Η περίπτωση Τζέικομπσον, Με αφορμή την «Αστική ζωολογία» , του Δημήτρη Στεφανάκη

Σύνταξη: Newsroom

10 May 2014

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Όταν κυκλοφόρησε στα Ελληνικά η «Περίπτωση Φίνκλερ» του Χάουαρντ Τζέικομπσον, προκάλεσε ηχηρή αμηχανία στην εγχώρια κριτική η οποία ματαίως πάσχιζε να καταλάβει πώς ένα μυθιστόρημα στο οποίο δεν συμβαίνει τίποτε κατάφερε να αποσπάσει ένα από τα πιο περίβλεπτα βραβεία της παγκόσμιας λογοτεχνικής σκηνής.

Σε μια χώρα σαν τη δική μας όπου οι συγγραφείς επικαλούνται μεγαλειώδεις κόσμους και συγκλονιστικές συνωμοσίες της μοίρας, ο απλός και νηφάλιος τρόπος γραφής του Βρετανού μυθιστοριογράφου έμοιαζε κακόγουστο αστείο. Η αλήθεια είναι, κι ας μην το παραδεχόμαστε, ότι η σύγχρονη αφήγηση ρέπει πλέον στο λιτό και απέριττο όπου δοκιμάζεται η ικανότητα του γράφοντος να στοχαστεί πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη και στα κεφαλαιώδη ζητήματα που την απασχολούν.

Το επόμενο βήμα του Τζέικομπσον με τίτλο «Αστική Ζωολογία» συνιστά πρόκληση άλλου είδους, δεδομένου ότι ο συγγραφέας επιχειρεί να μυθοποιήσει την ίδια τη λογοτεχνία – το δημιουργό και τους μεσάζοντες, τη δημιουργική διαδικασία και τους αποδέκτες της.

Με πρόσχημα το άνομο πάθος του πρωταγωνιστή για την πεθερά του, σκιαγραφείται το σύγχρονο τοπίο της βιβλιαγοράς στον αγγλόφωνο κόσμο, με τους παντοδύναμους ατζέντες και τις διαδικτυακές αλυσίδες- βιβλιοπωλεία να κυριαρχούν έχοντας εκτοπίσει τους παραδοσιακούς χώρους του βιβλίου όσο και τους πραγματικούς συγγραφείς και αναγνώστες. Η αμηχανία του μυθιστοριογράφου εκφράζεται στη σελ. 176: «Παρήλθαν του μυθιστορήματος οι καιροί. Το μυθιστόρημα πέθανε πριν από εκατό χρόνια». Χιλιοειπωμένες φράσεις από αδαείς θεωρητικούς τις οποίες λοιδορεί ο Τζέικομπσον. Με το ίδιο λεπτό πνεύμα υποθάλπει μια εποχή όπου «η επινόηση δεν εκτιμάται πλέον και οι εκδότες τυπώνουν τις λέξεις ‘βασισμένο σε αληθινή ιστορία’». Από τη σατιρική του διάθεση δεν γλιτώνουν ούτε τα λεγόμενα αναγνώσματα για την παραλία. Σ’ αυτή την εποχή λοιπόν όπου «τα βιβλιοπωλεία αφανίζονται, η λέξη βιβλιοθήκη έχει βγει από την καθημερινή χρήση, η αμετροέπεια συνεχίζει να περνιέται για τέχνη και οι σεφ παίρνουν την πρωτοκαθεδρία από τους συγγραφείς…» το μυθιστόρημα δεν έχει άλλο τρόπο αντίδρασης από τη συσκότιση των νοημάτων και τη γλωσσική ειρωνεία. Γίνεται έτσι ένα είδος αντι-μυθιστορήματος που υπονομεύει τον εαυτό του και αμφισβητεί τον λόγο ύπαρξής του στο σύγχρονο κόσμο. Ένα τέτοιο αντι-μυθιστόρημα μας παραδίδει ο Χάουαρντ Τζέικομπσον, καρυκευμένο στα καθ’ ημάς με την παγιωμένη πλέον εκζήτηση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη.