***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα, Βασίλης Βασιλικός, Εκδόσεις Κέδρος

Οποιοσδήποτε άλλος συγγραφέας ή κριτικός θεωρώ ότι θα ένιωθε έναν κάποιον δισταγμό όταν επιχειρεί να γράψει οτιδήποτε για έναν συγγραφέα του διαμετρήματος του Βασίλη Βασιλικού. Έχουν πει γι’ αυτόν ότι έχει γράψει περισσότερα βιβλία από όσα θα διαβάσει ο μέσος Έλληνας στη ζωή του- ας αφήσουμε απλώς στην άκρη το γεγονός ότι έχει ασχοληθεί με όλα σχεδόν τα είδη του αφηγηματικού και του έμμετρου λόγου.

Επιπροσθέτως, στη λίστα της αγγλικής εφημερίδας The Guardian με τα 1.000 βιβλία που πρέπει να διαβάσει κάποιος οπωσδήποτε, περιλαμβάνονται και δύο μονάχα ελληνικά βιβλία: Ο βίος και η πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά του Νίκου Καζαντζάκη και το Ζ του Βασίλη Βασιλικού. Τι μπορούμε να πούμε, επομένως, για την “οριστική αυτοβιογραφία” του, όπως ο ίδιος τη χαρακτήρισε, το βιβλίο Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα; Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι μνήμες πάντοτε επιστρέφουν στον νου μας-με λαστιχένια πέδιλα ή χωρίς…

Σε αναλογία με το επίσης βιογραφικό έργο του Καζαντζάκη, σαφώς θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα μας εξιστορεί τον βίο και την πολιτεία του Βασίλη Βασιλικού. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα κείμενο το οποίο ο Βασιλικός ξεκίνησε να το γράφει το 1992, το επεξεργάστηκε το 1997 και του έδωσε την οριστική του μορφή στην παρούσα έκδοση. Βέβαια, είναι αυτονόητο πως η αυτοβιογραφία ενός ανθρώπου τόσο πολυσχιδούς και πολυδιάστατου όπως ο Βασιλικός, κάθε άλλο παρά συνηθισμένη αυτοβιογραφία θα ήταν, τόσο στη μορφή όσο και και στο περιεχόμενό της. 

Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η τεχνική της “εγκιβωτισμένης” αφήγησης μέσα στη δικιά του, του alter ego του Βασιλικού, της επίσης, δηλαδή, αυτοβιογραφικής αφήγησης του κυρίου Μαρούλη, του συγγραφέα με τον παπαγάλο και την κριτική ματιά στα τεκταινόμενα της ζωής του. Ο Βασιλικός με το τέχνασμα της δημιουργίας του προσώπου αυτού, δημιουργεί πολύ επιτυχημένα έναν εξωτερικό παρατηρητή της δικής του ζωής, ο οποίος συγχρόνως είναι-αλλά και δεν είναι- ο ίδιος ο συγγραφέας! Αυτή η έτερη και παράλληλη με την πρώτη αφήγηση δίνει έναν μυθιστορηματικό και κάπως σουρεαλιστικό τόνο σε μία, κατά τα άλλα, ρεαλιστική και ειλικρινής αφήγηση. Επιπροσθέτως, η αφήγηση αυτή προσθέτει αυτό το κάτι διαφορετικό και ξεχωριστό που μπορεί να έχει μία αυτοβιογραφία, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την αφηγηματική τεχνική της.

Η αφήγηση δεν είναι γραμμική, ούτε τίθεται μέσα σε αυστηρά καθορισμένα χρονολογικά πλαίσια. Αντιθέτως, είναι περισσότερο θεματική με τον συγγραφέα να επιμένει περισσότερο σε θέματα που επιλέγει ο ίδιος να δώσει μεγαλύτερη σημασία. Και αυτά δεν είναι άλλα από τα βιβλία του- τη διαδικασία της συγγραφής τους και τις αφορμές που τον οδήγησαν σε αυτήν,- αλλά και τους ανθρώπους που γνώρισε και συναναστράφηκε κατά τη διάρκεια της πολυτάραχης ζωής του, με έμφαση, όπως είναι φυσικό, στους κάθε λογής καλλιτέχνες, τους ανθρώπους του θεάτρου, τους μουσικούς, τους σκηνοθέτες, τους ζωγράφους και τους συνάδελφους λογοτέχνες και λιγότερο τους πολιτικούς- οι οποίοι βέβαια δεν ήταν λίγοι-. Ο Βασιλικός σωστά υποθέτει ότι τα θέματα αυτά-τα βιβλία του και οι διάσημοι καλλιτέχνες τους οποίους γνώρισε- θα ήταν και εκείνα τα οποία θα ενδιαφεραν περισσότερο τους αναγνώστες του. Και πράγματι πετυχαίνει διάνα. Τα ταξίδια του-στα οποία επίσης γνώρισε πολλές σπουδαίες προσωπικότητες- και κυρίως εκείνα στη Ρώμη, το Παρίσι και την Αμερική, επίσης καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του βιβλίου.

Ο συγγραφέας δεν επιμένει ιδιαίτερα στην αφήγηση των παιδικών και των νεανικών του χρόνων, αλλά επιλέγει, αντ’ αυτού, να εστιάσει σε συναντήσεις και σε σημαντικά συμβάντα της δικής του ζωής. Το βιβλίο αυτό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί, επιπλέον, ως μία αυτοβιογραφία “εγωιστική”, με την έννοια ότι αφιερώνει και άφθονο χώρο για τους άλλους στις σελίδες της.

Ο Βασιλικός εκφέρει που και που συγκαλυμμένες κρίσεις σχετικά με την τωρινή πολιτική επικαιρότητα και εκείνη των τελών του 20ου αιώνα, όπως μόνο αυτός ξέρει να κάνει χωρίς να προκαλέσει, αλλά δίνοντας μονάχα στον αναγνώστη την ευκαιρία να σκεφτεί και να προβληματιστεί. Από την άλλη, πουθενά δεν μας δίνει την εντύπωση ότι απολογείται ή ότι ντρέπεται για τις ιδέες, τις απόψεις του ή για το γεγονός ότι είναι απλά αυτός που είναι. Επομένως, πρόκειται για μία αυτοβιογραφία πηγαία, φυσικά, αυθόρμητη, όσο και ρεαλιστική.

Η περίοδος κατά την οποία ο συγγραφέας εργάστηκε ως δημοσιογράφος στα Νέα, τον Ταχυδρόμο και την Ελευθεροτυπία εξετάζεται μονάχα επιδερμικά, αφού ο ίδιος ο Βασιλικός αισθάνεται περισσότερο συγγραφέας παρά δημοσιογράφος. Περισσότερα είναι τα σχόλια σχετικά με την περίοδο της Χούντας και της Μεταπολίτευσης και σχετικά με ανθρώπους που σημάδεψαν τον συγγραφέα με την προσωπικότητα και το έργο τους, ανθρώπους όπως ο Μένης Κουμανταρέας, ο Αλέκος Παναγούλης, ο Στρατής Μυριβήλης, ο Μάνος Χατζηδάκης, ο Ζυλ Ντασσέν και τόσοι άλλοι, όπως εξάλλουκαι η σύζυγός του, η γνωστή υψίφωνος Βάσω Παπαντωνίου.

Οι μνήμες του Εμφυλίου και του διχαστικού κλίματος μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς που επικράτησε στη χώρα μας επανέρχονται περιοδικά σε όλες τις σελίδες του βιβλίου, αν και ο ίδιος ο συγγραφέας, όπως έχει δηλώσει, είναι περισσότερο ένας “οργανικός διανοούμενος” παρά ένας “οργανωμένος αριστερός”.

Σε κάθε περίπτωση, η αυτοβιογραφία του Βασιλικού είναι ένα κείμενο το οποίο ενδιαφέρει όλους τους Έλληνες. Πρωτίστως, φυσικά, τους λογοτέχνες, τους ανθρώπους του θεάτρου και, γενικότερα, τον καλλιτεχνικό κόσμο της χώρας μας για λόγους προφανείς. Επιπλέον τους πολιτικούς, καθώς ο Βασιλικός συγχρωτίστηκε με ανθρώπους όλων των πολιτικών παρατάξεων και γνώρισε από κοντά πολλούς σπουδαίους πολιτικούς τόσο από τον χώρο της Αριστερά όσο και της Δεξιάς. Και ακριβώς εξαιτίας αυτής της συναναστροφής και της εμπειρίας του οι κρίσεις και τα σχόλιά του, μπορούν να αποβούν ιδιαιτέρως χρήσιμα σε όλους τους σημερινούς ανθρώπους της εξουσίας. Ενδιαφέρει, επίσης, τους δημοσιογράφους, ως ομότεχνός τους επί πολλά χρόνια, αλλά και όλους τους εραστές της ανάγνωσης, αφού το βιβλίο του προσφέρει, πάνω απ’ όλα την αναγνωστική απόλαυση από έναν επιδέξιο χειριστή της ελληνικής γλώσσας.

Αποκτήστε το βιβλίο 

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.