Η ελληνική λογοτεχνία στο εξωτερικό. Στο πλαίσιο της διερεύνησης της εξωστρέφειας ή εσωστρέφειας της Ελληνικής λογοτεχνίας, το Literature.gr εγκαινιάζει μια σειρά από συνεντεύξεις με μεταφραστές. Σκοπός μας είναι να διαπιστώσουμε τι συμβαίνει ακριβώς στο εξωτερικό σε σχέση με την ελληνική λογοτεχνία, πόσο γνωστή και αποδεκτή είναι από τους ξένους αναγνώστες, σε ποια εμπόδια προσκρούει η διάδοσή της. Ακόμα, επιδιώκουμε, μέσα από αυτές τις συνεντεύξεις και τη συσσωρευμένη εμπειρία των μεταφραστών, να ανιχνεύσουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, τις ιδιαιτερότητες της μετάφρασης της ελληνικής λογοτεχνίας και γενικά τον ρόλο του μεταφραστή.
Επιμέλεια: Αιμίλιος Σολωμού
Η Κίνα είναι μια τεράστια αγορά στον τομέα του βιβλίου, η δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο πίσω από τις Η.Π.Α. Το 2015 εκδόθηκαν 448.000 τίτλοι, από τους οποίους το 57% ήταν νέες εκδόσεις. Εξήντα τίτλοι ξεπέρασαν σε πωλήσεις το ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Το ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο Dangdang ανακοίνωσε πρόσφατα ότι σκοπεύει να ανοίξει 1000 βιβλιοπωλεία στη χώρα. Ο κύκλος εργασιών στον τομέα του βιβλίου ανέρχεται σε περίπου 10 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Αντιλαμβάνεται κανείς πόσες δυνατότητες προσφέρει η Κίνα ακόμα και για το ελληνικό βιβλίο, φτάνει να γίνουν τα βήματα που πρέπει και να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός υποστήριξης και προώθησης της ελληνικής λογοτεχνίας. Στο αρχείο του ΕΚΕΒΙ υπάρχουν 314 εγγραφές μεταφρασμένων ελληνικών βιβλίων. Τη μερίδα του λέοντος κατέχει η αρχαία ελληνική γραμματεία. Ο Καζαντζάκης είναι ο πιο μεταφρασμένος και γνωστός συγγραφέας. Επανειλημμένες εκδόσεις έχουν καταγραφεί για τον Καπετάν Μιχάλη, τον Τελευταίο πειρασμό και τον Αλέξη Ζορμπά. Οι Κινέζοι μόλις τελευταία, μετά το 2000, άρχισαν να ανακαλύπτουν τον Καβάφη και υπάρχει μάλιστα μεγάλο ενδιαφέρον. Έχουν μεταφραστεί ακόμα ορισμένες ποιητικές συλλογές του Ελύτη και του Σεφέρη. Άλλοι συγγραφείς που έχουν μεταφραστεί στα κινέζικα είναι ο Σαμαράκης, ο Λουντέμης, ο Ν. Παναγιωτόπουλος, ο Τ. Μιχαηλίδης, η Μ. Βαμβουνάκη, ο Απ. Δοξιάδης, ο Δ. Σωτάκης, ο Ευγ. Τριβιζάς και ο Μπ. Πλαϊτάκης.
Για την ελληνική λογοτεχνία στην Κίνα συνομιλήσαμε με τη μεταφράστρια Jingjing Hu, η οποία υπογραμμίζει πως λατρεύει την Ελλάδα. Είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης και Διευθύντρια της Έδρας Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης. Σε πολλές περιπτώσεις ήταν η επίσημη διερμηνέας στις συναντήσεις Ελλήνων Πρωθυπουργών και Υπουργών κατά τις επισκέψεις τους στην Κίνα.
Η Jingjing Hu παραδέχεται πως λίγοι Κινέζοι γνωρίζουν την ελληνική λογοτεχνία, αν και υπάρχει ενδιαφέρον για την ελληνική λογοτεχνία. Για την προώθηση του ελληνικού βιβλίου στην Κίνα προτείνει να ενισχυθούν οι εκδοτικές ανταλλαγές ανάμεσα στις δύο χώρες.
Τι σας ώθησε να μάθετε ελληνικά και να ασχοληθείτε με την ελληνική γραμματεία;
Στην αρχή είχα δυο επιλογές, την ισπανική γλώσσα και την ελληνική. Θαύμαζα τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό από μικρή και την πρώτη επαφή την είχα με την ελληνική μυθολογία που την έβρισκα πολύ ενδιαφέρουσα. Τελικά αποφάσισα να σπουδάσω ελληνική φιλολογία στο πανεπιστήμιο. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, είχα την ευκαιρία να διαβάσω αρκετά ελληνικά λογοτεχνικά έργα που μου άνοιξαν έναν ευρύ δρόμο για την ελληνική γραμματεία.
Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη μετάφραση της ελληνικής λογοτεχνίας;
Λόγω της έρευνας για την ελληνική φιλολογία, ήρθα σε επαφή με τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, η οποία μου άρεσε. Μέσα από αυτήν μπορεί κανείς να γνωρίσει και τον αρχαίο και τον σύγχρονο κόσμο της Ελλάδας σε διάφορα θέματα. Ειλικρινά, η Ελλάδα είναι μια μαγευτική χώρα και αξίζει να την γνωρίσει κανείς και ειδικά οι Κινέζοι. Λόγω αυτής της λατρείας που έχω για την Ελλάδα, θέλω να την παρουσιάσω στους συμπατριώτες μου.
Πόσο γνωστή είναι η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία στην Κίνα; Υπάρχει ενδιαφέρον, προοπτική για νέες μεταφράσεις;
Ειλικρινά, λίγοι Κινέζοι γνωρίζουν τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Ενδιαφέρον σίγουρα υπάρχει. Αρκεί να είναι καλά και ενδιαφέροντα τα έργα.
Τι είναι αυτό που σας συναρπάζει στην ελληνική λογοτεχνία-υπάρχει κάτι;
Πάθος, αισιοδοξία και λαμπρός πολιτισμός.
Αληθεύει ότι η οικονομική κρίση που πλήττει την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια αποτελεί ενδιαφέρον θέμα για τους εκδοτικούς οίκους του εξωτερικού;
Όσο για τους κινέζικους εκδοτικούς οίκους, δεν βρήκα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για να εκδοθούν έργα σχετικά με την οικονομική κρίση.
Είναι σημαντικό να γνωρίσουν σήμερα οι Κινέζοι αναγνώστες την ελληνική λογοτεχνία; Τι είναι αυτό που θα μπορούσε να τους «αγγίξει» σε ένα σύγχρονο ελληνικό λογοτεχνικό βιβλίο;
Οι περισσότεροι θαυμάζουν την αρχαία Ελλάδα και θέλουν να τη γνωρίσουν με λεπτομέρειες αλλά και η σύγχρονη Ελλάδα είναι ελκυστική. Είναι σημαντικό να γνωρίσουν οι Κινέζοι αναγνώστες και τη σημερινή Ελλάδα, γιατί μέσω σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, ταυτόχρονα έχουν επαφή και με την αρχαία Ελλάδα.
Έχοντας υπόψη ότι ο μεταφραστής (της ελληνικής λογοτεχνίας) δεν περιορίζεται μόνο στη μετάφραση του βιβλίου, ποιες δυσκολίες/προβλήματα αντιμετωπίζει από την επιλογή του βιβλίου μέχρι την έκδοση και την κυκλοφορία του;
Μερικές φορές οι Έλληνες συγγραφείς μας ζητάνε να προτείνουμε κινεζικούς εκδοτικούς οίκους και να βοηθήσουμε στη διαπραγμάτευση του θέματος copyright. Δεν είναι εύκολο για μας.
|
Τι θα προτείνατε εσείς για να βελτιωθεί αυτή η κατάσταση;
Αν οι δυο χώρες έχουν περισσότερες ανταλλαγές στους τομείς της έκδοσης, ίσως οι Έλληνες συγγραφείς να έχουν περισσότερες ευκαιρίες να επικοινωνήσουν κατευθείαν με τους κινέζικους εκδοτικούς οίκους.
Ποιες ιδιαιτερότητες, ενδεχομένως δυσκολίες, υπάρχουν όσον αφορά στη μετάφραση από τα ελληνικά στα κινέζικα;
Για μένα η μεγαλύτερη δυσκολία είναι η μετάφραση των παροιμιών, ιδιαίτερα εκείνων που έχουν πλούσια πολιτιστικά στοιχεία. Επίσης μερικά ιδιώματα ή διαλεκτικές φράσεις.
Ο μεταφραστής είναι ο ίδιος δημιουργός κατά τη μετάφραση ή διαμεσολαβητής ανάμεσα στον συγγραφέα και τον αναγνώστη;
Κατά τη δική μου άποψη, πρέπει να είναι και δημιουργός και όχι απλώς διαμεσολαβητής.
Είναι αλήθεια ότι ο μεταφραστής αισθάνεται λίγο πολύ όπως τον στιχουργό ενός τραγουδιού που παραμένει στην αφάνεια, αφού ο ερμηνευτής καρπώνεται σχεδόν όλη τη δόξα;
Συμφωνώ απολύτως με αυτή την άποψη.
Ποια θεωρείτε εσείς καλή μετάφραση και ποιο θα μπορούσε να είναι το εγχειρίδιο του καλού μεταφραστή;
Γενικά νομίζω ότι μια καλή μετάφραση πρέπει να είναι ταυτόχρονα και καλό λογοτεχνικό και δημιουργικό έργο. Οι Κινέζοι αναγνώστες πρέπει να διαβάζουν τη μετάφραση σαν να πρόκειται για ένα αυθεντικό κινέζικο λογοτεχνικό έργο χωρίς να είναι ευδιάκριτα τα μεταφραστικά ίχνη.
Ποια σημαντική εμπειρία που ζήσατε όλα αυτά τα χρόνια, μεταφράζοντας ελληνική λογοτεχνία, θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;
Πριν από πολλά χρόνια μετέφρασα το πρώτο μου ελληνικό βιβλίο, ένα πολύ καλό παιδικό βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά, την Τελευταία Μαύρη Γάτα. Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο αλλά και με νόημα. Ειλικρινά, υπήρχαν αρκετές δύσκολες φράσεις που δεν τις ήξερα. Ευτυχώς γνώρισα τον συγγραφέα και κατά τη διάρκεια της μετάφρασης κρατήσαμε επαφή. Ο ίδιος με βοήθησε πολύ. Εξάλλου, υπάρχουν πολλά λογοπαίγνια που καταλαβαίνω αλλά με δυσκολεύουν να τα μεταφράσω στα κινέζικα. Ευτυχώς, τα κατάφερα μετά από πολλές προσπάθειες.
Jingjing Hu
Η Jingjing Hu είναι πτυχιούχος του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης. Περάτωσε Μεταπτυχιακές Σπουδές επιπέδου Master στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών, στο Πανεπιστήμιο Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης. Είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Φιλολογίας στο ΑΠΘ. Εξασφάλισε υποτροφίες: ΘΥΕΣΠΑ του Πανεπιστημίου Αθηνών (2002), Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος (2003-2004), Ιδρύματος Ωνάση (2006-2007, 2016-2017). Υπηρέτησε ως Βοηθός Καθηγήτρια στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης (7/2004 – 6/2010) και Λέκτορας στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης (7/2010 – 12/2015). Σήμερα είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης και Διευθύντρια της Έδρας Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης. Διετέλεσε διερμηνέας των Ελλήνων Πρωθυπουργών (2013, 2017) και άλλων πολιτειακών αξιωματούχων (Υπουργών, Δημάρχων, Αντιδημάρχων) κατά τις επισκέψεις τους στην Κίνα, αλλά και του Κινέζου Προέδρου στη συνάντησή του με Έλληνες αθλητές (2007) στους Ειδικούς Ολυμπιακούς Αγώνες. Διατέλεσε επίσης διερμηνέας στο 3ο Φόρουμ για την Ανάπτυξη του Θιβέτ που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα (2011). Είναι αντεπιστέλλον μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων της Ελλάδος. Έχει μεταφράσει την Ανθολογία σύγχρονης κινέζικης παιδικής λογοτεχνίας στα ελληνικά το 2010 και στα κινέζικα: Ανθολογία ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, 2008, Ανθολογία σύγχρονου ελληνικού διηγήματος, 2008, Μέγας Ιεροεξεταστής του Μπ. Πλαϊτάκη, 2012, Η τελευταία μαύρη γάτα του Ευ. Τριβιζά, 2013.
Συμμετείχε στα συνέδρια: Οι ελληνικές σπουδές στην Κίνα: παρελθόν, παρόν και μέλλον, Κίνα, 2011, με την ανακοίνωση «Η δίγλωσση διδασκαλία στην διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας» και Ε΄ Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, 2014, με ανακοίνωση «Οι διαπολιτισμικές διαφορές στο μάθημα μετάφρασης ελληνικών – κινέζικων μέσω των έργων του Καζαντζάκη».
Δημοσίευσε τα εξής άρθρα:
«Ο Βιζυηνός και τα διηγήματά του» (στα κινέζικα), Foreign Language and Culture Studies, 2009
«Η επίδραση της ελληνικής γλώσσας στην κινεζική» (στα ελληνικά), Η διαχρονική συμβολή της ελληνικής σε άλλες γλώσσες, εκδόσεις Παπαζήση, 2014
«Η Ελλάδα και η ενοποίηση της Ευρώπης» (στα κινέζικα), The EU member states from a cultural perspective: Spain, Portugal, Italy, Greece and Holland, 2014
«Η εντύπωση των Ελλήνων για την Κίνα» (στα κινέζικα), The EU member states from a cultural perspective: Spain, Portugal, Italy, Greece and Holland, 2014
«Η διαδικασία της Μπολόνια και η μεταρρύθμιση της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης» (στα κινέζικα), The EU member states from a cultural perspective: Spain, Portugal, Italy, Greece and Holland, 2014
«Οι διαπολιτισμικές διαφορές στο μάθημα μετάφρασης ελληνικών – κινέζικων μέσω των έργων του Καζαντζάκη» (στα ελληνικά), Ε΄ Ευρωπαϊκό Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών: Συνέχειες, ασυνέχειες, ρήξεις στον ελληνικό κόσμο (1204-2014): οικονομία, κοινωνία, ιστορία, λογοτεχνία, Τόμος Δ, 2015
«Η διερεύνηση και η χρησιμοποίηση των ελληνικών ψηφιακών πόρων» (στα κινέζικα), Journal of the China Society of Indexers, Volumn 13, No.2, 2015
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
