Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.
Μια γυναίκα, Αννί Ερνώ, Εκδόσεις Μεταίχμιο

 

Μια γυναίκα, Αννί Ερνώ, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Το αυτοβιογραφικό αφήγημα της Αννί Ερνώ «Μία γυναίκα» (μετάφραση Ρίτα Καλαΐτη, Μεταίχμιο, 2021) είναι αφιερωμένο στη μητέρα της. Η συγγραφέας με λανθάνουσα συγκίνηση που πηγάζει από τον λιτό της λόγο και την πολύ προσωπική καταγραφή, αγγίζοντας τα όρια της λογοτεχνίας, αποπειράται να ανασυστήσει τη ζωή της μητέρας, ορμώμενη από τον θάνατό της και την προσπάθεια διαχείρισης του δικού της πένθους.

Όπως και στον «Τόπο», όπου συγκροτεί τη ζωή του πατέρα της και διερευνά τη δική της σχέση μαζί του αναφερόμενη στη διαδικασία που ακολουθεί, έτσι κι εδώ παρουσιάζει τους λόγους που την οδήγησαν στην καταγραφή αυτής της ιστορίας, τις στοχεύσεις της. Αυτή η καταγραφή ξεκινά κάποιες εβδομάδες μετά το συμβάν του θανάτου της μόνης γυναίκας που μετρούσε στα αλήθεια για εκείνη, όπως ομολογεί. Η άμεση και εσωτερική ανάγκη να γράψει γι’ αυτήν υπερβαίνει την απαραίτητη ίσως για την εμβάθυνση μιας τέτοιας καταγραφής χρονική απόσταση. Η ίδια επισημαίνει τις δυσκολίες του εγχειρήματός της, την αδυναμία της να αποδεχτεί την οριοθετημένη χρονικά ζωή της μητέρας της και να διαχωρίσει την προσωπική σχέση με εκείνη από την ανεξάρτητη πορεία της. Εν τούτοις, γνωρίζει πως η αλήθεια που αναζητά μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από τη γραφή, μέσα από την επιλογή όσων πρέπει να ειπωθούν και αυτό είναι το ζητούμενο για την ίδια, το οποίο θα απαντηθεί με το πέρας του έργου, η εύρεση αυτής της αλήθειας.

Εξ αρχής τίθενται το τέλος της ιστορίας της μητέρας, ο θάνατός της, η λιτή περιγραφή των μεταθανάτιων διαδικασιών, η ανάγκη για παράταση του τελετουργικού, η σιωπηλή θλίψη, το αμετάκλητο του θανάτου και η επίγνωσή του. Ακολουθεί η έκθεση του παρελθόντος της με γραμμική παρουσίαση, που βεβαιώνει την πρόθεση συγκρότησης της ζωής του εκλιπόντος αγαπημένου προσώπου και των στοιχείων που τη συνθέτουν, όσο κι αν είναι οδυνηρή η ανασύσταση αυτής της περασμένης ζωής.

Η ιστορία της μητέρας δεν είναι ανοίκεια. Μέσω αυτής αναδύεται αντιπροσωπευτικά η ζωή γυναικών αντιμέτωπων με πάγια ζητήματα στα κοινωνικά και οικογενειακά στεγανά. Γεννημένη στις αρχές του εικοστού αιώνα σε γεωργική περιοχή της γαλλικής επαρχίας στα πλαίσια μιας πολυμελούς φτωχής οικογένειας ανατράφηκε με τις αρχές που όριζαν οι κοινωνικές συνθήκες, πρωτίστως βέβαια με αξιοπρέπεια. Σε στενή σχέση με τη θρησκεία, σε απόσταση από την άλλη από τη σχολική μόρφωση ξεκίνησε να εργάζεται από την παιδική ηλικία σε εργοστάσιο, ξεφεύγοντας από την υποβιβασμένη στην κοινωνική διαστρωμάτωση αγροτική ζωή, ενώ σταδιακά διαμόρφωνε τη σταθερή επιθυμία της να υπερβεί τα όρια της κοινωνικής της τάξης.

Προκειμένου, λοιπόν, να διαφύγει από το πεπρωμένο των ανθρώπων αυτής της τάξης αναζήτησε μέσω του γάμου μια καλύτερη οικονομική και κοινωνική συνέχεια και φαίνεται πως την πέτυχε. Η αρχή της κοινής ζωής με τον σύζυγό της και πατέρα της Ερνώ σηματοδοτείται στο κείμενο από την παρουσίαση της φωτογραφίας του γάμου τους, όπως είχε γίνει και στον «Τόπο». Από εκεί και πέρα διαπλάθεται έντονα το όνειρό της για τη δημιουργία μιας οικογενειακής επιχείρησης, η πραγματοποίηση του οποίου θα την εξελίξει και θα τη θέσει εξ άπαντος εκτός των ορίων της φτώχειας, σταθερό βίωμα των ανθρώπων της τάξης της. Εμπόδιο στάθηκαν οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της εποχής, ενώ ο ακόλουθος πόλεμος και η σκληρότητα της Κατοχής θα αντιμετωπιστούν από την ίδια ως αφορμή για προσφορά στους άλλους. Είναι η εποχή που η γεννημένη το 1940 Ερνώ μπορεί να ανασύρει μέσω της μνήμης εικόνες από τη μητέρα της.

Όσον αφορά τη σχέση μαζί της, κατά την παιδική ηλικία η δυναμική, ζωντανή και εξωστρεφής μητέρα, κεντρική μορφή της οικογένειας, έχαιρε τον θαυμασμό και την αποδοχή της κόρης. Επιδιώκοντας ταξική υπέρβαση, επιδείκνυε φιλομάθεια σε πολλά επίπεδα, συνδεόμενη μαζί της στενά μέσω της μόρφωσης, που τη θεωρούσε βασική και αναγκαία για την κοινωνική άνοδο αυτής. Ακόμη και κάποια ξεσπάσματά της, απόρροια  του έντονου ταπεραμέντου της, συνδέονται από την ώριμη Ερνώ με την ταπεινή καταγωγή της και έτσι προσλαμβάνουν καθολική διάσταση.

Απόσταση τέθηκε μεταξύ τους κατά την εφηβεία της κόρης, όταν και η τελευταία διαμόρφωσε αμφιθυμία για τη μητέρα της, πηγάζουσα από τις συντηρητικές αντιλήψεις αυτής για τη γυναίκα και τη θέση της, για το χρήμα, την κοινωνική εξέλιξη ως ζητούμενο. Μάλιστα, αυτή η απόσταση παγιώθηκε στην πορεία, όταν δηλαδή λόγω των σπουδών η Ερνώ έφυγε από την οικογενειακή εστία, ενώ οριστικοποιήθηκε μετά τον γάμο της και τη δημιουργία δικής της οικογένειας. Οι συγκυρίες, βέβαια, ευνόησαν την επανασύνδεση των δύο γυναικών, μετά τον θάνατο του πατέρα και την εγκατάσταση της μητέρας στο σπίτι της κόρης, όταν εκκινά εκ νέου τη ζωή της με βάση την προσφορά στα αγαπημένα της πρόσωπα.

Είναι η τελευταία ευτυχής για τη σχέση τους περίοδος σύνδεσής τους, πριν την εκούσια επιστροφή της μητέρας στην πάτρια πόλη και τη σταδιακή νοητική της αποδυνάμωση εξαιτίας της νόσου του Αλτσχάιμερ, με τη μεταξύ τους επικοινωνία να συνεχίζει να συντίθεται από αντιφατικά εκ πρώτης όψεως και ευκόλως αναγνωρίσιμα στοιχεία που ορίζουν τη σχέση μητέρας και κόρης και που διευθετούνται στη σιωπή. Η αφήγηση από εκεί και πέρα επικεντρώνεται στην πτώση της μητέρας. Η νοητική εξασθένησή της, οι απροσδόκητες κρίσεις άγχους, οι ανάρμοστες συμπεριφορές, οι οπτικές ψευδαισθήσεις, η απώλεια της βραχυπρόθεσμης μνήμης αλλοίωσαν τη φύση της και πλήγωσαν την Ερνώ. Έτσι, μέσω της γραφής επιχειρεί να συνδέσει την πρότερη μορφή της μητέρας με την άρρωστη ηλικιωμένη γυναίκα, η οποία δε φέρει τα αναγνωριστικά σημάδια του παρελθόντος της, που της προσδίδουν ταυτότητα. Και αυτή είναι μία εξόχως σημαίνουσα στόχευση της συγγραφέως, η πραγματοποίηση της οποίας θα συντελέσει στη διαχείριση του προσωπικού τραύματος που της προκλήθηκε από την ταλαιπωρία της πάσχουσας γυναίκας και τη φροντίδα αυτής έως και το τέλος της.

Και αν η επιτυχία της Ερνώ να θέσει στο αφήγημά της μία ολοκληρωμένη ιστορία για αυτήν, ενσωματώνοντας όλα τα κομμάτια που την αφορούν, συμβάλλει στη διαχείριση της απώλειας και στην οριοθέτηση της σχέσης της ίδιας με τον παρελθόν της, για τον αναγνώστη με την ευθύτητα και την ειλικρίνεια της αφήγησης, αλλά και την απλότητα του λόγου εγείρεται η συγκίνηση έναντι ενός πολύ προσωπικού θέματος, που ωστόσο λαμβάνεται ως καθολικό.

Μια γυναίκα, Annie Ernaux, Εκδόσεις Μεταίχμιο

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular