Ένα βιβλίο-σταθμός της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας, το Περί ηρώων και τάφων του Ερνέστο Σάμπατο, ευτυχεί στην τρίτη του έκδοση στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο να μεταφραστεί από την Κλαίτη Σωτηριάδου, που έχει χαρίσει στα ελληνικά γράμματα μεταφράσεις που λειτουργούν διαχρονικά ως σημείο αναφοράς. Πρόκειται για το δεύτερο μέρος της άτυπης τριλογίας του μεγάλου αργεντίνου συγγραφέα, με πρώτο μέρος το Τούνελ, που επίσης επανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, και τρίτο μέρος το Αββαδών ο Εξολοθρευτής.
Το βιβλίο ξεκινάει με μια «προκαταρκτική είδηση»: η Αλεχάντρα κλειδώθηκε στο δωμάτιό της μαζί με τον πατέρα της, τον σκότωσε με τέσσερις πυροβολισμούς και στη συνέχεια περιλούστηκε με βενζίνη και αυτοπυρπολήθηκε. Από εκεί και ύστερα, σε ολόκληρο το μυθιστόρημα ο αναγνώστης προσπαθεί να βρει το νήμα εκείνο που οδήγησε την πλοκή σε αυτή την κατάληξη.
Το Περί ηρώων και τάφων δομείται σε τέσσερα κεφάλαια, το καθένα εκ των οποίων διαφοροποιείται τόσο ως προς τον αφηγητή όσο και ως προς τα λογοτεχνικά μέσα. Αυτό που μένει κοινό είναι η σκοτεινή, υποχθόνια ατμόσφαιρα. Η πορεία προς το κρεσέντο ξεκινάει στα δύο πρώτα κεφάλαια με την ιστορία του νεαρού, άπειρου Μαρτίν, που ερωτεύεται απελπισμένα τη μυστηριώδη Αλεχάντρα. Η Αλεχάντρα, απόγονος μιας ξεπεσμένης αριστοκρατικής οικογένειας, αποζητά την τρυφερότητα του Μαρτίν αλλά δεν μπορεί να ξεφύγει από τους δαίμονές της. Όταν εκείνη διακόπτει τη σχέση τους, ο Μαρτίν βρίσκει πρόθυμο συνομιλητή στον Μπρούνο, τον άντρα που είχε ερωτευτεί τη μητέρα της Αλεχάντρα όταν οι δυο τους ήταν παιδιά, και ο οποίος γνωρίζει καλύτερα απ’ όλους την ιστορία της παράξενης εκείνης οικογένειας, η οποία σημαδεύτηκε τόσο από τη συμμετοχή της σε ιστορικά γεγονότα όσο και από την τρέλα.
Η κορύφωση του μυθιστορήματος έρχεται στο τρίτο κεφάλαιο με τον τίτλο “Έκθεση για τους τυφλούς”. Ο πατέρας της Αλεχάντρα, ο Φερνάντο, γράφει ένα κείμενο το οποίο ολοκληρώνεται την ημέρα του θανάτου του. Στο εφιαλτικό αυτό κείμενο, το οποίο μπορεί να σταθεί και αυτόνομα, ο Φερνάντο εξιστορεί τη ζωή του, η οποία έχει ως κεντρικό άξονα το παρανοϊκό του μίσος για τους τυφλούς και τη θεωρία του ότι μία Σέκτα που αποτελείται από τυφλούς κυβερνάει τον κόσμο. Στο κεφάλαιο αυτό ο Φερνάντο αναδεικνύεται ως άνθρωπος με καταπληκτική οξύνοια, βαθύτατα κυνικός αλλά, κυρίως, σοβαρά διαταραγμένος. Υποφέρει από μανία καταδίωξης, εμμονές, συνεχείς εφιάλτες και ψευδαισθήσεις που βιώνει σαν πραγματικότητα, ενώ το κοφτερό μυαλό του και η απόλυτη καχυποψία του λειτουργούν εναντίον του κάνοντάς τον όμηρο ενός απίθανου, ζοφερού φαντασιακού. Ο εφιαλτικός σουρεαλισμός του κεφαλαίου αυτού πραγματικά στοιχειώνει τον αναγνώστη.
Στο τελευταίο κεφάλαιο, οι εντάσεις υποχωρούν και ο αναγνώστης βλέπει έναν Μπρούνο να αναπολεί τη μητέρα της Αλεχάντρα, τον παιδικό του έρωτα, και έναν Μαρτίν να προσπαθεί να διαχειριστεί την απώλεια της Αλεχάντρα. «Υπάρχουν τόσα όμορφα πράγματα στη ζωή…» θα πει στον Μαρτίν μια τυχαία γυναίκα που θα γνωρίσει πάνω στην κορύφωση της απελπισίας του, σε αντίστιξη του τρομακτικού εφιάλτη που προηγήθηκε, με αποτέλεσμα το βιβλίο να κλείνει με μια δειλή αισιοδοξία.
Πέρα από ερωτική ιστορία, πέρα από μία αφήγηση σκότους και παράνοιας, το Περί ηρώων και τάφων είναι ένα καθαρά αργεντίνικο μυθιστόρημα. Το ζήτημα του τι σημαίνει πατρίδα, τι είναι επιτέλους αυτό που λέγεται «Αργεντινή», είναι παρόν απ’ άκρη σ’ άκρη, με αναφορά στον πραγματικό ιστορικό χρόνο του 1955 στη χώρα, όταν και εκτυλίσσεται η κύρια δράση, και τις περισσότερο ή λιγότερο κρατούσες πολιτικές τοποθετήσεις του καιρού εκείνου, τις ελπίδες και τις διαψεύσεις. Στην κεντρική αφήγηση παρεμβάλλονται γεγονότα από τον Εμφύλιο της Αργεντινής τον 19ο αιώνα, στα οποία συμμετείχαν οι πρόγονοι της Αλεχάντρα, τα οποία προσθέτουν και το υπόβαθρο του ιστορικού παρελθόντος της χώρας.
Το Περί ηρώων και τάφων είναι ένα πραγματικά σπουδαίο έργο που απαιτεί από τον αναγνώστη την κατάβαση στα μύχια της ανθρώπινης εμμονής και παράνοιας. Ίσως η Αλεχάντρα με την αποτρόπαια πράξη της, την πατροκτονία και τη συνακόλουθη αυτοκτονία της, να έφερε την κάθαρση τόσο στη βαριά οικογενειακή ιστορία, όσο και στον απελπισμένο έρωτα του Μαρτίν. Η Αλεχάντρα μοιάζει με ηρωίδα αρχαίας ελληνικής τραγωδίας επωμιζόμενη τις αμαρτίες του αριστοκρατικού της γένους και αποκαθαίροντάς τες δια πυρός, καταστρέφοντας και τον τελευταίο απόγονο, τον εαυτό της. Παρά την καταστροφή, όμως, και ίσως χάρη σε αυτήν, γι’ αυτούς που μένουν πίσω, τον Μαρτίν και τον Μπρούνο, η ζωή θα συνεχιστεί.
«Πόσο μεγάλη είναι η χώρα μας, μικρέ…» θα ακούσει ο Μαρτίν στην τελευταία σελίδα του βιβλίου. Μεγάλη σε έκταση, σε ιστορία, σε σκοτάδι αλλά και σε φως.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
