***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Το φίλημα του ήλιου είναι η δεύτερη ποιητική συλλογή της Ελένης Βελέντζα. Αποτελείται από τριάντα οκτώ ελευθερόστιχα ποιήματα, ομαδοποιημένα σε τέσσερις επιμέρους ενότητες, καθεμία από τις οποίες συνιστά ή, καλύτερα, χαράσσει μία διαφορετική εσωτερική ποιητική διαδρομή. Ο ελεύθερος στίχος των ποιημάτων δεν εμποδίζει την ανάδυση ενός ρυθμού ο οποίος παύει να είναι, ή να παραμένει, μόνο εσωτερικός. Αντίθετα, κατορθώνει να γίνει εξωτερικός και να προσδώσει, ακόμα και στη σιωπηρή ανάγνωση των ποιημάτων, ένα κυμάτισμα και έναν τόνο που αγγίζει ίσως και τα όρια της μουσικότητας. Πρόκειται για μάλλον χαμηλόφωνα ποιήματα που διεκδικούν και πετυχαίνουν να γίνουν δραστικά χάρη στην υποβολή, ακόμα και την κρυπτικότητα που ενίοτε τα χαρακτηρίζει και που προκύπτει από την εκτεταμένη χρήση του ουσιαστικού και την κυριαρχία του εντός του στίχου. Η κυριαρχία αυτή δίνει έναν ρεαλιστικό ή πραγματιστικό προσανατολισμό στα ποιήματα ο οποίος όμως υπονομεύεται ή υποτάσσεται στη λυρική διάθεση και τάση της ποιήτριας. Γιατί, στην πραγματικότητα, ο λυρισμός είναι αυτός που υπηρετείται μέσα στα ποιήματα αυτού του βιβλίου και όποια άλλη πρόθεση ή ιδέα εντάσσεται μέσα σε αυτό το λυρικό πλαίσιο ή πλάνο.
Θεματικά τα ποιήματα της συλλογής εκκινούν από γνωστές και αγαπημένες στην ποίηση «πηγές», μόνο που, στην περίπτωση της Βελέντζα, προσλαμβάνουν τον χαρακτήρα ενός νεανικού απολογισμού. Πρόκειται για ποιήματα αυτοαναφορικά, ποιήματα που διερευνούν πτυχές της ύπαρξης και της ταυτότητας. Κάποια λαχτάρα γίνεται φωνή,/ σαν μόθος φτάνει, διατρέχοντας/ ενός περίκλειστου δάσους/ την έρημο.// Το θήλυ, είπα,// Το θήλυ// Εγώ («Εν καιρώ») Επιχειρώντας να ανοίξει διόδους προς το «είναι» της, η ποιήτρια, διερευνά τα αισθήματά της, με προεξάρχον αυτό της θλίψης, η οποία έχει την ιδιότητα να λειτουργεί ως ανανέωση και ματαίωση ταυτόχρονα. Τη θέση της θλίψης/ στη μέση των κύκλων/ που ιχνογραφούν τα ασυνεχή της ελπίδας.// Τη θέση της θλίψης/ στη μέση του κύκλου/ που κάπου οδηγεί («Η θέση της θλίψης») Η πορεία προς τον «εαυτό», η ενδοσκόπηση και η αυτογνωσία αναδεικνύονται σε πρωταρχικό μέλημα της ποιήτριας που επιχειρεί να προσδιορίσει τη θέση της στον κόσμο, αλλά και στον χρόνο, σε σχέση δηλαδή με το παρελθόν και το μέλλον της. Ένιωσα την ανάγκη/ του χρόνου τη μορφή να καταγράψω.// Μέχρι να κάνω τη γραφή,/ φύγαν τα βήματα που ζέσταινα για ν’ αγαπήσω/ φύγαν οι όμορφοι οι άντρες πριν να τ’ αποφασίσω/ πόσο όμορφοι ήταν,/ φύγαν κι οι μουσικές που μου έδιναν το μέτρο των στιγμών. (Η μονοσάνδαλη»)
Η κατάκτηση της γνώσης, η προσπέλαση και η αποκρυπτογράφηση της ύπαρξής της, όμως, φαίνεται πως περνάει και φιλτράρεται μέσα από τον «άλλον», έναν «άλλον» που φέρει επάνω του έντονο το στίγμα του έρωτα ή του πόθου. Ο έρωτας, άλλωστε, αποτελεί και από μόνος του έναυσμα και αφετηρία της ποιητικής δημιουργίας, ακόμα δηλαδή και όταν δεν ενσαρκώνεται στο «εσύ», αλλά γίνεται αντιληπτός ως μία δύναμη φυσική και συμπαντική και, κατ’ αυτόν τον τρόπο μορφοποιείται ποιητικά. Νωρίς, το πρώτο πρωινό του Μάη// κι έχει μπλεχτεί κάτι πολύ κρυφό/ μες στα άνθη.// Κάτι τρελό./ Που δύναται όταν βούλεται.// Σαν μουσική που χάνεται/ μα την μορφή κάποιας ουσίας αποκτά/ καθώς σε κίνηση την μετατρέψει/ του σώματος η πίστη.// Κάτι κρυφό// Κι απόκρυφα ανθισμένο. («Κρυφά») Η προσέγγιση και η αποκρυπτογράφηση του έρωτα γίνεται μέσα από πολλούς δρόμους και τρόπους. Είτε προσωποποιημένος, είτε απρόσωπος, ο έρωτας προσλαμβάνει τον χαρακτήρα της ελπίδας, του ανέφικτου, του ημιτελούς, του πεπερασμένου, της νίκης και της ήττας ταυτόχρονα. Η σύζευξη αυτών των αντιθέσεων διαμορφώνει ένα ευρύ πεδίο ποιητικής μετουσίωσης του έρωτα και οι ποικίλες πτυχές ή εκφάνσεις προβάλλονται για να τονίσουν ακριβώς το δυσερμήνευτο του φαινομένου, αλλά και την γοητεία του, καθώς αυτό προσλαμβάνει το χαρακτήρα ενός ταξιδιού χωρίς, ενδεχομένως, την προοπτική μίας Ιθάκης. Που ταξιδεύω;// Νερά πολλά…// Στις λέξεις της αγάπης ταξιδεύω. («Οι λέξεις της αγάπης»)
Παράλληλα, όμως, με ζητήματα και θέματα ατομικά προσδιορισμένα, με αναζητήσεις και διερευνήσεις προσωπικές, η ποιήτρια τεχνουργεί και εντάσσει μέσα στο βιβλίο της ποιήματα σχετικά με τη δύναμη και τη δυναμική της λέξης, ως πρώτη ύλη της δημιουργίας, νοούμενης ως δημιουργίας ποιητικής και σωματικής μαζί, ως δημιουργίας του «σώματος» του ποιήματος. Μου απαγορεύτηκε ρητά/ να πω ξανά/ τη λέξη/ λέξη.// Γύρισα/ ξεσήκωσα τα ποιήματά μου/ προσπάθησα με ζήλο/-ζήλο που δεν μου ζήτησαν-/ να προκαλέσω ανεξιχνίαστα/ την εξαφάνισή της.// Μια άλλη πρόχειρα στη θέση της να μπει,/ μια άλλη!// Ήρθε μπροστά μου/ στάθηκε/ η λέξη σώμα.// Έλεγα, Θέ μου, λέξη/ ήθελα σώμα πω.// Κι αυτό γινόταν/ για χρόνια. («Απαγορεύεται»)
Κυρίαρχη θέση μέσα στη συλλογή έχουν τα στοιχεία της φύσης, τα οποία συμπλέκονται και συνυφαίνονται με τα ανθρώπινα συναισθήματα, τις ανθρώπινες καταστάσεις και συνθήκες. Είναι μάλιστα τόσο βαθιά και καταλυτική η διείσδυσή τους στον ανθρώπινο βίο, ώστε να μπορούν να μετουσιώνονται στην ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη, να γίνονται δηλαδή ο «εαυτός» και ο «άλλος». Στάχυ βαθύ μου/ Πυκνωμένο// Αγάπη μου// Τόσο απαλά η αφή/ Να υφίσταται/ Το ίδιο της το χάδι// Σ’ άγγιγμα// Είσαι οι Λέξεις/ Κι/ Είσαι ο Έρωτας// Είσαι το σύγνεφο/ το πιο σταχτύ/ το πιο υπόλογο στους πόθους σου/ το πιο δικό μου («Το φίλημα του ήλιου») Η ποιήτρια αντικρύζει σε αυτή την μεταστοιχείωση το νόημα και την ουσία της ύπαρξής της και, με αυτόν τον τρόπο, επιλέγει να αυτοπροσδιοριστεί, υιοθετώντας τον χαρακτήρα και τα χαρακτηριστικά των φυσικών στοιχείων. Αυτή η πορεία αυτοπροσδιορισμού και επίγνωσης εκτρέπεται, κάποιες φορές, και προς την κατεύθυνση της αυτοκριτικής, μιας αυτοκριτικής που επιζητά την επανάσταση, τη δράση και την κίνηση, την άρνηση της καθήλωσης. Γιατί είναι – αχ – δύσκολο να δράσεις.// Κι εύκολο/ τόσο εύκολο/ τον εαυτό σου να υπομείνεις. («Μην υπομείνεις»)
Η ποιητική συλλογή της Ελένης Βελέντζα προκρίνει μία καθαρά προσωπική ποίηση, μια ποίηση που εκκινεί από το ποιητικό υποκείμενο και μετουσιώνει όλο εκείνο το εσωτερικό συνονθύλευμα σκέψεων, προβληματισμών, εμπειριών, βιωμάτων σε τέχνη. Η αντίληψη αυτή αποτελεί τη συνέχεια σε ένα νήμα που οδηγεί ευθέως πίσω στους λυρικούς ποιητές της αρχαιότητας που μετέφεραν την ποιητική τέχνη πιο κοντά στον άνθρωπο και στον εσωτερικό του κόσμο, καθιστώντας την πιο γήινη, γι’ αυτό ακριβώς και πιο ουσιαστική ή δραστική. Η αναζήτηση της προσωπικής αλήθειας, άλλωστε, λειτουργούσε πάντοτε απελευθερωτικά τόσο για τον ίδιο τον καλλιτέχνη, όσο και για την αναγνωστική συνείδηση.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
