Η κόλαση της Τρεμπλίνκα, Βασίλι Γκρόσσμαν, Εκδόσεις Άγρα
Το βιβλίο Η κόλαση της Τρεμπλίνκα είναι, αν όχι η πρώτη, σίγουρα μία από τις πρώτες μαρτυρίες στον κόσμο για ναζιστικό στρατόπεδο εξόντωσης. Γραμμένο το καλοκαίρι του 1944 από την πένα του διάσημου Σοβιετικού συγγραφέα και δημοσιογράφου Βασίλι Γκρόσσμαν, τότε πολεμικό ανταποκριτή του σοβιετικού στρατού, το δοκίμιο αυτό δικαίως πρέπει να λάβει καίρια θέση στην αποκαλούμενη στρατοπεδική λογοτεχνία ή τη λογοτεχνία του Ολοκαυτώματος. Οπωσδήποτε πάντως, πρόκειται για κάτι διαφορετικό απ’ όσα έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε για το συγκεκριμένο θέμα.
Το σύντομο κείμενο συνοδεύεται από μία κατατοπιστικότατη εισαγωγή της μεταφράστριας Αλεξάνδρας Ιωαννίδου, η οποία θα βοηθήσει τον αναγνώστη να συλλάβει το έργο σε όλη του την έκταση και να το κατανοήσει.
Στην εισαγωγή η μεταφράστρια προβαίνει σε συγκρίσεις του έργου του Γκρόσσμαν με το άλλο μεγάλο αριστούργημα της εποχής για το ίδιο θέμα, εκείνο του Πρίμο Λέβι με τίτλο Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος. Επίσης, συγκρίνει το έργο αυτό του Γκρόσσμαν με το άλλο μεγάλο έργο της ζωής του, το Ζωή και Πεπρωμένο το οποιο έγραψε αργότερα, όταν είχε απαρνηθεί πλέον τον κομμουνισμό.
Την περίοδο όμως της συγγραφής του δοκιμίου αυτού, ο τριάντα εννιάχρονος Βασίλι Γκρόσσμαν ήταν ένας καθαρά σοβιετικός στρατευμένος συγγραφέας που απεχθάνεται τον ναζισμό, μια απέχθεια η οποία είναι εμφανέστατη στο έργο του.
Εξαιτίας αυτή της στράτευσης, εξάλλου, ο συγγραφέας αποσιωπά σκόπιμα στο έργο του τον ρόλο των Ουκρανών πολιτών, χωρίς τη βοήθεια των οποίων το αποτρόπαιο έργο των Γερμανών ναζί δεν θα ήταν εφικτό.
Πράγματι, ο αναγνώστης θα εκπλαγεί από το γεγονός ότι οι άντρες των Γερμανών SS στην Τρεμπλίνκα δεν αριθμούσαν πάνω από είκοσι με τριάντα άτομα και ότι όλο το υπόλοιπο προσωπικό του στρατοπέδου αποτελούταν από Ουκρανούς.
Ο Βασίλι Γκρόσσμαν περιγράφει λεπτομερώς τη διαδικασία μεταφοράς των Εβραίων με τα τρένα, αλλά και του χώρου των στρατοπέδων και τη σαδιστική συμπεριφορά των φρουρών. Χαρακτηρίζει όσα είδε ως “ιμάντα παραγωγής θανάτου” και αφηγείται και τις προσπάθειες συγκάλυψης του εγκλήματος που έγιναν μετά από την εξέγερση των κρατουμένων στο στρατόπεδο 1-το 2 ήταν μόνο για εξόντωση-στις 2 Αυγούστου το 1943.
Το συμπέρασμα του συγγραφέα είναι ότι η κόλαση του Δάντη ωχριά μπροστά στην κόλαση της Τρεμπλίνκα.
Οι εναργείς περιγραφές κάνουν τον αναγνώστη να βλέπει ολοζώντανη τη φρίκη μπροστά του- τα βλέμματα απόγνωσης των κρατουμένων, να την αφουγκράζεται- τις κραυγές και τις οιμωγές των μελλοθάνατων, να την οσφραίνεται-τη δυσωδία και την αποφορά των πτωμάτων και να την ακουμπά- τα στριμωγμένα στους θαλάμους αερίων κορμιά.
Το λογοτεχνικό χάρισμα του συγγραφέα είναι εμφανέστατο ήδη από την πρώτη σελίδα. Το ύφος κινείται ανάμεσα στην τραγικότητα, την ειρωνεία και το φιλοσοφικό απόφθεγμα.
Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι το βιβλίο περιλαμβάνει και ορισμένες φωτογραφίες-ντοκουμέντα της εποχής του ίδιου του συγγραφέα και του χώρου του στρατοπέδου.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
