Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Το νόημα μιας λέξης, μιας φράσης, ενός βλέμματος ή ενός συνολικού έργου τέχνης είναι το Ιερό Δισκοπότηρο μιας μερίδας θεωρητικών και κριτικών.

Όχι άδικα, αφού φαίνεται ότι ο ανθρώπινος νους είναι δομημένος έτσι ώστε να αναζητά μια εσωτερική δομή, ένα μοτίβο με αρχή, μέση και τέλος σε καθετί που τον περιβάλλει. Ακόμα και συμπτώσεις μπορεί να θεωρηθούν “μοιραία” περιστατικά που άνοιξαν τον δρόμο για αυτό που ήταν “πεπρωμένο” να συμβεί κι έτσι τα γεγονότα μιας ζωής, τα επεισόδια μιας αφήγησης ή οι πινελιές ενός πίνακα νοούνται βήματα προς μια  ορισμένη κατεύθυνση.

Η συγκεκριμένη αντίληψη των πραγμάτων, η αναζήτηση νοήματος στο καθετί, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί μονοσήμαντα. Από μια άποψη, μοιάζει έκφραση ορθολογισμού. Τα πράγματα δεν μπορεί να συμβαίνουν τυχαία, κάποιο λόγο είχε ο ποιητής που χρησιμοποίησε αυτή τη λέξη αντί για άλλη, κάποιο λόγο είχε το βλέμμα που στάθηκε λίγα δευτερόλεπτα παραπάνω, κάποιο λόγο είχε η αναφορά στο συγκεκριμένο πρόσωπο, δεν μπορεί να ήταν τυχαία και θα φανεί στη συνέχεια ο ρόλος που θα παίξει. Η συγκεκριμένη δομή και συνοχή, η σχέση αιτίου και αιτιατού μέσα σε ένα καλά κουρδισμένο σύστημα βρίσκονται στο απόγειό τους στο μυθιστόρημα του 19ου αιώνα: η πλοκή αναπτύσσεται βασισμένη σε συγκυρίες, οι οποίες συνέβησαν ακριβώς ώστε να βοηθήσουν την εξέλιξη, η οποία οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να είναι η κατακλείδα “και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα”, ο γάμος της ηρωίδας, η τιμωρία “του κακού” και η επιβράβευση “του καλού” ή η προσέγγιση και συμφιλίωση με τα θεία.

Αναρωτιέται, όμως, κανείς αν η ζωή, αναπόφευκτα και η τέχνη, είναι τόσο γραμμικές και εύκολα εξηγήσιμες. Ο ορθολογισμός και η αιτιοκρατία άνετα ολισθαίνουν στην πρόληψη και στη δεισιδαιμονία, και η πρόοδος του ανθρώπινου γένους έδωσε αγώνα για να αποτινάξει αυτές τις αγκυλώσεις. Είδα έναν γνωστό μου στον δρόμο και δεν μου μίλησε – μου κρατάει μούτρα; Ή απλά δεν με πρόσεξε; Το νόημα που θα προσδώσω σε αυτό το περιστατικό λέει πολύ περισσότερα για μένα και τους φόβους ή τις ελπίδες μου παρά για το ίδιο το συμβάν. Η αγωνιώδης αναζήτηση για μια συνοχή στον παράλογο κόσμο γύρω μας αποτυπώνει μια ανθρώπινη ανάγκη αλλά δεν αποδεικνύει και ότι αυτή η συνοχή πράγματι υπάρχει – η μεταμοντέρνα λογοτεχνία ήρθε να δυναμιτίσει ακριβώς αυτή την πεποίθηση. Ίσως το νόημα να μην υπάρχει, ίσως απλά το εφευρίσκουμε εκ των υστέρων, ξεχνώντας βολικά αυτά που δεν ταιριάζουν στην αφήγηση που κατασκευάσαμε και δίνοντας δυσανάλογη αξία σε αυτά που την επαληθεύουν.

Το ερώτημα παραμένει: υπάρχει νόημα ή δεν υπάρχει; Δεν ξέρω αν έχει νόημα μια απάντηση… Η πραγματικότητα απλά υπάρχει, τα γεγονότα απλά συμβαίνουν. Σίγουρα νιώθει κανείς ανακούφιση όταν σκέφτεται ότι αν κοπιάσει θα ανταμειφθεί, αν αγαπήσει θα αγαπηθεί, αν δημιουργήσει θα αναγνωριστεί. Η ίδια αυτή πίστη που χαρίζει γαλήνη, όμως, όταν διαψεύδεται από την πραγματικότητα, κάνει τον κλονισμό αναπόφευκτο – και πάλι, αν η πίστη είναι αρκετά ισχυρή, θα δώσει νόημα ακόμα και σε αυτή την ίδια την ανατροπή…

Τελικά, είναι καθαρά ζήτημα προσωπικής στάσης απέναντι στα πράγματα. Αν κάποιος θεωρεί ότι η εύρεση δομής και συνοχής είναι sine qua non για την ψυχική του ισορροπία, καλώς. Αν πάλι, θεωρεί ότι κυβερνά το παράλογο και η τυχαιότητα –για να θυμηθούμε τον Καμύ και τη φιλοσοφία του– πάλι καλώς. Είναι κατευναστικό να βρίσκεται ένα νόημα – αλλά σίγουρα και η τέχνη και η ζωή μπορούν και χωρίς αυτό.

Sotiria Georganti

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular