Είναι σημαντικό να αντιληφθεί κανείς ότι ανάμεσα σε εκείνους που καθόρισαν την εξελικτική πορεία της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, από τον Ραμπελαί και τον Θερβάντες έως τον Κάφκα και τον Μπροχ, ο παράγοντας που καθορίζει ως λογοτεχνικό ένα κείμενο δεν είναι άλλος από την αισθητική του αξία, είτε πρόκειται για μια εσωτερική διεργασία μέσα στο κείμενο είτε απλά για την αποτύπωση των ιδεών του εκάστοτε δημιουργού.
Και είναι αυτός ακριβώς ο παράγοντας που κάνει ένα έργο να κερδίζει τη μάχη με το χρόνο, πέρα από τα λογοτεχνικά ρεύματα ή το ιστορικό, πολιτικό και κοινωνικό υπόβαθρο της κάθε εποχής μέσα από την οποία κατορθώνει να επιβιώνει.
Αναμφισβήτητα, το διανοητικό σύμπαν ενός μυθιστορήματος διαμορφώνεται εξ’ ολοκλήρου από την αισθητική αντίληψη των ιδεών του δημιουργού του. Εκείνος είναι ο υπεύθυνος για την ποιοτική ισορροπία του έργου του, έτσι όπως αυτή διαφαίνεται μέσα από το σχηματισμό των χαρακτήρων, τους διαλόγους, τις περιγραφές και το στοχασμό του. Ο μυθιστοριογράφος είναι εκείνος που θα προσδώσει το χαρακτήρα του ανοιχτού ενδεχόμενου στο κείμενό του, επιτρέποντας στον αναγνώστη του να το κρίνει και παράλληλα να το ερμηνεύσει, όπως αυτός νομίζει.
Η αισθητική αρτιότητα του κειμένου του είναι αυτή που το ανάγει σε λογοτεχνία και αυτή συνίσταται στις ιδέες, στην απροσδόκητη ανθρώπινη συνείδηση, στο ύφος, στη γλώσσα και στο νοητικό στοχασμό που επιβάλλει ο δημιουργός στον αναγνώστη του κατά την αναγνωστική εμπειρία του έργου του. Άλλωστε, κάθε λογοτεχνικό έργο και η αισθητική του αξία αποτιμάται πάντα τελικά από τον αναγνώστη του, αφού σε αυτόν απευθύνεται για να ολοκληρωθεί η δημιουργία του.
Για τον Φλωμπέρ «ο καλός μυθιστοριογράφος είναι αυτός που επιθυμεί να εξαφανιστεί πίσω από το έργο του». Κινητοποιώντας λοιπόν ένας μυθιστοριογράφος όλες εκείνες τις δυνάμεις που του επιτρέπουν να διευρύνει τη διανοητική υπόσταση του έργου του, και αυτές δεν είναι άλλες από τις αισθητικές αντιλήψεις του, καταφέρνει στο τέλος να δημιουργήσει μια σύνθεση μέσα στην οποία ο ίδιος σταδιακά αφανίζεται, έτσι ώστε στο τέλος να μη φαίνεται καθόλου η προσωπική του ταυτότητα αλλά αυτό που προβάλλεται να είναι η αισθητική αξία του κειμένου και όλο το ιδεολογικό της σύστημα αξιών.
Μέσα στο δυστοπικό κόσμο της «Δίκης» του Κάφκα για παράδειγμα, ο ίδιος ο συγγραφέας δεν διακρίνεται, αυτό που διαφαίνεται όμως σε ολόκληρο το έργο του είναι ότι γράφτηκε από έναν μεγάλο δημιουργό, έναν άνθρωπο που προσπαθεί να καλύψει το συνειδησιακό κενό του συνανθρώπου μέσα στο επιβαλλόμενο κοινωνικό σύστημα μιας εποχής που βλέπει να έρχεται και αυτή είναι η μεγαλύτερη αισθητική αρετή του έργου του.
Κάπως έτσι υλοποιείται το όραμα του δημιουργού και γίνεται αντιληπτή η προσωπική του φωνή, το ιδεατό σύστημα που αντιτάσσει απέναντι στην ευρύτερη πολιτισμική ιδεολογία της εποχής του. Κι όλα αυτά μπορούν να γίνουν εφικτά μόνο όταν ο δημιουργός εξελίσσεται προσωπικά ο ίδιος, δίνοντας τις μάχες του πολιτισμού κυρίως μέσα στη δική του ψυχή.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
