Εάν ο Σιντάρτα, πρωταγωνιστής του ομώνυμου μυθιστορήματος του Έρμαν Έσσε, ήταν γυναίκα μπορεί και να λεγόταν Φιρντάους.
Το bildungsroman της Ναουάλ Αλ Σααντάουι, όμως, με τίτλο το όνομα της ηρωίδας, εκτυλίσσεται όχι στην Ινδία αλλά στην Αίγυπτο, και η έμπνευση ήρθε από μία πραγματική γυναίκα, καταδικασμένη σε θάνατο, που η συγγραφέας γνώρισε στις φυλακές υπό την ιδιότητα της ψυχιάτρου-ερευνήτριας. Πρόκειται για ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1975 και θεωρείται κλασικό, αφού διδάσκεται στα πανεπιστήμια όλου του κόσμου. Αποτελεί γεγονός η κυκλοφορία του βιβλίου αυτού, πρώτη φορά στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Δώμα, σε μετάφραση της Ελένης Καπετανάκη.
Παρακολουθούμε τη Φιρντάους από τα παιδικά της χρόνια μέχρι την παραμονή του θανάτου της, όταν αποφασίζει να αφηγηθεί την ιστορία της σε μια ψυχίατρο, το alter ego της συγγραφέως. Η ζωή της Φιρντάους είναι ένα εκκρεμές ανάμεσα στην ανέχεια και τη χλιδή, ανάμεσα στην αναζωπύρωση της ελπίδας και την πικρή της διάψευση. Η σχέση της με τους εκπροσώπους του άλλου φύλου καταλήγει πάντα να χρωματίζεται από την έννοια της συναλλαγής. Οι άντρες προσφέρουν πολλά ή λίγα για να την έχουν σύζυγο ή ερωμένη. Η αίσθηση των χαρτονομισμάτων στα χέρια της την κάνουν να νιώθει πανίσχυρη, ότι μπορεί να κάνει το οτιδήποτε. Κάθε φορά, όμως, προσγειώνεται βάναυσα όταν αντιλαμβάνεται ότι με την πρώτη κουβέντα που θα ξεστομίσει εκφράζοντας την επιθυμία της να ανεξαρτητοποιηθεί, ο υποτιθέμενος έως τότε ευεργέτης θα την τσακίσει σωματικά και ψυχικά. Η έκφραση της σεξουαλικότητάς της, αντίστοιχα, την καθιστά στα μάτια των άλλων τιποτένια και ανάξια σεβασμού. Ακόμα και όταν επιλέγει να παίξει με τους κανόνες της πατριαρχίας, να πιάσει μια ευυπόληπτη δουλειά, να αφιερωθεί σε έναν μόνο άντρα, ελπίζοντας ότι έτσι θα αποκτήσει την πολυπόθητη αξιοπρέπεια, το μόνο που καταφέρνει είναι να αντιληφθεί ότι προδόθηκε, τίποτα δεν κέρδισε.
Η Φιρντάους θέλει να ορίζει μόνο εκείνη τη ζωή της και το κορμί της. Πώς όμως ένα τέτοιο πλάσμα να επιβιώσει σε μια βαθιά πατριαρχική κοινωνία; Στην τελευταία πράξη θα εμφανιστεί και πάλι ένας άντρας-δυνάστης. Η Φιρντάους θα τον σκοτώσει. Και το σύστημα θα σκοτώσει τη Φιρντάους. Πριν, όμως, θα προλάβει να πει την ιστορία της.
Το βιβλίο αυτό είναι ένα βιβλίο που γκρεμίζει τις ψευδαισθήσεις όσων νομίζουν ότι αν τα κάνουν όλα «σωστά» θα ανταμειφθούν. Όχι, δεν υπάρχει ανταμοιβή όταν το παιχνίδι είναι στημένο εξαρχής. Δεν υπάρχει ελευθερία όταν οι δομές της πατριαρχίας είναι τέτοιες που οποιαδήποτε ελεύθερη έκφραση καταπνίγεται, όταν η καταστολή γίνεται είτε άμεσα, με σωματική βία, είτε έμμεσα, με την ντροπή και την απαξίωση. Η Φιρντάους θέλησε μόνο να είναι ελεύθερη, να ορίζει εκείνη τον εαυτό της. Η ανάγκη της αυτή την οδήγησε στον θάνατο. Το μήνυμά της, όμως, κατάφερε να φτάσει σε όλον τον κόσμο, και –δυστυχώς– παραμένει επώδυνα επίκαιρο.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
