κόσμου που κοιμούνται εντός μας, τα απολεσθέντα που έρχονται στο φως, η οργιαστική ζωή και οι τρεμάμενες γέφυρες που σήμερα γκρεμίζονται διαμορφώνουν την αίσθηση των ιστοριών.

Ελάφι, Ο Σταυρός, Η Λιακάδα, Μάτια, Η Πένσα, Password, Φώτα, Νίκος Τσούμπας μερικοί από τους τίτλους των ολιγοσέλιδων διηγημάτων που πυκνώνουν το αίσθημα της ανθρωπιάς και αναβλύζουν αθωότητα. Το μελαγχολικό πεπρωμένο που παραχωρεί την θέση του στον ανεκπλήρωτο έρωτα, η αγνή αγάπη, οι άνθρωποι που υποδύονται αθέλητα τον ρόλο τους πάνω στο πάλκο της λαϊκής ιστορίας φαντάζουν σύμβολα και πελώριοι καθεδρικοί μες στην εργογραφία του Γιάννη Παλαβού. Εδώ δεν έχει χρόνο και όλη η ιδιοφυία του συγγραφέα αφοσιώνεται σε εκείνα που αφουγκράζεται η μεταφυσική μέσα μας. Πίσω από την βροχή στο βλέμμα του παιδιού που διδάσκεται την δόξα του θανάτου, λαμπυρίζει το λαϊκό του βίου μας, μαρτυρολόγιο. Οι θεοφόροι, τραγικοί ήρωες με την σκοτεινή τους, την σχεδόν θεολογική παρόρμηση εξαντλούνται μες στις ιστορίες των εκδόσεων Νεφέλη.

Μορφές παζολινικές που κάποτε εξέπεσαν από έρωτα σήμερα πάλι υψώνονται ιδανικές και αγαπημένες, κρατώντας ζωντανές τις παγωμένες μουσικές, τις βραδινές μυρωδιές, τον καπνό, τους δρόμους, τα υποστατικά, την ανεπανάληπτη πλήξη. Τα ανοιξιάτικα φαντάσματα αφήνουν τα χνάρια τους στις σελίδες των συλλογών του Γιάννη Παλαβού και οι απρόσεκτες επιθυμίες των αγοριών ζωντανεύουν την θλίψη. Ο συγγραφέας πραγματεύεται το παρελθόν και ανανεώνει με τρόπο ποιητικό τον δεσμό του με το παρελθόν. Όλα τα πρόσωπα, οι τόποι, τα γεγονότα συνιστούν κοιτίδες ενός είδους προσωπικής μυθολογίας που και αν πεθαίνει μαζί με τον συντελεσμένο, εντούτοις διατηρεί, χάρη στο συγγραφικό ταλέντο ζωντανούς τους δεσμούς της με αυτό που ονομάσαμε παρελθόν και που ζει με μια ανεξήγητη υπερένταση εντός μας. Πεποιθήσεις και προλήψεις, όνειρα και προαισθήματα, διαθέσεις, φόβος, παραμύθια, όλα αντιμάχονται εκείνο τον φόβο του κενού και αποκαλύπτουν την άλλη πλευρά της ταπετσαρίας.

Οι Εκδόσεις Νεφέλη επιμελήθηκαν τις εκδόσεις. Ο Γιάννης Παλαβός συνταίριαξε τις παράξενες ιστορίες του. Το Αστείο και Το Παιδί πήραν τον δρόμο για τα ράφια των βιβλιοπωλείων, προχωρώντας σε απανωτές, επαναληπτικές εκδόσεις που πιστοποιούν το εξαιρετικό, αβαθές σύμπαν που τροφοδοτεί τις ιστορίες του συγγραφέα. Όμως τίποτε δεν θα ΄ταν το ίδιο δίχως τις πυκνές, ζωγραφικές συνθέσεις του Τάσου Γιαννούση που υπογράφει τα εξώφυλλα των ως άνω συλλογών. Ίσως η Αρετούσα με βαμμένα, κόκκινα νύχια και μια υποψία λεύκης στο πρόσωπό της, ανάμεσα σε τρακτέρ, νεκρούς, ποτιστήρια, μια αγία με χέρια που συστράφηκαν, πλάσματα βγαλμένα από την κινησιολογία που δίδαξε η Φρίντα Κάλο. Οι κλίμακες των χρωμάτων γύρω από τον νεαρό θεό του ήλιου, ο Διόνυσος και κάποιος άλλος άγιος, ίσως ο Αύγουστος, τα άγρια θηρία του ουρανού, μελανιές, χαρακιές, το αχαλίνωτο, ζωγραφικό σύμπαν, ένας σπινθήρας που συμπληρώνει την ομορφιά μιας ιστορίας ή ενός ποιήματος στο εξώφυλλο Του Παιδιού. Αυτό το σημείωμα μπορεί πια με βεβαιότητα να ισχυριστεί πως τίποτε δεν θα ήταν το ίδιο δίχως τούτο το μερίδιο του χρώματος, δίχως τους στρατηγούς και τα θηρία που αποκοιμιούνται στους ουρανούς, πιστοί ποιος γνωρίζει σε ποια προσωδία ζωγραφική.

Ο Γιάννης Παλαβός μοιάζει με εκείνους τους ιερείς που χτυπούν την ανάμνηση με ένα ραβδί, όπως έκαναν πριν από αιώνες οι σαμάνοι για να γνωρίσουν την θέληση του κόσμου. Και εκείνη ξυπνά, ακριβώς όπως το έγραψε ο Ευγένιος Μοντάλε πριν από δεκαετίες. Οι αφηγήσεις του, μυθιστορίες ολόκληρες και ιεροπραξίες που μιλούν για την ανθρώπινη υφή, την ζωή, την ελπίδα, τον θάνατο. Μες στις νωπογραφίες του, περνούν γκρεμοί, ροδακινιές ολοζώντανες, στέγες και έρωτες. Τίποτε δεν φαντάζει κάλπικο μες σε αυτήν την γεμάτη συναίσθημα σύναξη των θαυμάτων. Η ζωή στις ιστορίες του Γ. Παλαβού φαντάζει μακιαβελική. Όμως αν ρωτήσετε ετούτο το σημείωμα, θα σας πει πως το αγόρι που κατοικεί τις μπαλάντες του Αστείου και του Παιδιού βρίσκει έναν τρόπο να κοινωνήσει την άχραντη αίσθηση από την μυρωδιά της σάρκας και του κλειστού σπιτιού και της ζωής της ίδιας.

Ο Γιάννης Παλαβός και οι Εκδόσεις Νεφέλη φέρνουν στο φως έναν ολόκληρο κόσμο που διατηρεί, χάρη στο ταλέντο του δημιουργού τα αναγκαία αποθέματα της ομορφιάς, για έναν έρωτα ακόμη.

​

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.