Τζ. Ντ. Σάλιντζερ

«Υπάρχουν σημαντικοί συγγραφείς, ασήμαντοι συγγραφείς, σπουδαίοι ή παραγνωρισμένοι. Εάν, όμως, θα θέλαμε να αποδώσουμε την έννοια του επαναστάτη σε έναν διανοούμενο του εικοστού αιώνα, αυτός δεν είναι άλλος από τον Τζ. Ντ. Σάλιντζερ.»

Η εύφημος μνεία ανήκει στον Νόρμαν Μέιλερ, που το 1972 φρόντισε μέσα από τις σελίδες του αμερικανικού «Esquire» να προσδώσει στον συγγραφέα του περίφημου «Φύλακα στη Σίκαλη» την θέση του στον σύγχρονο κόσμο. «Ό,τι είναι ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ για την πολιτική και ο Μπομπ Ντίλαν με τον Τζον Λέννον για τη μουσική, είναι και ο Σάλιντζερ για την λογοτεχνία. Ένας ήρωας».

Οι λόγοι είναι απλοί. Σε μια εποχή (τέλη του 40, αρχές του 50) που η συνθήκη της αφήγησης δεν επέτρεπε σπουδαίες ρήξεις με το πνεύμα των παγιωμένων μοτίβων, ο Σάλιντζερ έδωσε φωνή στην οργισμένη νεολαία, μιλώντας ανοιχτά (και το κυριότερο, με την argo του δρόμου) για τα προβλήματα των εφήβων που συγκρούονται με το συμβιβασμό και τα «έκπτωτα όνειρα» των ενηλίκων. Έγραψε τον «Φύλακα στη σίκαλη» και με αυτό το βιβλίο άνοιξε το δρόμο στο κίνημα των μπίτνικς. Στα πλατό του «Επαναστάτη χωρίς αιτία», ο Τζέιμς Ντιν και ο Σαλ Μίνεο τον διάβαζαν μετά μανίας. Μια ολόκληρη γενιά τον ακολούθησε πιστά, τον λάτρεψε σαν θεό και εκείνος, πιστός στο δόγμα της αυθεντικής Τέχνης, αποτραβήχτηκε σε ηλικία τριάντα πέντε ετών, για να μείνει μέχρι το θάνατό του ένα ερωτηματικό, μια σκιά, ένας ήρωας κρυμμένος στις σελίδες του.

Η «επανάσταση» του Σάλιντζερ έμελλε να απλωθεί σε τέσσερα μόνο βιβλία, τα οποία γράφτηκαν από το 1950 έως το 1961. Ό,τι τα ακολούθησε δεν ήταν παρά μια βαριά σιωπή, που τον κατέστησε μύθο. Ο Μάρλον Μπράντο τον χαρακτήρισε «ήρωα της ποπ κουλτούρας», η Τζόαν Μπαέζ τον αποκάλεσε «φύλακα της παντοτινής αθωότητάς μας» και ο Πρόεδρος Ρήγκαν προσπάθησε τρεις φορές να τον βγάλει από το κρησφύγετό του για να του αποδώσει τις τιμές του Λευκού Οίκου. Μα ο Σάλιντζερ δεν έπεσε στη παγίδα της απομυθοποίησης: αρνούμενος πεισματικά κάθε επαφή με το «αντιηρωϊκό» πνεύμα της σόου μπιζ, αρνιόταν κάθε βράβευση, κάθε φωτογράφιση, ακόμα και κάθε νέα δημοσίευση. Ό,τι είχε να πει, το είπε. Η σημαία της επανάστασης δεν θέλει δεκανίκια. Σημασία έχει το έργο. Τα μηνύματά του. Οι προεκτάσεις του. Μέχρι λίγες μέρες πριν απ’ τον θάνατό του, υπήρχαν ακόμα άνθρωποι που έφταναν απ’ όλο τον κόσμο στο Νιου Χαμσάιρ προκειμένου ν’ ανηφορίσουν απλώς τον στενό χωμάτινο δρόμο στους λόφους του Κόρνις και να δουν από μακριά την πέτρινη αγροικία του ερημίτη συγγραφέα. Άλλοι ήταν πιο θαρραλέοι κι έφταναν μέχρι το κατώφλι του, έξω από τον ψηλό μεταλλικό φράχτη που κατασκευάστηκε το 1976, όταν τέσσερις ρεπόρτερ μέσα σ’ ένα καλοκαίρι είχαν καταφέρει να παραβιάσουν το εσωτερικό του σπιτιού. Όλα αυτά, μαζί και η μυθολογία γύρω από τον βίο του παράξενου ανθρώπου που είχε εγκαταλείψει τα γήινα, έσβησαν λίγο πριν εκπνεύσει ο Γενάρης του 2010, με την είδηση ότι ο Τζ. Ντ. Σάλιντζερ, ο μυθικός συγγραφέας του «Φύλακα του Σίκαλη», πέθανε από φυσικά αίτια στα 91 του χρόνια. «Ο Σάλιντζερ είχε επισημάνει ότι ήταν σ’ αυτόν τον κόσμο αλλά όχι αυτού του κόσμου», σχολίασε γραπτώς η οικογένειά του λίγες ώρες μετά το μοιραίο γεγονός, κι αυτό μας συνοψίζει μια χαρακτηριστική εικόνα σχετικά με την εμβληματική αυτή μορφή της αμερικανικής λογοτεχνίας: την εικόνα ενός ανθρώπου που έγινε παγκοσμίως διάσημος χάρη σ’ ένα μόνο βιβλίο, που έπαψε να δημοσιεύει οτιδήποτε την στιγμή του κολοφώνα της δόξας του και που κατάφερε να μείνει στην αιωνιότητα ως ο αινιγματικός 32χρονος άντρας μίας και μοναδικής φωτογραφίας από το 1951 – της φωτογραφίας που συνόδεψε την έκδοση του «Φύλακα στη Σίκαλη».

Από την πρώτη ημέρα της κυκλοφορίας του το χρονικό ενηλικίωσης του περίφημου Χόλντεν Κόλφιλντ, έγινε το απόλυτο και διαχρονικό μπεστ σέλερ – έκτοτε πουλάει ετησίως 250.000 αντίτυπα – ενώ ο έφηβος πρωταγωνιστής του χαρακτηρίστηκε ο νέος Χοκ Φιν.  Ο Σάλιντζερ έδειξε απ’ την πρώτη στιγμή σημάδια αποστροφής απέναντι στην επιτυχία. «Μου ’ρχεται να ξεράσω βλέποντας την φωτογραφία μου στο οπισθόφυλλο», είχε δηλώσει. Τελικά, η θυελλώδης δημοσιότητα αντί να τον ιντριγκάρει, τον καταρράκωσε οριστικά, με αποτέλεσμα ν’ αναζητήσει την άμυνά του στην απομόνωση: το 1953, σε ηλικία μόλις 34 ετών, εγκατέλειψε το Μανχάταν και αποσύρθηκε σ’ ένα κτήμα 90 εκταρίων στο Νιου Χαμσάιρ. Τα επόμενα χρόνια έγραψε εκεί τρία  βιβλία, το «Ιδανική μέρα για μπανανόψαρα», το «Φράνι και Ζούι» και το «Ψηλά σηκώστε τη σκεπή – Σέιμουρ». Ώσπου στις 19 Ιουνίου του 1965, το περιοδικό «New Yorker» δημοσίευσε το κείμενο που θα αποδεικνυόταν το τελευταίο του, την επιστολική νουβέλα «Hapwotrh 16, 1924». Από τότε δεν ξανάγραψε σε δημόσια θέα. «Σας διαβεβαιώνω ότι αγαπώ το γράψιμο και συνεχίζω να γράφω τακτικά αλλά μόνο για τον εαυτό μου», είχε δηλώσει στην τελευταία συνέντευξη του, το 1980. «Το να εκδίδω τη δουλειά μου, αποτελεί παραβίαση του προσωπικού μου κόσμου». Αν αυτό δεν συνιστά ηρωισμό στην εποχή που όλοι αποζητούν την εύκολη δημοσιότητα, τότε τι άλλο σημαίνει ηρωισμός;

Κι έτσι, ο αινιγματικός Σάλιντζερ άρχισε να γράφει ιστορία με το να είναι διαρκώς απών, με το να μηνύει βιογράφους που ερευνούσαν τη ζωή του, με το να αρνείται πεισματικά τις προτάσεις για έναν κινηματογραφικό «Φύλακα στη Σίκαλη» [είπε όχι σε Καζάν, Σπίλμπεργκ και Τέρενς Μάλικ] και με το να μοιάζει ανήμπορος να ξεπεράσει την φιγούρα του διαχρονικού ήρωα του, του αξεπέραστου αμφισβητία Χόλντεν Κόλφιλντ. Η σιωπή και το σκοτάδι γιγάντωσαν την φιγούρα του, όπως έθρεψαν και τα σκάνδαλα γύρω απ’ την σκιά του. Η κόρη του Πέγκι, στο βιβλίο της «Dream Catcher», τον περιέγραψε σαν λοξό και αηδιαστικό. «Δεν ήταν ποτέ εύκολο να είσαι η κόρη ενός ήρωα», έγραψε. Ο συγγραφέας Πολ Αλεξάντερ, στο βιβλίο του «Salinger. A Biography», μίλησε ξεκάθαρα για το «κόλλημά» του με την εφηβική ηλικία, ιδιαιτερότητα η οποία έμελλε να σημαδέψει τόσο τον συναισθηματικό του κόσμο, όσο και την ερωτική [και ίσως την σεξουαλική] του ζωή. Και τέλος, ένα σωρό διαταραγμένοι εκεί έξω μετέτρεψαν τον «Φύλακα» σε βίβλο της διαταραχής τους, με τον Μαρκ Τσάπμαν να δεσπόζει στην λίστα, καθώς την στιγμή που θα σημάδευε τον Τζον Λένον με το ρεβόλβερ του τον Δεκέμβριο του 1980, στο άλλο χέρι θα κρατούσε σφιχτά το μυθιστόρημα του Σάλιντζερ. «Εδώ μέσα θα τα βρείτε όλα», θα δήλωνε λίγο αργότερα στους αστυνομικούς που του περνούσαν τις χειροπέδες. «Εδώ μέσα θα βρείτε τη φωνή όλων των ασήμαντων του κόσμου».

Το ερώτημα, φυσικά, με το οποίο ασχολούνται όλοι τα τελευταία χρόνια, είναι αν το αδημοσίευτο υλικό που όντως υφίσταται, θα βρει τον δρόμο προς το κοινό. Ο Στίβεν Κινγκ είπε: «Ο Σάλιντζερ έφυγε απ’ την ζωή, αλλά αν είμαστε τυχεροί, έστω και μ’ αυτόν τον τρόπο, μπορεί να έχει περισσότερα να πει». Ήδη γνωρίζουμε από το βιβλίο της κόρης του ότι έγραφε συνεχώς και ότι της είχε δείξει ολοκληρωμένα χειρόγραφα. Ενώ όπως αποκάλυψαν κάποια στιγμή οι New York Times, τουλάχιστον δύο έργα του βρίσκονται σε θυρίδα τραπέζης του Κόρνις. Αλλά όπως θα ’λεγε κι ο κατεργάρης Χόλντεν: «Δεν υπάρχει τίποτα πιο κάλπικο από έναν επαναστάτη που ξεπουλιέται».

Τουλάχιστον, ο δημιουργός του δεν ξεπουλήθηκε όσο ήταν εν ζωή.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.