***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Χωρίς Πρόσωπο, Κατερίνα Μαλακατέ, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Η πορεία ενός μυθιστορήματος συχνά συνδέεται -έστω και αθέλητα- με την ώρα της έκδοσής του. Το «Χωρίς πρόσωπο» (εκδ. Μεταίχμιο) της Κατερίνας Μαλακατέ γράφτηκε σε ανύποπτο χρόνο και κανονικά επρόκειτο να κυκλοφορήσει την προηγούμενη άνοιξη, το πρόλαβε όμως ο ιός. Ίσως τελικά να υπήρχε και ένας κόκκος τύχης σε αυτή την ακούσια καθυστέρηση, διότι σήμερα μοιάζει πιο επίκαιρο από ποτέ.

Κατά την διάρκεια του τσακωμού με την μητέρα του, πάνω στην «τρέλα της κακιάς ώρας», ένας νεαρός άντρας τινάζει τα μυαλά του στον αέρα. Ή μάλλον αυτό προσπαθεί. Όταν όμως ξυπνάει στο δωμάτιο κάποιου νοσοκομείου, ανακαλύπτει ότι έχει τινάξει μόνο το πρόσωπό του στον αέρα. Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχουν κακές ώρες και η πορεία του προετοιμαζόταν προσεκτικά επί μακρόν. Ως θύμα της ίδιας του της οικογένειας και κυρίως του εαυτού του, θα αναγκαστεί να ζήσει υπομένοντας τα πάνδεινα, κάτω από μια πρόχειρη μάσκα (…) που καλύπτει πλέον το διαλυμένο του πρόσωπο.

Κατά την διάρκεια των παράλληλων και συχνά σκληρών μονολόγων που συνθέτουν το μυθιστόρημα, ορισμένες ερωτήσεις ξεπηδάνε επαναληπτικά: Μήπως χάνουμε όλοι το πρόσωπό μας σιγά σιγά; Είναι τα τραύματα καθρεφτίσματα του εσωτερικού χάους και το αντίστροφο; Σε μια εποχή πολλαπλών μεταμφιέσεων μπορεί κάποιος να διατηρήσει την ταυτότητά του ή μήπως πρόκειται για μια αρχαϊκή συνήθεια χωρίς νόημα πια; Απαντήσεις -ευτυχώς- δεν υπάρχουν.

Οι μυθιστορηματικοί χαρακτήρες έχουν την σπάνια αίσθηση υπαρκτών προσώπων, που οδηγούνται συστηματικά σε αδιέξοδο. Συχνά ο καθένας τους νομίζει πως θυσιάζεται για κάποιον άλλον. Αυτή δεν είναι άλλωστε η πιο κοινή ψευδαίσθηση, το φτηνότερο χάπι to keep you happy; Θα έμοιαζαν τόσο δυσοίωνα όλα αυτά, αν δεν έπεφτε ένα απότομο και έντονο φως: Στις μέρες μας γίνονται ακόμα θαύματα και μάλιστα περισσότερα από ποτέ. Κάποιοι τολμούν όχι μόνο να πιστεύουν σε αυτά, αλλά και να τα πραγματοποιούν. Η επιστήμη είναι ο τελευταίος μεγάλος μάγος, κάτω από το καπέλο του οποίου ο κόσμος ξαναβρίσκει το πρόσωπό του. Είναι βέβαια τελείως διαφορετικό -κυριολεκτικά το πρόσωπο κάποιου άλλου. Πώς θα μπορούσε να γίνει αλλιώς;

Κατά την διάρκεια της ανάγνωσης, πολλές φορές μου ήρθε στο νου η αριστουργηματική νουβέλα του Ντάλτον Τράμπο «Ο Τζόνι πήρε το όπλο του», πάνω στην οποία έχει βασιστεί η καλύτερη ίσως αντιπολεμική ταινία ever. Η απέχθεια στην βία, το τσίρκο αυτού του πλανήτη, η αναπόδραστη πορεία στο πουθενά. Και ταυτόχρονα μια πίστη στον άνθρωπο και στο ιερό του σώμα.

Η άμεση και ζωντανή γλώσσα συχνά δημιουργεί την εντύπωση πως κρυφακούς τις σκέψεις κάποιου που ταξιδεύει δίπλα σου στο τραίνο. Μόνο που κανένας -ούτε και εσύ, φυσικά- δεν ξέρει τον προορισμό. «Το ίντερνετ μας έχει καταστρέψει…», το ίδιο μέσο όμως έρχεται αμέσως μετά για να δώσει λύσεις, ευκαιρίες και άλλες προοπτικές. «Η κόλαση είναι οι σκέψεις», αλλά σύντομα συνειδητοποιείς ότι το ίδιο το μυθιστόρημα είναι οι σκέψεις. Οι αντιφάσεις ως συστατικό μέρος, ως διαφυγή από τις βεβαιότητες.

Αν κάποιος ψάχνει για παυσίπονα, τότε ίσως θα πρέπει να κοιτάξει αλλού. Κι αν υπάρχει ένα μεγάλο στοίχημα -για να κερδηθεί ή για να χαθεί;- τότε γυρίζει γύρω από τον ερωτικό σπασμό. Και τον πυροβολισμό του. Τελικά ποιος θέλει να μεταμορφωθεί; Και ποιος αντέχει; 

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.