Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Η αστυνομία της μνήμης, Γιόκο Ογκάουα, Εκδόσεις Πατάκη

 

Πόσο ασφαλές είναι το καταφύγιο των αναμνήσεων; Λένε πως τίποτα δεν πεθαίνει αρκεί να εξακολουθεί να υπάρχει στο μυαλό και στην καρδιά αυτού που θυμάται. Πόσο εύθραυστη είναι όμως τελικά μια ανάμνηση; Και πόσο ανατρεπτική μπορεί να είναι η αντίσταση στη λήθη; Αυτά είναι τα ερωτήματα που διαπερνούν το μυθιστόρημα της Γιόκο Ογκάουα με τίτλο Η αστυνομία της μνήμης που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε μετάφραση της Χίλντας Παπαδημητρίου από τις Εκδόσεις Πατάκη.

Μια νεαρή συγγραφέας ζει μόνη σε ένα νησί από το οποίο κάθε τόσο εξαφανίζεται και κάτι. Πολύτιμα ή ευτελή αντικείμενα, ακόμα και είδη τροφίμων ή ζώων, από τη μια μέρα στην άλλη χάνονται. Απογυμνωμένα από κάθε συναισθηματική αξία, τα αντικείμενα αυτά καταστρέφονται από τους απαθείς πλέον κατοίκους, υπό την επίβλεψη της αστυνομίας της μνήμης. Σμαράγδια, κορδέλες, τριαντάφυλλα είναι λίγα μόνο από αυτά που εξαφανίζονται. Ωστόσο, ανάμεσα στους κατοίκους που αποδέχονται τις εξαφανίσεις σαν αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής και συμμορφώνονται στις προσταγές της αστυνομίας της μνήμης, υπάρχουν και κάποιοι που δεν μπορούν να ξεχάσουν. Αυτοί λογίζονται εχθροί του καθεστώτος που πρέπει να εξουδετερωθούν πάση θυσία.

Ένας από αυτούς που δεν μπορούν να ξεχάσουν είναι ο επιμελητής των βιβλίων της πρωταγωνίστριας. Όταν της εκμυστηρεύεται ότι καμιά ανάμνησή του δεν έχει χαθεί, εκείνη θα του προσφέρει ασφαλές καταφύγιο, αφού η συνεργασία τους τής είναι πολύτιμη. Κανείς όμως δεν ξέρει μέχρι ποιο σημείο θα φτάσουν οι εξαφανίσεις, και μέχρι ποιο σημείο θα φτάσει η αστυνομία της μνήμης.

Το αλληγορικό μυθιστόρημα της Ογκάουα είναι πραγματικά μια έκπληξη. Η ευρηματική σύλληψη αναγκάζει τον αναγνώστη να στοχαστεί πάνω σε ζητήματα τόσο συλλογικά όσο και προσωπικά. Το ζήτημα της μνήμης είναι καίριας σημασίας για τον πολιτισμό, αφού ο πολιτισμός ενός τόπου αποτελεί ένα παλίμψηστο που περιλαμβάνει τη γλώσσα, τα έργα τέχνης, τη συλλογική μνήμη, τα έθιμα, τις προφορικές αφηγήσεις και τις παραδόσεις. Ακόμα και η χλωρίδα και η πανίδα ενός τόπου, η κουζίνα του και οι ενδυμασίες των ανθρώπων συνδιαμορφώνουν το πολιτιστικό και πολιτισμικό τοπίο. Οποιαδήποτε απώλεια συνεπάγεται και ένα πλήγμα, καθιστά τον πολιτισμό ενός τόπου κατά τι φτωχότερο. Και αυτός ακριβώς ο πολιτισμός προσδίδει το μοναδικό και ανεπανάληπτο στίγμα σε μια ομάδα ανθρώπων, την περιβόητη “ταυτότητα”.

Αντίστοιχα σε προσωπικό επίπεδο, η μνήμη ενός ανθρώπου βρίσκεται στον πυρήνα της ταυτότητάς του. Όσοι έχουν υπάρξει δίπλα σε άτομα που έχουν χάσει ή σταδιακά χάνουν τη μνήμη τους βρίσκουν εξαιρετικά επώδυνο συναισθηματικά να βλέπουν τις αναμνήσεις που τους έδεναν με τον άνθρωπό τους να διαλύονται, όση προσπάθεια κι αν καταβάλλουν για το αντίθετο. Κάθε εμπειρία, κάθε μνήμη, όσο οδυνηρή ή δυσάρεστη κι αν είναι, αποτελεί άλλον ένα κρίκο στην αλυσίδα που δένει τους ανθρώπους μαζί, αλλά και τον καθένα με τον πυρήνα του, με τις ρίζες του, με τον ίδιο του τον εαυτό.

Στην Αστυνομία της μνήμης κάθε που εξαφανίζεται ένα αντικείμενο χάνεται και η μνήμη της λέξης που του αντιστοιχεί. Πράγματι, στην άλλη πλευρά της σκέψης αλλά και της πραγματικότητας βρίσκεται η γλώσσα. Σε κάθε αφηρημένη έννοια και σε κάθε υλικό αντικείμενο αντιστοιχεί μία λέξη. Για κάθε μέλος αυτής της εξίσωσης που χάνεται, συνάμα μικραίνει η ίδια η σκέψη, η ίδια η πραγματικότητα. Αν όμως εξαφανιστεί η τέχνη; Αν δεχτεί κανείς ότι η τέχνη είναι ένας τρόπος να διευρύνει κανείς τη μικρή, καθημερινή ζωή του, η απουσία της τέχνης θα είχε ως συνέπεια μια πολύ πιο περιορισμένη και πεζή πραγματικότητα.

Η απώλεια της συλλογικής μνήμης είναι φορές αναπόφευκτη, και το αντιλαμβάνεται κανείς ιδίως μιλώντας με διαφορετική γενιά από τη δική του. Λέξεις και αντικείμενα της καθημερινότητας λίγα χρόνια μετά καθίστανται έωλα, κανείς δεν τα θυμάται, και τη θέση τους παίρνουν άλλα. Τι θα συνέβαινε όμως αν αυτό επιβαλλόταν άνωθεν; Η αστυνομία της μνήμης πραγματεύεται τη βίαιη καταστολή, την αστυνόμευση της σκέψης, την αστυνόμευση της μνήμης. Όσοι θυμούνται πώς ήταν η ζωή πριν τις εξαφανίσεις είναι η βόμβα στα θεμέλια του καθεστώτος. Ίσως ακριβώς αυτό είναι πάντα το επικίνδυνο για κάθε λογής καθεστώτα, η γνώση ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά.

Το μυθιστόρημα Η αστυνομία της μνήμης, παρότι κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στα ιαπωνικά το 1994, μοιάζει απόκοσμα επίκαιρο, δεδομένης της συγκυρίας της κυκλοφορίας του στην Ελλάδα εν μέσω μιας πανδημίας που μοιάζει να έχει αναποδογυρίσει κάθε κανονικότητα, που μοιάζει να έχει απογυμνώσει και φτωχύνει την καθημερινή ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Η δυστοπία που περιγράφεται, μόλα ταύτα, φέρει μέσα της τον σπόρο της ελπίδας – όσο κάποιος θυμάται, τόσο είναι σε θέση να φέρει πίσω ό,τι μοιάζει να χάθηκε για πάντα.

Η αστυνομία της μνήμης, Γιόκο Ογκάουα

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular