Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

«Μα τι χρειάζονται οι ποιητές σε τόσο μίζερους καιρούς;»

                                                                                Φρήντριχ Χαίλντερλιν

Το Literature ανοίγει τον φάκελο Ελληνική Ποίηση 2018-2019 και εγκαινιάζει μια νέα σειρά συνεντεύξεων με τους πλέον καταξιωμένους σύγχρονους Έλληνες ποιητές. Στο πλαίσιο αυτό θα φιλοξενηθούν οι απόψεις των σημαντικότερων Ελλήνων ποιητών της σημερινής εποχής με σκοπό να φανούν οι απόψεις των δημιουργών αναφορικά με το παρόν και το μέλλον της Ελληνικής ποίησης. Στόχος είναι επίσης να παρουσιαστεί το έργο, οι ιδέες αλλά και η προσωπικότητα των ανθρώπων εκείνων, οι οποίοι επιμένουν να λειτουργούν ποιητικά σε καιρούς τόσο «μίζερους», γράφοντας εκλεκτή ποίηση, στη γλώσσα του Ομήρου και συνεχίζοντας επάξια την αδιάλειπτη για 3000 χρόνια παρουσία της ποίησης στην Ελλάδα.

Επιμέλεια:  Τέσυ Μπάιλα

 

Σίγουρα η Ιουλίτα Ηλιοπούλου ανήκει στις σημαντικότερες φωνές της σύγχρονης ελληνικής Ποίησης. Με δεξιοτεχνία και  απόλυτο σεβασμό αγγίζει τις λέξεις για να εντοπίσει μέσα σ’ αυτές τη γοητεία των πιο λεπταίσθητων νοημάτων τους και να φέρει στην επιφάνεια τον λυρισμό και τη μουσικότητά τους ενώ ο τρόπος που συνομιλεί με τα σύμβολα που χρησιμοποιεί δηλώνουν παράλληλα την δύναμη μιας πηγαίας ευγένειας που την χαρακτηρίζει. Είναι μια εξέχουσα εκπρόσωπος της τέχνης που «είναι συνυφασμένη με την υπαρξιακή αγωνία, με τα συναισθήματα, με την πνευματικότητα του ανθρώπου», όπως λέει η ίδια.

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Βυζαντινή και Νεοελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και θέατρο στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Γράφει ποίηση, δοκίμια και παραμύθια. Εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα το 1987 με την ποιητική της συλλογή «Καλούς ενιαυτούς Μάρκο» Ακολούθησαν τα ποιητικά της έργα «Δίγαμμα» (1992), «Ευχήν Οδυσσεί» (1997), «Από το ένα στο δύο» (2000), «11 τόποι για 1 καλοκαίρι» (2006), δύο παιδικά παραμύθια: «Τι ζητάει ο Ζήνων;» το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου το 2004 και «Η Πράσινη Σκουφίτσα» (2008), καθώς και η μετάφραση στο έργο του P. E. Shelley «Υπεράσπιση της ποίησης» όλα από τις εκδόσεις ύψιλον/βιβλία. Το 2008 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Ίκαρος το δοκίμιο της με τίτλο: «Η κούκλα» Το 2000 έγραψε το λιμπρέτο στην όπερα του Γιώργου Κουρουπού «Το καράβι του έλατου», ενώ το 2002 το ποιητικό κείμενο στη λυρική τραγωδία «Ιοκάστη», επίσης του ίδιου συνθέτη, το οποίο παρουσιάστηκε στο θέατρο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Δελφών. Τα παραμύθια της «Τι ζητάει ο Ζήνων» και «Η Πράσινη Σκουφίτσα», σε μουσική Άλκη Μπαλτά και Γιώργου Κουρουπού, αντίστοιχα, παρουσιάστηκαν στην Αθήνα και αλλού.

Το 2012 εκδόθηκαν τα έργα της «Το σπίτι» και «Άλλο και τούτο» από τις εκδόσεις Ύψιλον για να ακολουθήσουν από τις ίδιες εκδόσεις τα έργα «Αναζητώντας τη δέκατη τέταρτη ομορφιά», «Τίμος ο Αθηναίος» και «Ιοκάστη». Το παραμύθι της «Μα πότε θα φτάσει αυτός ο Μάγος;» από τις εκδόσεις Ίκαρος κυκλοφόρησε το 2017 και σημείωσε μεγάλη επιτυχία.

Παράλληλα με την ποίηση γράφει δοκίμια, μελετά το έργο του Οδυσσέα Ελύτη και έχει πραγματοποιήσει πολλές ομιλίες γι’ αυτό. Επίσης, επιμελείται εκδόσεις βιβλίων. Επί δεκατρία χρόνια συνεργάστηκε με την Ορχήστρα των Χρωμάτων και το Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη στη δημιουργία προγραμμάτων λόγου και μουσικής. Με τον Σπύρο Σακκά και τον Γιώργο Κουρουπό παρουσιάζουν μουσικά προγράμματα βασισμένα στην ποίηση. Ένα από αυτά, αφιερωμένο στην ποίηση του Ελύτη, κυκλοφόρησε σε CD-βιβλίο με τίτλο «Με το λύχνο του άστρου» από τις εκδόσεις εκδ. ύψιλον/βιβλία.

Ταγμένη στη μελέτη, διατήρηση, προώθηση και προάσπιση του ποιητικού έργου του Οδυσσέα Ελύτη έχει κυριολεκτικά αφιερωθεί σ’ αυτό μετά τον θάνατο του Ποιητή αν και όπως μας έχει πει σε παλαιότερη συνέντευξη:  «Δεν έχει ανάγκη της δικής μου υπεράσπισης ένα έργο που έχει επιτύχει η διαφάνεια να είναι πνευματική αξία, και οι λέξεις να μπορούν να απομακρύνονται από τη χρησιμοθηρική τους σημασία και από την τρέχουσα κακοποίηση και να γίνονται σύμβολα πανανθρώπινων αξιών».

Μεταξύ άλλων συνομιλήσαμε μαζί της για το παρόν και το μέλλον της ελληνικής ποίησης, για την ποιητική διάσταση του παραμυθιού, για τον σύγχρονο αναγνώστη της ποίησης για τις κοφτερές αλήθειες που κάνουν την ποίηση επικίνδυνη, για «τη ζωή εν τέχνη» αλλά και το νέο της βιβλίο «Το ψηφιδωτό της νύχτας». Πρόκειται για την όγδοη ποιητική της συλλογή. Κυκλοφόρησε το 2018 από τις εκδόσεις Ύψιλον και περιλαμβάνει σαράντα οκτώ ποιήματα με κεντρικό θεματικό άξονα τη νύχτα με τις πολλές φωνές της, με την κυριολεκτική, αλλά και μεταφορική σημασία της. Από εκεί και το ποίημα:

 

«Βρεγμένες από τη θάλασσα

Φωνές παιδιών

Σε μιαν αυλή που άνοιξε

Για μια στιγμή

Το πορτάκι στην ευτυχία

Κι ύστερα πάλι απέμεινε

Ο φράχτης, το σπίτι παντού

Κλειστό

Αφήνοντας απ’ έξω

Ολοένα και πιο δυνατό

Τον βαθύ παφλασμό της νύχτας».  

 

 

 

Μπορεί η ποίηση να λειτουργήσει ως οδηγός επιβίωσης στις μέρες μας;

Δεν θα έλεγα οδηγός επιβίωσης, αλλά εξερεύνησης, ίσως. Η ποίηση είναι σαφώς ένας άλλος τρόπος εκτίμησης της ζωής, της πραγματικότητας, μία διαφορετική οπτική, μία εμβάθυνση στο καίριο, σε αυτό προς το οποίο μας οδηγεί η ευαισθησία μας, η πνευματική μας εγρήγορση. Η τέχνη της ζωής, αλλά και η ζωή εν τέχνη σε αλληλοσυμπλήρωση είναι ένας οδηγός άγραφος που καθημερινά τον συντάσσουμε όλοι απ’ αρχής με λάθη  και παραλείψεις.

 

Σε πρόσφατη συνέντευξή σας αναφέρατε ότι η Ποίηση «είναι εσωτερική στροφή, αλλά την ίδια ώρα τείνει το χέρι στον άνθρωπο απέναντί του». Αυτή η εσωτερική στροφή, η ενδοσκόπηση ενδεχομένως του Ποιητή μπορεί όταν εκφραστεί να αγγίξει τις συνειδήσεις των ανθρώπων και να τις αλλάξει; Μπορεί να τις μετασχηματίσει;

Ο ποιητής προτείνει, δείχνει, στοχάζεται, αποτυπώνει αισθήσεις και αισθήματα, που ενώ ξεκινούν από αληθινά -προσωπικά συνήθως-βιώματα μεταπλάθονται έτσι που να ξεφεύγουν από την ατομική περίπτωση και να αφορούν τον άλλο, τον αναγνώστη. Εάν δεν αγγίξει, όπως λέτε, ούτε για λίγο  την συνείδηση του άλλου, τότε μάλλον απέτυχε η προσπάθεια.

 

Μια γλώσσα όπως η ελληνική στην οποία γράφεται Ποίηση από την εποχή της Σαπφώς και του Αρχίλοχου πιστεύεται ότι μπορεί να είναι μια σχεδόν ερωτική πρόκληση για να ασχοληθεί ένας δημιουργός με την Ποίηση;

Η ελληνική είναι μία εύπλαστη, πολυεπίπεδη γλώσσα, με πολλά και διαφορετικά εκφραστικά συστήματα, ανάλογα με τις εκάστοτε φάσεις της ιστορίας της. Ο γράφων έχει την δυνατότητα να «παίξει» χρησιμοποιώντας στοιχεία από τις διαφορετικές της φάσεις, ανασυνθέτοντας λέξεις, επαναφέροντας σημασίες, πρωτοτυπώντας στην συντακτική δομή, δημιουργώντας την δική του ποιητική γραμματική. Ένα τέτοιο όργανο σε προκαλεί να το χρησιμοποιήσεις να αναμετρηθείς με τις ποικίλες δυνατότητες του, να αναζητήσεις μέσα του ένα δικό σου μονοπάτι.

 

Πότε γράφει κανείς ποίηση; Όταν δονείται από το πάθος των συναισθημάτων ή όταν απομακρύνεται από αυτό και βλέπει καθαρότερα;

Δεν πιστεύω στους κανόνες. Μπορεί να γραφτεί πάντοτε ποίηση, αρκεί να υπάρξει αληθινή γλωσσική, λυρική, πνευματική μετάπλαση. Να μην μένουμε στο γεγονός, αλλά αυτό να αποτελεί την αφετηρία  και μόνον. Άλλωστε τίποτε δεν γράφεται και δεν παίρνει την τελική του μορφή χωρίς επεξεργασία, διόρθωση, χωρίς την  επενέργεια του χρόνου πάνω του.

 

Είναι επικίνδυνη η ενασχόληση με την Ποίηση;

Είναι επικίνδυνη στον βαθμό που είναι διπλά κοφτερή η αλήθεια, αυτήν που προσπαθούμε να διατυπώσουμε με τον λόγο, με το χρώμα, με την μουσική, με κάθε τέχνη. Είναι «επικίνδυνος» μ’ άλλα λόγια ο εαυτός μας, όχι η τέχνη  Η τέχνη προτείνει μιαν διαφορετική οπτική, μια πιό αυθεντική ανάγνωση της ζωής και συχνά γίνεται ζωτική αναπνοή για τον ποιητή, αλλά κυρίως για τον αναγνώστη. 

 

 

Ο Βαλερύ έλεγε ότι: «ένα Ποίημα δεν τελειώνει ποτέ. Μόνο εγκαταλείπεται». Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;

Εάν σκεφτούμε πώς «κάπου συντελεσμένη κείται η Τελειότητα κι αφήνει να κυλίσει ώσαμε δω ρυάκι ο Vivaldi,Mozart..» τότε κάτι προσπαθούμε να αποσπάσουμε από το πλήρες. Ξέρουμε ότι τίποτα δεν τελειώνει, δεν είναι τέλειο, πλήρες. Άλλωστε και η ανάγνωση είναι μια συνέχιση δραστική, πολλές φορές, του ποιητικού κειμένου.

 

Πώς βλέπετε το μέλλον της ελληνικής ποίησης; Μπορεί να υπάρξει σήμερα μια ελληνική σχολή ποίησης με τον τρόπο που τη γνωρίσαμε από την περίφημη γενιά του ’30; 

Η ποίηση είναι συνυφασμένη με την υπαρξιακή αγωνία, με τα συναισθήματα, με την πνευματικότητα του ανθρώπου. Στην Ελλάδα γράφεται ποίηση. Υπάρχουν πολλοί ποιητές, πολλές ομάδες νέων που καταθέτουν την δική τους ευαισθησία μέσα από την ποιητική έκφραση. Άλλοι είναι γύρω από ένα περιοδικό, άλλοι πιο μεμονωμένοι. Οι  γενιές τελικά όμως δεν καθορίζονται στενά ηλικιακά, αλλά ειδολογικά. Θα πρέπει να έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά ιδεολογική συγγένεια, κοινές  επιδιώξεις, Κάτι που δεν το βλέπω προς το παρόν. Οι  δρόμοι που ακολουθούμε μοιάζουν πιό μοναχικοί.

 

Αν γράφατε εσείς σήμερα «γράμμα σε έναν νέο ποιητή» τι θα τον συμβουλεύατε να κάνει;

Ό,τι θα λέγαμε σε κάθε νέο άνθρωπο: με εντιμότητα και ειλικρίνεια να πράττει και να ζει μέσα κι έξω απ’ την τέχνη· την τέχνη  που δεν είναι παρά μια προσωπική και νέα για τον καθένα προσέγγιση του θαύματος της  ζωής.

 

Πόσο μεγάλο είναι το άλμα που πρέπει να κάνει ένας ποιητής όταν αποφασίσει να ασχοληθεί με την ποιητική διάσταση των παραμυθιών; Είναι το παραμύθι μια άλλη μορφή Ποίησης;

Το παραμύθι είναι, πέρα από παραμυθία, μια αφήγηση γεγονότων, ένα άλμα στην φαντασία που μας προσγειώνει σε μιαν λίγο διαφορετική, επινοημένη, πραγματικότητα που αν και μοιάζει ελεύθερη εν τούτοις όμως έχει την ίδια βαθεία δομή της αληθινής, Τηρουμένων  των αναλογιών κάτι παρόμοιο συμβαίνει με την ποίηση. Μας δίνει όψεις ζωής από μιαν διαφορετική οπτική ιδωμένες, πλην όμως  αληθινής ζωής. Το πέρασμα από τον ποιητικό στον λόγο των παραμυθιών είναι απολύτως φυσικό, μια και έχουν –όπως όλες οι τέχνες άλλωστε -κοινή βάση και αυτή δεν είναι άλλη από την ποιητική λειτουργία. Γι’ αυτό και συχνά γράφοντας παραμύθια περνώ από τον πεζό στον έμμετρο λόγο, στην παραδοσιακή ποιητική φόρμα και επιστρέφω πάλι στην αφήγηση χωρίς να χάνεται, πιστεύω, ο βηματισμός του κειμένου.

 

Ο Οδυσσέας Ελύτης έχει γράψει ότι: «Η Ποίηση έγινε για να διορθώνει τα λάθη του Θεού· ή εάν όχι, τότε, για να δείχνει πόσο λανθασμένα εμείς συλλάβαμε την δωρεά του». Ο σύγχρονος αναγνώστης είναι ικανός να συλλάβει αυτή τη δωρεά; Να «ξεκλειδώσει» τα μυστικά της ποίησης; Ή έχει χάσει «την παρθενικότητα των αισθήσεών του» σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην μπορεί να κατανοήσει τη μαγεία της;

Ο σύγχρονος αναγνώστης, είναι αλήθεια πώς είναι βεβαρημένος από έναν καταιγισμό ηλεκτρονικοτηλεοπτικού λόγου, από μια υπερπεζολογική πρακτική και διστάζει ή δυσκολεύεται –στην μεγάλη πλειοψηφία του – να εκδυθεί το βάρος που του προσέδωσε η απόλυτη εκλογίκευση της ζωής, για να επιχειρήσει ένα μικρό βήμα μέσα στον εαυτό του, ένα βήμα στο οποίο τον προτρέπει η τέχνη. Παρ΄όλα αυτά από την φύση μας είμαστε ευεπίφοροι στο θαύμα .Ερωτευόμαστε, αγαπάμε παράφορα, επαναστατούμε, πεινάμε για λίγη ομορφιά, για λίγη αυθεντικότητα. Σε στιγμές αληθινής συγκίνησης κι ευαισθησίας όλοι γίνονται ικανοί δέκτες και συχνά επαρκέστατοι  αναγνώστες γιατί οι ίδιοι αναζητούν ν’ ανοίξουν ένα παράθυρο στην Πέμπτη, την κρυφή εποχή της ψυχής τους. Άπαξ κι  ανοίξει αυτό το παράθυρο δεν κλείνει πια. 

 

 

 

Το τελευταίο σας ποιητικό έργο που κυκλοφορήθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ύψιλον έχει τον τίτλο: «Το ψηφιδωτό της νύχτας» με 48 ποιήματα για τη νύχτα. Ακούει κανείς καλύτερα τη νύχτα τις «Βρεγμένες από τη θάλασσα Φωνές παιδιών», τον ήχο της μοναξιάς, της πόλης και της ερωτικής επιθυμίας;

Χρησιμοποιώ την λέξη νύχτα με την κυριολεκτική και την μεταφορική της σημασία. Νύχτα δεν είναι μόνον το βράδυ, αλλά και το τέλος του αιώνα, η κυριαρχία του άδικου, η διάψευση, η ακύρωση των ονείρων, η άγνοια, ο φόβος, η σκοτεινιά που κάνει να κινούνται απειλητικά οι σκιές αλλά και να λάμπουν περισσότερο τ’ άστρα. Η νύχτα δίνει τον καμβά για να διαρθρωθεί αυτό το ψηφιδωτό λέξεων, εννοιών, εικόνων αισθήσεων.

 

Τελικά, κ. Ηλιοπούλου χρειάζονται οι ποιητές σε τόσο μίζερους καιρούς;

Δεν μπορεί να δοθεί στο ερώτημά σας άλλη, πληρέστερη απάντηση απ’ αυτήν που έδωσε ο Ελύτης λέγοντας «Οι καιροί φευ εστάθηκαν ανέκαθεν για τον άνθρωπο dürftiger. Αλλά και η ποίηση ανέκαθεν λειτουργούσε».

Tessy Baila – Editor in Chief

 

 

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular