Η Επινόηση της Μοναξιάς, Paul Auster, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου του Paul Auster που τιτλοφορείται Βιβλίο της Μνήμης ο σπουδαίος, Αμερικάνος συγγραφέας που επανέρχεται στο προσκήνιο της επίκαιρης βιβλιοπαραγωγής με το εγχειρίδιο μνήμης Η Επινόηση της Μοναξιάς παραθέτει μια απόκοσμη σκηνογραφία. Ένα ζευγάρι επισκέπτεται μια παλιά, εγκαταλειμμένη αίθουσα χορού. Ο συγγραφέας μας παραχωρεί μερικά χρήσιμα στοιχεία που άπτονται της ταυτότητας μιας πολίχνης, των διάσπαρτων εκείνων στοιχείων που μαρτυρούν την ανθρώπινη δραστηριότητα, την καταταγμένη πια στις τάξεις της λήθης. Εκείνο το ζευγάρι βαδίζει πάνω στα χνάρια μιας παλιάς, καλής ευτυχίας. Τα σπαράγματα στα βήματά τους επαληθεύουν χαμένα, όμορφα χρόνια, μια ανεμελιά περαστική πια. Κάτι σαν τον ρομαντισμό ενός ωραίου τοπίου που κάποτε υπήρξε μα τώρα πια γερνά μες στους κόλπους της ανθρώπινης φθοράς. Ο Paul Auster γράφει.

|…Μια μέρα, καθώς περπατούσαν σε μια σχεδόν εγκαταλειμμένη πόλη, μπήκαν και τριγύρισαν σε μια παλιά αίθουσα συναθροίσεων, που είχε μείνει αχρησιμοποίητη για χρόνια. Απομεινάρια από έναν ανδρικό σύλλογο ήταν σκορπισμένα στο πάτωμα. Ινδιάνικα καπέλα, κατάλογοι ονομάτων , υπολείμματα οινοποσιών. Η αίθουσα ήταν σκονισμένη και έρημη, εκτός από ένα όρθιο πιάνο που βρισκόταν σε μια γωνιά. Η γυναίκα του άρχιζε να παίζει…| Φέρνω στο νου μου εκείνη την αίθουσα, ένα προς ένα ξυπνούν τα πρόσωπα εκείνων των ανθρώπων. Τραντάζονται από τα γέλια, διασκεδάζουν και ερωτεύονται με την ευκολία του ανθρώπου που παραδίνεται στην δίνη της επιθυμίας, που ξαποσταίνει από την ένταση της ανάγκης. Τους κοιτάζω να χορεύουν ταιριαστά με τις ντάμες τους, τους ακούω να αφήνουν κραυγές Ινδιάνων πολεμιστών, να μπαίνουν στον χορό με αδέξιες κινήσεις δίχως το ελάχιστο εκείνο ενδιαφέρον για την ευπρέπεια και την κομψότητα, σε ένα κρεσέντο μέθης και ελευθερίας. Έχουν αφήσει τον εαυτό τους με όλα του τα τιμαλφή έξω από εκείνη την αίθουσα. Ίσως πια η φλόγα που τους εμψύχωνε να έχει χάσει την έντασή της, όμως μες στο πέλαγο εκείνης της αίθουσας μπορεί να αναγνωρίσει κανείς σπαράγματα του μικρού μυθιστορήματος που στάθηκε πάντα η ζωή τους. Όταν ο Paul Auster καταγράφει εκείνη την σκηνογραφία τα ίχνη τους έχουν χαθεί. Θαρρείς πως πέρασαν μες στην ιστορία, πως κατοικούν εντοιχισμένοι μες στις στολές και τις φιλοδοξίες τους. Μια απροσμέτρητη απουσία θέτει ανάμεσα στο ζευγάρι και τους μυστηριώδεις εκείνους ανθρώπους ένα είδος θάλασσας ή μια ερημική, άπειρη έκταση που παραμένει πια ολότελα αδύνατο να κατακτηθεί. Τα καπέλα τους, η απόδειξη της αλλοτινής τους ύπαρξης δεν αρκεί πια. Εκείνο που απαιτείται είναι η ανασύσταση της μνήμης τους. Αλλιώς θα παραμείνουν βυθισμένοι κάτω από στρώματα χρόνου αδιαπέραστα και σκοτεινά. Με άλλα λόγια εκείνο το ζευγάρι δεν χρειάζεται τον Θεό παρά μόνο την μνήμη. Εκείνη η αίθουσα συνιστά μια κιβωτό, όπως ακριβώς οι λέξεις του συγγραφέα που εξαίσια μεταφράζονται, πυκνές, ολοζώντανες από την Σταυρούλα Αργυροπούλου και τις εκδόσεις του Μεταιχμίου. Το σχεδιασμένο  εξώφυλλο αποκαλύπτει μια μαρτυρία, μια κάτοψη όλων εκείνων των αιθουσών που κάποτε φιλοξένησαν την χαρά μας, αίθουσες σβηστές πια, γεμάτες από την αιωνιότητα και την απουσία, δυο κόσμους ασύμβατους που σαν το ζητήσουμε διευρύνουν απλόχερα ολάκερη την πραγματικότητα.

Πρόσωπα ατμώδη, ήχοι φιλιών, λόγια, πυροβολισμοί, ερμηνείες, αφορμές και αιτιάσεις αναζωπυρώνονται μες στην μνήμη αυτού του βιβλίου που έρχεται να αποτελέσει ένα από τα κορυφαία, εκδοτικά γεγονότα της νέας χρονιάς. Ο Paul Auster  κατεβαίνει τα σκαλιά του μέγα υπογείου που μας κληροδότησε από μια άλλη θεώρηση ο δικός μας Γιάννης Ρίτσος. Ο ατομικός μύθος και η πραγματικότητα συμπλέκονται στην έξοχη γραφή του γεννημένου στο Νιου Τζέρσεϊ συγγραφέα με τις πολωνοεβραϊκές ρίζες. Τον κοιτάζω να διασχίζει την σιωπηλή αιωνιότητα, ανοίγοντας δρόμους μέσα από την πυκνή βλάστηση του χρόνου. Ο τελευταίος αποκαλύπτει τα εντόσθιά του καθώς ο συγγραφέας αναπλάθει την βιωμένη εμπειρία, γυρεύει τις απαντήσεις, σκάβει μέσα από τα χώματα του ανθρώπινου ύπνου εφευρίσκοντας ταυτότητες, ονόματα, γεγονότα.

Στο πρώτο μέρος αυτού του προσωπικού βιβλίου που παραμένει προσηλωμένο στην μνήμη ο συγγραφέας αφηγείται την δική του ιστορία. Επιστρέφει στις ρίζες του, θυμάται το πρόσωπο του πατέρα βυθισμένο μες στις αδιαπέραστες μονώσεις της λήθης. Η προσωπική σχέση, στοιχεία ενός παλιού ενεργητικού επανέρχονται στην επιφάνεια, νεκρά υαλικά και πράγματα που φυλούσαμε σε βυθούς για τις δύσκολες ώρες, χρηματοδοτούν αυτό το εγχειρίδιο μνήμης και αίσθησης. Ο κόσμος του πραγματικού και η ανάμνηση, απαλλαγμένα πια από κάθε γραμμικότητα προχωρούν στην ανασύσταση της ανθρώπινης συναλλαγής. Παλιά, μεταχειρισμένα σκηνικά φωτίζονται και το φτενό στάχυ της ζωής ριγεί. Δρόμοι και πρόσωπα που έπαψαν να είναι θνητά αποκαλύπτονται μες στην σκόνη του μυστικού εκείνου χωματόδρομου που συνδέει το παρελθόν με το σήμερα. Ο Paul Auster επινοεί εκ νέου το σώμα και την αίσθηση, δίνει σχήμα και μορφή σε εκείνους τους όγκους που κάποτε αποτέλεσαν την ζωή. Μια εργασία πένθους φωτίζει τους όρους της σχέσης ανάμεσα στον ίδιο τον συγγραφέα και μια ξεθωριασμένη, πατρική φιγούρα. Σκηνές από έναν κοινό βίο, παρόν και μέλλον που αναδεύονται κατά μήκος της γραφής του σπουδαίου, Αμερικάνου συγγραφέα για να επαληθεύσουν την ρητή εναντίωση του Μαλλαρμέ κόντρα στα φαινόμενα. Γραμμές χαραγμένες σε σκοτεινές κατακόμβες εικονογραφούν τα πρόσωπα, χρωματίζουν εκείνο το χιτώνιο που συνδέει δυο σημεία μες στην χρονική έκταση. Ο συγγραφέας προβαίνει σε παραδοχές, με κυρίαρχη εκείνη που αναγνωρίζει στον παράγοντα χρόνο μια ανυπέρβλητη, δικαιωματική ανωτερότητα. Μονάχα υποψίες και σκόρπιες θύμησες, πράγματα και γεγονότα καμουφλαρισμένα τον συντροφεύουν σε αυτήν την καταβύθιση που μοιάζει με αγκαλιά. Ο δημιουργός μεταλαβαίνει την ζωή του, με θάρρος και σε πρώτο πρόσωπο σηκώνει το βάρος της προσωπικής εξομολόγησης στο πρώτο μέρος της Επινόησης της Μοναξιάς που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μια εξαιρετικά καλαίσθητη έκδοση. Ο χρόνος που δεν παραμένει ακίνητος, που ρευστοποιείται μέσα από τον βηματισμό της προσωπικής ανάμνησης δεν υπόκειται πια σε καμιά γραμμικότητα. Το μυθιστόρημα του Paul Auster εκτείνεται στις διαστάσεις του προσωπικού βιώματος. Ο χρόνος, η ήττα, η μοίρα παραμένουν έννοιες μη αναθεωρήσιμες, καθώς ο συγγραφέας αφήνει αυτό το ιερό, προσωπικό καθήκον στον αναγνώστη που καλείται να αναμετρηθεί με την γεωγραφία των δικών του προσώπων και των δικών του εποχών. Ο Θεσσαλονικιός Γρηγόρης Πεντζίκης μιλά για την ασφάλεια των αντικειμένων που κατοικούν μες στις τσέπες παλιών ρούχων. Αυτά ψηλαφίζει ο Paul Auster προτού περάσει στις τρυφερές οικειώσεις, στις απερίγραπτες συγκινήσεις που με όλη την γενναιότητα ενός ψύχραιμου, συγγραφικού ταλέντου διατηρούν αμείωτο τον υπαινιγμό τους, σαρκώνουν σύμβολα και αντικατοπτρίζονται μες στους κόλπους του προσωπικού.

|…Στο δεύτερο μέρος, με τίτλο το «Βιβλίο της Μνήμης» η οπτική γωνία μετατοπίζεται από την ταυτότητα του Auster ως γιου στον ρόλο του ως πατέρα. Μέσα από ένα μωσαϊκό εικόνων, συμπτώσεων, συνειρμών, ο αφηγητής, ο Α. συλλογίζεται τον χωρισμό του από τον δικό του γιο, τον ετοιμοθάνατο παππού του αλλά και την μοναχική φύση της αφήγησης και της συγγραφής….| Με αυτήν την σύντομη αναφορά στο οπισθόφυλλο του βιβλίου αποκαλύπτεται μια ακόμη προοπτική που με αφορμή την σχέση πατέρα και γιου όπως παρατίθεται στο πρώτο μέρος, οδηγεί από το βίωμα ως την λογοτεχνία. Μαλλαρμέ, Πινόκιο, Όσιπ Μάντελσταμ καθώς μια persona του Paul Auster χαράζει την τροχιά της παράλληλα. Κάθε τόσο συναντά τα διάσημα πρόσωπα των αναφορών του, ο δικός της χρόνος την παραστέκει δεμένος σαν λιοντάρι, έτοιμος να την κατασπαράξει. Ερμηνείες και φαινόμενα επαναφέρουν τεταρτογενείς περιόδους, αφήνοντας στην ενδελέχεια του χρόνου το δικαίωμα να αφηγηθεί το μοιραίο τραγούδι της ζωής και της μοναξιάς. Ο Α. κουβαλά στους ώμους του το χθες και το σήμερα. Καθώς το φίδι του καιρού ελίσσεται γύρω από την δική του βιογραφία αλλά και εκείνη των διάσημων, λογοτεχνικών του ηρώων ο συγγραφέας και οι μορφές του βαπτίζονται κάτω από τους φωτισμούς μιας πατρικής φιγούρας, ενός ποταμού που πηγάζει και εκβάλλει την ίδια στιγμή εντός μας.  Υπήρξε. Δεν θα υπάρξει ποτέ. Θυμήσου. Έτσι ολοκληρώνει ο Paul Auster αυτό το δεύτερο μέρος της Επινόησης της Μοναξιάς βρίσκοντας ξανά το πρόσωπό του έξω και πέρα από μια καθολική, ανθρώπινη παρουσία, διακοσμημένη μονάχα με την ζωή και με τον θάνατό της. Η αναφορά στους μύθους, η ενσωμάτωσή τους στην μυθιστορηματική γραφή, επαληθεύει την αξία του δημιουργού αλλά και την πρόθεσή του να λυτρωθεί μες στους κόλπους της μνήμης, μέσα από μια διαδικασία επιμιξίας με το χθες και το σήμερα, με το βίωμα που μέσα από την τέχνη μεταμορφώνεται από ατομικό σε βαθύτατα συλλογικό. Μια θεώρηση θρησκευτικού χαρακτήρα, η υποθηκευμένη με μοναξιά σχέση πατέρα και γιου μεταμορφώνεται σε μια άσκηση ψυχολογική, την ώρα που ο Paul Auster αρνείται όλα τα στηρίγματα για να αποκαλύψει το επισκιασμένο από τον χρόνο νόημα των λέξεων και των ανθρώπων. Μια ματιά στις απαντήσεις του συγγραφέα που πλαισιώνουν το τρίτο μέρος αυτού του βιβλίου αποκαλύπτει την αιχμή αυτού του έργου, την στόχευσή του που παραμένει πρωτίστως ατομική, όπως κάθε εμπειρία, ανοιχτή σε αναγωγές και οικειοποιήσεις.

Το μυθιστόρημα Η Επινόηση της Μοναξιάς του Paul Auster που φέρνουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων οι εκδόσεις Μεταίχμιο συνιστά ένα βιβλίο γραμμένο στο όνομα της εξάντλησης, στο όνομα του χρόνου που βαθαίνει την σχέση ανάμεσα στο πρόσωπο και τις ρίζες του. Ο συγγραφέας ενσαρκώνει τον ρόλο του νυκτερέτη που έπλασε η ποίηση του πρόωρα χαμένου Γιάννη Βαρβέρη. Το βίωμα, απαλλαγμένο από την θεολογική υπόσχεση της αισιοδοξίας και την καταδικαστική ευτυχία απλώνεται οριζόντια στην έκταση του χρόνου. Ο συγγραφέας ενεδρεύει μες στην νύχτα, περισυλλέγει θραύσματα, σμιλεύει ρωπογραφίες και διαλύεται μες στους άλλους.  Καθώς απογυμνώνεται είναι πολλά περισσότερα εκείνα που απομένουν για να αναδείξουν το έργο του, πολλά εκείνα που συνθέτουν την εξαιρετική έκδοση του Μεταιχμίου σε μετάφραση Σταυρούλας Αργυροπούλου. Ο Paul Auster πληγώνει το μέτωπό του πάνω στο τείχος του χρόνου, ψηλαφίζοντας την ρίζα του κόσμου, την θαμπή του, μοναχική μνήμη που διαθέτουν το ίδιο σιωπηρό πρόσημο.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.