Για τον ιστοριοδίφη αναγνώστη, γράφει η Λεύκη Σαραντινού [Το στέμμα των αυγών, Κώστας Χατζηαντωνίου]

7 January 2021

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Το στέμμα των αυγών, Κώστας Χατζηαντωνίου, Εκδόσεις Καστανιώτη

Το νέο βιβλίο του Κώστα Χατζηαντωνίου “Το στέμμα των αυγών” Εκδόσεις Καστανιώτη, μας παραδίδει την αληθινή ιστορία ενός μεταφρασμένου βυζαντινού χειρογράφου. Το ντοκουμέντο αυτό του 13ου αιώνα δεν αποτελεί λογοτεχνικό εφεύρημα του ίδιου του συγγραφέα- μία κίνηση η οποία συνηθίζεται πολλάκις σήμερα στον χώρο της λογοτεχνίας,- αλλά τη μετάφραση ενός αυθεντικού βυζαντινού χειρογράφου το οποίο σώθηκε κατά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού από τη Μικρά Ασία το 1922.

Στον πρόλογο του βιβλίου ο συγγραφέας μας εξηγεί εν τάχει το περιεχόμενο του χειρογράφου και τον τρόπο με τον οποίο έφτασε αυτό στα χέρια του.

Το χειρόγραφο ανήκε σε έναν λόγιο δάσκαλο από τη Μαγνησία, ο οποίος και φέρεται να το μετέφερε στη νεοελληνική από το πρωτότυπο, το οποίο, όμως, σήμερα είναι χαμένο. Ο συγγραφέας γνώρισε τυχαία κάποια συγγενή εκείνου του δασκάλου στη σημερινή εποχή και αυτή η γυναίκα είχε το χειρόγραφο το οποίο είχε διασωθεί από τον λοχαγό Αναγνώστου το 1922.

Πρόκειται για την προσωπική εξομολόγηση του μοναχού Ευψύχιου από τη Μονή Σωσάνδρων κοντά στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας, ο οποίος αφηγείται τα ιστορικά γεγονότα του 13ου αιώνα. Αυτά αφορούν κατά κύριο λόγο την “εξόριστη” αυτοκρατορία της Νίκαιας. Η αυτοκρατορία της Νίκαιας ήταν ένα από τα διάδοχα κράτη τα οποία δημιουργήθηκαν στον χώρο που καταλάμβανε η κατακερματισμένη πλέον, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους το 1204, βυζαντινή αυτοκρατορία. Για την ακρίβεια, ήταν το κράτος το οποίο φιλοξένησε τους έκπτωτους βυζαντινούς αυτοκράτορες, οι οποίοι, μέσω της αυτοκρατορίας της Νίκαιας, διατήρησαν τη συνέχεια του Βυζαντίου, ενώ, παράλληλα, η Κωνσταντινούπολη είχε Λατίνο αυτοκράτορα ως το 1261.

Ο Ευψύχιος πιάνει το νήμα της αφήγησης από το τέλος του 12ου αιώνα, από την εποχή της δυναστείας των Κομνηνών και κατόπιν εξιστορεί την άνοδο των Σελτζούκων Τούρκων και τις Σταυροφορίες για να καταλήξει στο μοιραίο 1024.

Η αφήγησή του όμως δεν σταματά εδώ. Αντιθέτως εξιστορεί και τα γεγονότα του πρώτου μισού του ταραγμένου 13ου αιώνα ως και το 1258, έτος θανάτου του αυτοκράτορα Θεόδωρου Β΄ Λάσκαρη- Βατάτζη με επίκεντρο τη ζωή της δυναστείας στην αυτοκρατορία της Νίκαιας, εκείνη των Λασκάρεων- Βατάτζηδων.

Πρόκειται για αιώνα ιδιαίτερα ταραχώδη, αφού Λατίνοι, Βυζαντινοί, Γενουάτες, Βενετοί, Μογγόλοι, Βούλγαροι και Σελτζούκοι Τούρκοι ανταγωνίζονται για την κυριαρχία στα εδάφη της πρώην βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Σε κάποια γεγονότα, τα οποία κρίνονται ως ιδιαιτέρως σημαντικά, ο Ευψύχιος δίνει μεγαλύτερη σημασία μέσω της αφήγησής του, όπως π.χ. στην ανακατάληψη της Ρόδου από τους Βυζαντινούς, στη ζωή της Αυγούστας Ειρήνης Λασκαρίνας, στη σταυροφορία του Λουδοβίκου Θ΄ του Άγιου, στην καταστροφή της Βαγδάτης από τους Μογγόλους και σε διάφορα άλλα. Συν τοις άλλοις, ένα από τα ωραιότερα σημεία του βιβλίου αποτελεί η περιγραφή της ίδιας της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας, της Νίκαιας.

Η εξιστόρηση γίνεται μέσα σε μόλις έξι νύχτες, τον Αύγουστο του 1258 και η αφήγηση διακόπτεται απότομα όταν οι διάδοχοι του Θεόδωρου Λάσκαρη σφαγιάζονται έπειτα από εντολή του σφετεριστή του θρόνου Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου.

Όσο για το μυστηριώδες “στέμμα των αυγών”, αυτό ήταν ένα διάδημα το οποίο είχε δωρίσει στη σύζυγό του Ειρήνη ο αυτοκράτορας Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης. Πρόκειται για ένα στέμμα το οποίο αναφέρουν οι βυζαντινοί χρονογράφοι. Τα ίχνη του, όμως, χάνονται με την πάροδο των αιώνων.

Όπως και να ‘χει, λοιπόν, είτε το μυστηριώδες αυτό χειρόγραφο είναι αληθινό είτε όχι, η εξιστόρηση των γεγονότων που αφορούν τον 13ο αιώνα είναι και συναρπαστική και πραγματική.

Η γλώσσα είναι νεοελληνική και διατηρεί κάποιους παλιούς τύπους οι οποίοι μαρτυρούν τον λόγιο χαρακτήρα του χειρογράφου και έναν λόγο αντάξιο ενός μοναχού του 13ου αιώνα.

Πρόκειται, επομένως, για ένα ανάγνωσμα το οποίο θα μάθει πολλά στον ιστοριοδίφη αναγνώστη για τον ταραγμένο 13ο αιώνα, την εποχή όπου γεννήθηκε η ταυτότητα του Νέου Ελληνισμού.