Όλα σιγούν εκκωφαντικά, ηχούν ακατάληπτα, Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη, Εκδόσεις Ρώμη
«Τι αίνιγμα, τι μυστήριο ο άνθρωπος να δημιουργεί τέχνη, να έχει ανάγκη την τέχνη, τι βίωμα μοναδικό εν μέσω του ευρωπαϊκού μηδενισμού!» αναρωτιόταν ο Ιμμάνουελ Καντ (1702-1804) δύο αιώνες πριν.
Το ερώτημα είναι στο βάθος του νοησιαρχικό. Η σπουδαιότητά του έγκειται στο ότι διαπερνά την ωφελιμιστική κατεύθυνση της επιστήμης και οδηγεί προς τα έσω, προς την αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπου για μύθους. Μέσα στο φρικαλέο χάος μιας αποσυνθεμένης πραγματικότητας επιτρέπει στην τέχνη να αγωνιστεί για μια νέα εικόνα του ανθρώπου.
Η ποίηση είναι ένα ιδιότυπο σημείο θέασης του κόσμου. Είναι μια μορφή λεκτικής ερμηνείας με σημασιολογική και αξιολογική αντιπαράθεση πάνω σε θέματα που συνυπάρχουν στη συνείδηση των ανθρώπων. Εδώ και αιώνες ο άνθρωπος προσδέθηκε στο άρμα της. Αναμετρήθηκε μαζί της. Ενορχήστρωσε τα θέματά του. Μέσα από ποικίλες γλωσσικές υφοποιήσεις επανεξέτασε τα πολιτιστικά και γνωστικά θεμέλια της ύπαρξής του.
Η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη στη νέα της ποιητική συλλογή Όλα σιγούν εκκωφαντικά, ηχούν ακατάληπτα (Ρώμη 2020) διαθλά την έκφραση των δικών της προθέσεων και κρίσεων και μας προσφέρει μια ποιητική ερμηνεία της κατάστασης του σύγχρονου ανθρώπου. Η θεματική της είναι κοινωνικοπολιτική. Με άξονα την πολύπτυχη ανθρώπινη ύπαρξη, στήνει έναν πανοραμικό πίνακα του πολιτισμού μας. Η εικόνα δεν είναι καθόλου θετική. Είναι τραγική τόση οδύνη σε έναν υπερτελειοποιημένο τεχνολογικά πολιτισμό. Η φωνή της είναι καταγγελτική.
Ο ευρυγώνιος φακός που στήνει στα μάτια μας εμπερικλείει τις περισσότερες σύγχρονες παθογένειες. Το οικολογικό, τη μαζοποίηση, τη φτώχεια, την απουσία ανθρωπιάς και ουσιαστικής επαφής, την καταπάτηση της ιδιωτικότητας, τους τεχνητούς παραδείσους στους οποίους καταφεύγει ο αδιεξοδικός άνθρωπος. Ναρκωτικά, αλκοόλ, ψυχοφάρμακα. Τεχνολογία και αλλοτρίωση. Η αρνητική όψη του σύγχρονου πολιτισμού.
Τα τρία μέρη στα οποία διαρθρώνεται η συλλογή (Όλα σιγούν εκκωφαντικά ηχούν ακατάληπτα, Απόγονος της Ωκυρρόης, Το κλειδί) υπηρετούν την ιδεοπλαστική εικόνα του τίτλου. Η ρήση του στωικού φιλοσόφου Ζήνωνα «νυν ευπλόηκα, ότε νεναυάγηκα» προτάσσεται ως μότο και δίνει το στίγμα της συλλογής. Ο σκηνικός χώρος των ποιημάτων αισθητοποιεί την κοινωνική εξαθλίωση, την τραγική κατάσταση του πολιτισμού μας. Ο ρεαλισμός διανθίζεται με εκφάνσεις υπερρεαλισμού και λυρισμού. Η λεπτή απαισιοδοξία και ειρωνεία σμίγουν με την ελπίδα.
ΕΝ ΥΠΟΨΙΑ
είναι ένα μάρμαρο στο φως, μα το κεφάλι του
είναι στο σκοτάδι.
Γιώργος Σεφέρης «Το φως»
Βιώνουμε υποψία επαφής με υποτελή κατοικίδια
Υποψία αγγίγματος στο απαλό τους πέλος
Υποψία πανίδας μ’ αγριοπερίστερα
Υποψία χλωρίδας με γεράνια στη γλάστρα
Υποψία συμπόνιας στον ζητιάνο του δρόμου
Υποψία ανάσας στο καζάνι που βράζει
Υποψία κοινότητας σε απρόσωπα δίκτυα
Υποψία ύπαρξης σ’ ευτελή παράθυρα
Υποψία πραγμάτωσης στον καθρέφτη του Νάρκισσου
Υποψία ελπίδας σε νεύμα αθέατου άλλου
Υποψία διαφυγής σε πλανήτες ανοίκειους
Υποψία φωτός στο σφάλισμα των βλεφάρων
Διάγουμε τον βίο εν υποψία
Ο λόγος είναι καυστικός. Στηλιτεύει την απληστία, την υποκρισία, τον έρωτα του «εγώ». Η φύση καταστρέφεται, οι διαχρονικές αξίες πεθαίνουν και ο άνθρωπος κρύβεται πίσω από προσωπεία ανευθυνότητας. Η μνήμη φουσκώνει σαν προζύμι και οδηγεί σε άλλες εποχές, όταν οι άνθρωποι ήταν πιο δοτικοί.
Λέξεις που σηματοδοτούν το παρελθόν και το παρόν τονίζουν την αλλαγή στη ζωή. Τα παιδιά της ηλεκτρονικής εποχής παίζουν με toy story. Της παραδοσιακής, είχαν παιχνίδια χειροποίητα με τα οποία έπλαθαν ιστορίες. Το θρυμματισμένο ποιητικό υποκείμενο αισθάνεται εγκλωβισμένο και σε κατάσταση αιχμαλωσίας. Θυμώνει. Νιώθει την ανάγκη διαφυγής προς τους απλόχωρους ορίζοντες του κόσμου. Αποζητά τον ήλιο, τον αέρα, τα ανοιχτά παράθυρα, την ελπίδα.
ΔΕ ΘΕΛΩ
Δε θέλω άλλα σύννεφα
Στο σκοτεινό κελί χαράξτε μου καμπύλη
Να βλέπω ουρανό να ονειρεύομαι
Στέρνα στεριώσατε στα σφραγιστά παράθυρα
Φουρφούρι να φυσά παιδιού χαμόγελο
Λίγο αέρα ν’ ανασάνω λίγο α… έρα
-έραααααααα
Η ποίηση γίνεται τόπος γαλήνης και διαφυγής. Ποιήματα ποιητικής και ένας πλούτος θεμάτων και τεχνοτροπιών. Σονέτα, συνομιλία με το δημοτικό τραγούδι, την ποντιακή διάλεκτο, τους αρχαίους φιλοσόφους και σύγχρονους ποιητές, τον Καβάφη, τον Σαχτούρη, τον Σεφέρη, τον Παυλόπουλο.
ΗΤΑΝ ΠΟΙΗΤΗΣ
Φρόντιζε τα άνθη
Αφουγκραζόταν τους κραδασμούς του κάλυκα
Τους σπασμούς των στημόνων
Τις ασθμαίνουσες ανάσες των πετάλων
Κρατούσε μυροδοχείο για τα δάκρυα
Τον λέγαν ανθοκόμο
Ήταν ποιητής
Η ποίηση της Δέσποινας Καϊτατζή–Χουλιούμη στη συλλογή Όλα σιγούν εκκωφαντικά, ηχούν ακατάληπτα είναι ώριμη. Το ύφος ζωντανό και θεατρικό. Η τεχνική χωρίς ψεγάδια. Οι στίχοι χωρίς περιττολογίες. Εικονοποιία, παρηχήσεις, παιχνίδια με γράμματα και λέξεις. Πρωτοτυπία. Ο ρυθμός επιτυγχάνεται κυρίως με συντακτικές αντιστοιχίες, με μονάδες που επαναλαμβάνονται, αλλά και σκόρπιους ιάμβους. Σπασμένες εικόνες, κοφτές εκφράσεις, επαναλήψεις, δίνουν δραματική διάσταση στον λόγο και αποτυπώνουν τη θυμική διάλυση του υποκειμένου. Η οπτική εικόνα μετατοπίζεται συχνά σε εικόνα ήχου και πετυχαίνει όχι μόνον να μας υποβάλλει, αλλά και να αποδώσει την αρνητική πραγματικότητα του ερέβους και του χάους της εποχής μας.
ΘΑ ΤΗ ΛΕΜΕ Α-Γ-Α-Π-Η
Προβάλλει φωτεινή λευκότης απάτητης χιόνος
Αχράντου αυγής ανεμίζοντας το ρόδινο πέπλο
Της Αρχής δαχτυλίδι φορά και μας γνέφει με χάρη
Κρατά της Στιγμής τη στιγμή και του Όλου το Όλον
Ενυπάρχει στο Ε της Εγγύτητας στης Συν-κίνησης Σ
Στο Β γαλήνιας Βίωσης στο Π της Πληρότητας
Θα είναι το Α της Αποδοχής θα τη λέμε Α-Γ-Α-Π-Η
Στην ποιήτρια Δέσποινα Καϊτατζή–Χουλιούμη ανήκει όχι μόνον η χάρη της ποιητικής μορφής, αλλά και η σφαίρα του συναισθήματος και ο κύκλος της σκέψης. Ένα ποίημα είναι η ίδια η εικόνα της ζωής, όπου εκφράζεται η αιώνια αλήθειά της. Μια ιστορία συγκεκριμένων γεγονότων είναι ένα καθρέφτης που αμαυρώνει και παραμορφώνει εκείνο που θα έπρεπε να είναι ωραίο. Η ποίηση είναι ένα καθρέφτης που κάνει ωραίο εκείνο που έχει παραμορφωθεί», πίστευε ο Shelley. Η Δέσποινα Καϊτατζή–Χουλιούμη, δραματοποιώντας το υποκειμενικό συναίσθημα και εξωτερικεύοντάς το με εξπρεσιονιστικό τρόπο, αναπαριστά -στον ιδιότυπο κόσμο της ποιητικής της μυθολογίας- τη διαταραγμένη ισορροπία των καιρών μας. Η ποίησή της γίνεται καθρέφτης της εποχής.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
