***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

 Η Συμφιλίωση, Δημήτρης Χατζηκωνσταντίνου, Εκδόσεις Μεταίχμιο 

Ο Δημήτρης Χατζηκωνσταντίνου, γεννημένος και μεγαλωμένος στη Λάρισα, έφτασε στα 18 του στο Ηράκλειο Κρήτης για να σπουδάσει δάσκαλος στην Παιδαγωγική Ακαδημία της πόλης. Έκτοτε το νησί έγινε πατρίδα, ζώντας και δουλεύοντας σ΄ αυτό μέχρι και σήμερα. Πρόκειται με δυο λόγια για έναν Κρητικό εξ αγχιστείας και από επιλογή, που με το πέρασμα των χρόνων αναδείχθηκε σε άριστο γνώστη της ιστορίας και του πολιτισμού του νησιού. Έτσι, το  1995 συμμετέχει στη συντακτική ομάδα του βιβλίου Ιστορίας της Κρήτης για το δημοτικό σχολείο, ενώ το 2010 και το 2018 σε επιμέλειά του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο δυο βιβλία, όπου αποτυπώνονται η ζωή και οι δραστηριότητες των κατοίκων της Κρήτης, σημαντικό αρχειακό φωτογραφικό υλικό, τα ήθη, τα έθιμα, οι προλήψεις του τόπου, η χλωρίδα και η πανίδα του, η μυθολογία και κομμάτια της ιστορία του κι άλλες ποικίλες όψεις του πολιτισμού του, κείμενα περιηγητών και επισκεπτών του, καθώς και μαντινάδες και λογοτεχνικά κείμενα που σχετίζονται με την Κρήτη (Ημερολόγιο 2010: Κρήτη – Ένα καράβι τρικάταρτο &  Όταν συλλογιέμαι την Κρήτη, ψηφίδες ιστορίας και πολιτισμού). Παράλληλα  μ’ αυτή του τη δραστηριότητα, ο Χατζηκωνσταντίνου παρουσιάζεται στο χώρο της λογοτεχνίας το 2001 με μια συλλογή διηγημάτων (Το μονόστηλο) και έκτοτε δημοσιεύσει τρία μυθιστορήματα (Terra santa, 2004, Τετράδια ονείρων 2006, Ετούτο είν’ ωκεανός 2013) κι ένα παραμύθι (Ήλιε μου παραμυθά, 2011). Η Συμφιλίωση (Μεταίχμιο 2021) αποτελεί το τέταρτο και τελευταίο μυθιστόρημά του.

Ο τίτλος του βιβλίου δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης του θεματικού του μοτίβου, όπως αυτό ξεδιπλώνεται μέσα από τις ιστορίες των βασικών πρωταγωνιστών του. Πρώτος αναμεσά τους και βασικότερο πρόσωπο του βιβλίου είναι ο Ορέστης.  Ένας Έλληνας χειρούργος που τα χρόνια της οικονομικής κρίσης θα αναζητήσει στο Μόναχο εργασία με σκοπό να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για αυτόν και την οικογένειά του. Είναι φανερό ότι εκπροσωπεί τις  χιλιάδες των συμπατριώτες μας, που την ίδια περίοδο, διαθέτοντας σημαντικά επαγγελματικά προσόντα, αναζήτησαν την τύχη τους εκτός Ελλάδας. Επιπλέον, ο Ορέστης βρίσκεται στην αρχή μιας σοβαρής προσωπικής κρίσης, κάτι καθόλου τυχαίο, αφού όπως είναι γνωστό η εμπειρία της πρόσφατης οικονομικής Κρίσης μας δίδαξε με τον πιο σκληρό τρόπο, ότι αυτή δεν καταστρέφει αποκλειστικά την οικονομική διάσταση της ζωής μας, αλλά επιδρά το ίδιο βίαια και αρνητικά σε όλες τις όψεις της προσωπικής και οικογενειακής μας ζωής.

Υπεύθυνος για την πρόσληψη του Ορέστη στο ξακουστό σ΄ όλη τη Γερμανία Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, Klinikum Großhadern του Μονάχου είναι ο Κλάους. Ο επικεφαλής καθηγητής ιατρικής στη συγκεκριμένη κλινική του, ο οποίος αναδεικνύεται στο δεύτερο, πλην όμως εξίσου σημαντικό, πρόσωπο για την εξέλιξη της ιστορίας. Από την πρώτη στιγμή της συνάντησής του, οι δυο άνδρες ανακαλύπτουν το κοινό τους πάθος για τη φωτογραφία και διαισθάνονται ότι κάτι «άλλο» μυστηριακό τους συνδέει. Εντωμεταξύ, ο Ορέστης κατά τη διάρκεια της πτήσης του από τη Αθήνα προς το Μόναχο, έχει γνωριστεί με τον Γιάννη Παπαδάκη. Η φιλία που σταδιακά θα αναπτυχθεί μεταξύ τους θα αποδειχθεί σημαντική τόσο για τη ζωή του Ορέστη στο Μόναχο όσο και για την ουσία της ιστορίας, τη συμφιλίωση. Ο Γιάννης είναι δεύτερης γενιάς μετανάστης, γιός Γερμανίδας και του Μανόλη, ενός βέρου Κρητικού που μετανάστευσαν στην πόλη στις αρχές της δεκαετίας του 60, έχοντας βιώσει ένα από τα πλέον φρικτά εγκλήματα του γερμανικού στρατού στο νησί του. Και επειδή η τύχη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ζωής μας όσο κι αν συχνά παραβλέπεται από τη λογοτεχνία, όπως ο Γιάννης θα εξελιχθεί σε επιστήθιο φίλο του Ορέστη, ομοίως κι ο πατέρας του, ο Μανόλης, την πρώτη κιόλας μέρα της άφιξής του στη Γερμανία γνώρισε τον  Χούμπερτ. Έναν Γερμανό δημοσιογράφο, που γρήγορα όχι μόνο έγινες ο καλύτερός του φίλο στην νέα του πατρίδα, άλλα και η απροσδόκητη εξέλιξη της φιλικής τους σχέσης, διαμόρφωσε καθοριστικά τις ζωές τους.

Είναι, λοιπόν, φανερό, ότι οι ιστορίες που μας διηγείται ο Χατζηκωνσταντίνου αναπτύσσονται ως ζεύγη αλληλοδιαπλεκόμενων ιστοριών / σχέσεων Ελλήνων με Γερμανούς: του Ορέστη με τον Κλάους, του Μανόλη με τον Χούμπερτ, αλλά και Ελλήνων με Ελληνογερμανούς, αφού ο Γιάννης Παπαδάκης, όπως ήδη σημειώσαμε, έχει μητέρα Γερμανίδα, αλλά κι ο Χούμπερτ θα παντρευτεί σε δεύτερο γάμα Ελληνίδα, ενώ κι πατέρας του Κλάους, ο Ότο, θα αποδειχθεί ότι είχε ερωτευτεί κάποτε παράφορα την Αλεξάνδρα, γιαγιά του Ορέστη. Πίσω, λοιπόν, από αυτά τα ζεύγη σχέσεων ο Χατζηκωνσταντίνου σταδιακά και με μαεστρία θα μας αποκαλύψει όλα όσα δένουν τις ζωές των πρωταγωνιστές του βιβλίου με τους γονείς και παππούδες τους, που πλέον δεν βρίσκονται στη ζωή. Κοινό και πάλι χαρακτηριστικό ότι αυτών και της γενιάς τους αποτελεί το γεγονός ότι όλοι έφυγαν απ’ αυτή τη ζωή παίρνοντας μαζί τους σημαντικά μυστικά όχι μόνο για τους ίδιους αλλά και για τους απογόνους τους.

Πρόκειται για μυστικά που ο αγώνας για την αποκάλυψή τους, στον οποίο θα αποδοθούν οι πρωταγωνιστές της ιστορίας,  φωτίζει και το νόημα που δίνει ο Χατζηκωνσταντίνου  στην «συμφιλίωση». Δεν πρόκειται για μια πράξη αμιγώς ηθικού περιεχομένου,  ένα είδος  χριστιανικής «συγχώρεσης» του «άλλου», αλλά μια επώδυνη διαδικασία μακράς και βασανιστικής πορείας αναζήτησης γεγονότων του παρελθόντος, που ο χρόνος έθαψε στη λήθη, αλλά η ανάσυρσή τους στο παρόν είναι απαραίτητη για τους ήρωες, γιατί η αλήθεια που κομίζουν σχετίζεται με τον ίδιο τον πυρήνα του Είναι τους: ποιοι είμαστε Εμείς στην πραγματικότητα. Γεγονότα που παρά το γεγονός ότι συνέβησαν πριν ακόμα έρθουμε στη ζωή, καθορίζουν – ακόμα κι όταν τα αγνοούμε -τη σχέση με τους «άλλους» και ιδιαίτερα όσους εξ ορισμού θεωρούμε  «εχθρούς» μας.

Έτσι, όλα τα πρόσωπα του βιβλίου, ακολουθώντας αντίστροφή πορεία στο Χρόνο και  αποκωδικοποιώντας όσα ίχνη του παρελθόντος με κόπο ανακαλύπτουν,  οδηγούνται στη συμφιλίωση πρώτα με τον εαυτό τους κι αυτό που είναι οι ίδιοι και μετά με τον «άλλο». Στο δίδυμο Ορέστης – Κλάους κλειδί της διαδικασίας αυτής αναδεικνύεται η εν πολλοίς άγνωστη ύπαρξη της αντιναζιστικής οργάνωσης «Λευκό Ρόδο», που έδρασε στο πανεπιστήμιο του Μονάχου μεταξύ 1942-1943 και στην οποία συμμετείχαν, όπως θα αποκαλυφθεί, τόσο ο πατέρας του Κλάους, ο Ότο, όσο και ο συνονόματος παππούς του Ορέστη, όταν σπούδαζαν ιατρική στο ίδιο πανεπιστήμιο και έγιναν επιστήθιοι φίλοι. Τότε ήταν που οι δυο άντρες δέθηκαν με ακατάλυτα δεσμά, δεσμά που ισχυροποιήθηκαν ιδιαίτερα, όταν ο Ότο, λιποτακτώντας από τον Γερμανικό στρατό στα τέλη του Β Παγκοσμίου Πολέμου, φτάνει στη Αθήνα, κρύβεται από τον φίλο του και αντιστασιακό Ορέστη και γνωρίζει στο σπίτι του την Αλεξάνδρα, που θα ερωτευθεί παράφορα. Η αποκάλυψη της σχέσης των δύο ανδρών και των συνεπειών της παραμονής του Ότο από την Αθήνα θα φωτίσει σημαντικές πτυχές της ζωής του Κλάους και του Ορέστη, δένοντάς τους με τα πλέον ισχυρά δεσμά, αυτά του αίματος, αλλά και θα επαναπροσδιορίσει τη σχέση τους με τους δικούς τους γεννήτορες. Σχέση που στην περίπτωση του Κλάους υπήρξε ιδιαίτερα προβληματική, με αποτέλεσμα κι ο ίδιος να επαναλαμβάνει το ίδιο «μοτίβο αποξένωσης» στη σχέση με την κόρη του Σόφι. Μοτίβο που θα σπάσει ο ίδιος ως αποτέλεσμα της πορείας αυτογνωσίας του, μέσα από την αποκάλυψη του ποιος πραγματικά ήταν ο πατέρας του Ότο.

Αντίστοιχου χαρακτήρα είναι κι η σχέση του δίδυμου Μανόλης – Χούμπερτ. Ενώ η σχέση τους αναπτύσσεται, ισχυροποιείται και αποδεικνύεται σημαντική για την προσωπική και επαγγελματική του εξέλιξη του Μανόλη στη χώρα υποδοχής, θα συγκλονιστεί συθέμελα, όταν παρά την επίμονη άρνηση του Μανόλη να πάρει μαζί του τον Χούμπερτ στο νησί κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών τους διακοπών, αυτός θα το επισκεφτεί ξαφνικά στο χωρίο του, με αποτέλεσμα ο Μανόλης να του αποκαλύψει το τραγικό γεγονός που τον έκανε να αρνείται την παρουσία του αγαπημένου του Χούμπερτ στο χωριό του: ο πατέρας του Χούμπερτ υπήρξε ένας από τους Γερμανούς στρατιώτες που έκαψαν συθέμελα το χωρίο του Μανόλη και εκτέλεσαν όλους τους άνδρες συγχωριανούς του, μαζί μ’ αυτούς τον παππού, τον πατέρα και τον αδελφό του Μανόλη. Η αποκάλυψη θα συγκλονίσει τον Χούμπερτ και θα τον οδηγήσει σ΄ έναν αγώνα διάσωσης από την λήθη των εγκλημάτων που διάπραξε ο γερμανικός στρατός στην Κρήτη, με σκοπό να τα καταστήσει γνωστά στο γερμανικό λαό. Το γεγονός αυτό θα λειτουργήσει ως κάθαρση του οικογενειακού άγους που φέρει άθελά του και θα επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με τον φίλο του τον Μανόλη. Στο σημείο αυτό θα αποδειχθεί ιδιαίτερα προφητικό ένα μέρος εκείνο της πρώτης προκήρυξης του Λευκού Ρόδου, που κυκλοφόρησε στο πανεπιστήμιο πριν σχεδόν όλα τα μέλη της οργάνωσης συλληφθούν και σφαγιαστούν από τους Ναζί:

«Ποιος μπορεί να φανταστεί την ντροπή που θα πέσει πάνω μας

και πάνω στα παιδιά μας,

όταν θα βγουν στο φως τα τρομερά αυτά εγκλήματα,

που ξεπερνούν την ανθρώπινη φαντασία»

Η συμφιλίωση, λοιπόν, με τον «άλλον», αυτό που μέχρι πρόσφατα θεωρούσαμε ξένο ή και εχθρό μας, όπως μας λέει ο Χατζηκωνσταντίνου, προκύπτει μόνο όταν, αντί της Λήθης και της Άγνοιας επιλέξουμε τη Μνήμη και την Αλήθεια. Γιατί η Μνήμη και η Αλήθεια μπορεί να  πονούν και να έχουν κόστος, αλλά επειδή ακριβώς μας πονούν και έχουν κόστος, μας οδηγούν στην κάθαρση, αποκαλύπτοντάς μας ποιοι είμαστε στην πραγματικότητα, ώστε να ζήσουμε στη συνέχεια συμφιλιωμένοι με τον εαυτό μας και τους άλλους.       

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.