Η κρύπτη του Βιτάλ, Κώστας Θεολόγου, Εκδόσεις Κέδρος
***Γράφει η Μαρία Μπαλατσού υπ. Δρ ΕΜΠ.
Είμαι από τους τυχερούς που γνωρίζουν τον καθηγητή Κώστα Θεολόγου εδώ και κάποια χρόνια. Έχω διαβάσει άρθρα του σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους, έχω συνεργαστεί μαζί του στη συγγραφή κάποιων άλλων και δεν είναι λίγες οι φορές που τον έχω ακούσει να μιλά στους φοιτητές του, ούσα μία από αυτούς. Πάντα, μα πάντα, διαβάζοντας τον ή συμμετέχοντας σε αυτές τις διδακτικές συναντήσεις, παρατηρώ τον εαυτό μου να εντυπωσιάζεται από την ευρυμάθεια του και τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται τον λόγο, τη γλώσσα.
Στην αρχή του καλοκαιριού έφτασε στα χέρια μου η νουβέλα του Κώστα Θεολόγου «Η κρύπτη του Βιτάλ». Η χαρά μου ήταν μεγάλη καθώς θα διάβαζα ένα «διαφορετικό» έργο του και όχι κάποιο αποκλειστικά επιστημονικό κείμενο, έχοντας την ευκαιρία να διακρίνω την ιδιαίτερη λογοτεχνική γραφή του. Πράγματι δεν διαψεύστηκα. Πρόκειται για βιβλίο που διαβάζεται απνευστί, όχι λόγω αριθμού σελίδων, αλλά κυρίως χάριν της γρήγορης, κινηματογραφικής θα έλεγα αφήγησης. Είναι βιβλίο που κλιμακούμενα οδηγεί στην κορύφωση τον αναγνώστη, διατηρώντας τον σε εγρήγορση με τις ανατροπές που παρουσιάζει, μην δίνοντας του οριστικές απαντήσεις στους προβληματισμούς του, αλλά αφήνοντας του περιθώρια για προσωπικές ερμηνείες.
Η αρχή του βρίσκει τους ήρωες στο Παρίσι του 1985, στην πόλη που όπως εύστοχα επισημαίνει ο συγγραφέας «ο καθένας δύναται να μορφωθεί ουσιαστικά και παρά την προέλευση του δύναται να εξελιχθεί σε άνθρωπο του κόσμου». Ένας φοιτητής και ένας σκηνοθέτης συγκατοικούν και μοιράζονται εμπειρίες και ηδονές. Ταυτόχρονα ο καθένας με τις δικές του αναζητήσεις και ιστορίες. Η γνωριμία του φοιτητή με τον ηλικιωμένο ζωγράφο, ο πίνακας της «Πιετά» και η αποστολή της εναπόθεσης του στα χέρια του ιδιοκτήτη του ως παλιό χρέος που πρέπει να εξοφληθεί, η αφήγηση της ιστορίας μέσα στην ιστορία, φέρνει στο φως τον τρίτο και ίσως κεντρικότερο ήρωα του βιβλίου, τον Βιτάλ.
Ο Κώστας Θεολόγου, ως άριστος αφηγηματολόγος, χρησιμοποιώντας τον εγκιβωτισμό, τοποθετεί την ιστορία του Βιτάλ στην αφήγηση του σκηνοθέτη, μια βραδιά στο παρισινό διαμέρισμα, ανάμεσα σε ποτήρια κρασιού και τολύπες καπνού και έτσι επιτυγχάνεται το χωροχρονικό άλμα στο παρελθόν. Η αφήγηση μας μεταφέρει στη Θεσσαλονίκη του 1943 και στο δράμα των Εβραίων της πόλης. Ο Βιτάλ, που διώκεται από τη γενέθλια γη, καταλήγει στον Πειραιά, όπου ένας από μηχανής Θεός τον βοηθά να αναγεννηθεί, εν πλω. Μια βουτιά στα παγωμένα νερά σαν βάπτιση ενός άλλου ανθρώπου, μια άλλη ταυτότητα, μια νέα ευκαιρία στη ζωή.
Κωνσταντινούπολη, Αίγυπτος, Ιταλία μα πάντα υπογραμμίζεται ως αφετηρία και τέρμα η γενέθλια γη. Και η κρύπτη του ήρωα, το μεγάλο μυστικό, η προκαταβληθείσα πληρωμή, άγκυρα που τον κρατά δεμένο με τον παλιό εαυτό του, με το παρελθόν. Και όταν φτάνει η ειμαρμένη ίνα εκπληρωθούν οι ορισμοί της μοίρας αναρωτιέται κανείς εάν εντέλει η δεύτερη ευκαιρία μπορεί να θεωρηθεί αφετηρία μιας νέας ζωής για κάποιον ή εάν πρόκειται απλώς για πίστωση χρόνου, όταν η ψυχή μένει δεμένη εκεί όπου ανήκει. Άραγε, μπορεί να κρυφτεί κανείς από αυτό που είναι, να προσποιηθεί ότι έχει υπερνικήσει τα βιώματα που κουβαλά ή ότι έχει απαγκιστρωθεί από αυτά;
Πίσω στο παρισινό διαμέρισμα, έχοντας πια ξημερώσει, η ιστορία τελειώνει. Και ο φοιτητής μένει να αναρωτιέται εάν τα όσα άκουσε είναι κυήματα της φαντασίας των κοινωνών του κρασιού, εάν η «Πιετά», ο Βιτάλ και ο ζωγράφος συνδέονται κάπως ή εάν ο φίλος σκηνοθέτης έδωσε το προσωπικό του ρεσιτάλ αφήγησης, βασισμένος σε πληροφορίες τις οποίες διάνθισε, με θαυμαστά αποτελέσματα. Ο Κώστας Θεολόγου «μαστορικά» θα έλεγε κανείς αφήνει να αιωρείται η αμφιβολία για το αληθές της ιστορίας μέσα στην ιστορία, και ο κάθε αναγνώστης μένει να βγάλει μόνος τα δικά του συμπεράσματα για όσα διάβασε.
Αναμφισβήτητα, Η κρύπτη του Βιτάλ, είναι μια εξαιρετική ιστορία, ειπωμένη αριστοτεχνικά, με γλαφυρή περιγραφή, χαρακτηριστική του συγγραφέα, μια ωδή στις ανατροπές της ζωής που κινούν τα νήματα και μια προσφορά στον αναγνώστη της ικανοποίησης της όποιας δικής του ερμηνείας σχετικά με τις ζωές των ηρώων. Καλή ανάγνωση.
Αποκτήστε το βιβλίο
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
