Το βιβλίο αυτό το διάβασα πρώτη φορά στα αγγλικά, σε μετάφραση από τα σουηδικά (2006) από τον Tom Geddes και δημοσιευμένο στο Λονδίνο το 2011. Το θαύμασα για τη συντομία και την περιεκτικότητά του – τηρουμένων των αναλογιών ένα σχετικό έργο ως προς την ελληνική ιστορία είναι ο τόμος A Concise History of Greece του Richard Clogg (1977, η δ’ έκδοση αναμένεται τον Μάρτιο 2021), με αφετηρία τα χρόνια πριν την εγκαθίδρυση του ελληνικού κράτους (από το 1770) μέχρι (στην τελευταία ανανεωμένη έκδοση του 2013) την αναφορά στην Ελλάδα στη νέα χιλιετία: από την ευημερία στη λιτότητα. Η ιστορία του Clogg είναι πολύ σύντομη, ωστόσο στη γ’ έκδοση είναι 336 σελίδων, επομένως κατά 109 σελίδες εκτενέστερη από την ιστορία του Meinander, που αρχίζει από πολύ παλαιότερα χρόνια. Κατά τη γνώμη μου η χρησιμότητα των σύντομων ιστοριών εθνών-κρατών είναι μεγάλη προπαντός, θα έλεγα, για τους μη ειδικούς, για τους μελετητές που προέρχονται από διαφορετικά γνωστικά πεδία. Και πράγματι στον τόμο αυτό, A History of Finland, κατέφυγα ως μη ιστορικός για την επεξεργασία και σύνθεση του περιηγητικού τόμου «Ένα καράβι αχνοφαίνεται στον ορίζοντα». Ο φινλανδός περιηγητής Όσκαρ Έμιλ Τουντέερ στην Ελλάδα και το Χισαρλίκ (1881-1882), που συνεπιμελήθηκα με την Μαρία Μαρτζούκου και εκδόθηκε, επίσης από τις Εκδόσεις Ασίνη, το 2017. Το βιβλίο του Meinander έχει το ζηλευτό πλεονέκτημα ότι είναι προσιτό και ελκυστικό, νομίζω, για τον καθένα, ενώ αναφέρεται σε μια χώρα, την ιστορία και τον πολιτισμό της, που γνωρίζουμε λίγο. Το βιβλίο του Meinander το χαρακτηρίζει, θεωρώ, η όμορφη φινλανδική μετριοπάθεια και σεμνότητα: λίγα λόγια που αποπνέουν βάθος και σοβαρότητα.

Το ιστορικό αυτό βιβλίο ακριβώς επειδή προορίζεται για το ευρύ κοινό και επικεντρώνεται στις μεγάλες ιστορικές περιόδους και τις κρίσιμες καμπές ενθαρρύνει, πιστεύω, συγκριτικές αναγνώσεις, επομένως συγκρίσεις με την ιστορία άλλων εθνών-κρατών (ας αναλογιστούμε το θέμα της έκθεσης στη Βιβλιοθήκη του Ιονίου Πανεπιστημίου που συνδιοργανώθηκε από το Τμήμα Ιστορίας και το Φινλανδικό Ινστιτούτο Αθήνας ως προς τη συγκριτική θεώρηση του Εμφυλίου Πολέμου στην Φινλανδία, την Ισπανία και την Ελλάδα τον Νοέμβριο 2019). Η ιστορία της Φινλανδίας είναι στο σύνολό της συναρπαστική και ενθαρρύνει πολλές αναλογίες και συγκρίσεις, βαθύτερες σκέψεις ως προς το θέμα των εθνικών ταυτοτήτων και της διαμόρφωσής τους. Ένα από τα πολύ ενδιαφέροντα, κατά τη γνώμη μου, θέματα είναι αυτό της εθνικής αφύπνισης στο β’ μισό του 19^ου αι. και η σχέση της με τις γλώσσες, τη σουηδική, τη ρωσική, τη φινλανδική. «Η εθνική αφύπνιση της Φινλανδίας», διαβάζουμε, «καθοδηγήθηκε από πολιτιστικούς κύκλους που δεν ήταν απαραίτητα φινλανδόφωνοι εντελώς, αλλά θαύμαζαν τα φινλανδικά και ήταν πεπεισμένοι ότι η γλώσσα αυτή περιείχε την ψυχή του λαού» (σ. 121), που ενθαρρύνει συσχετισμούς με το ελληνικό παράδειγμα και την προσπάθεια γνωστών ελλήνων συγγραφέων και λογίων (με πρωτεργάτη τον Διονύσιο Σολωμό) να καθιερώσουν τη γλώσσα του λαού ως φιλολογική και εθνική γλώσσα. Στο κεφάλαιο αυτό μπορεί κανείς να μάθει για τη συμβολή λογοτεχνών όπως ο Λέννροτ, Ρούνεμπεργκ και Σνέλλμαν και αργότερα των Ζαχαρίας Τοπέλιους, Άλεξις Κίβι κ.λπ. Βρήκα επίσης πολύ ενδιαφέρον το κεφάλαιο του Εμφυλίου Πολέμου και την αναζήτηση του δρόμου προς τον κοινοβουλευτισμό, επίσης τις πιο σύγχρονες αναφορές – μου κίνησε το ενδιαφέρον, και θα ήθελα να την παραθέσω αυτούσια και χωρίς σχόλια, η καταληκτική παράγραφος, ένα τρόπον τινά συμπέρασμα:

«Υπάρχουν διάφορα παραδείγματα στην ιστορία της Φινλανδίας σχετικά με το πώς οι αλλαγές της εξουσίας στην περιοχή της Βαλτικής έχουν οδηγήσει σε απροσδόκητες αλυσιδωτές αντιδράσεις και συγκρούσεις, από τις οποίες έχουν υποφέρει η χώρα και ο πληθυσμός της. Από την άλλη πλευρά, η ιστορία έχει επίσης δείξει ότι πολλές από αυτές τις αλλαγές πολιτικής ασφαλείας υπήρξαν εξαιρετικά ευνοϊκές για τη Φινλανδία. Η εξέλιξη της Φινλανδίας ως έθνους και ανεξάρτητης Δημοκρατίας δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τους μεγάλους πολέμους που έλαβαν χώρα στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι θετικές ανατροπές αυτών των μοιραίων γεγονότων δεν μπορούν να εξηγηθούν μόνο από τη σοφή επιλογή σε εθνικό επίπεδο και την ορθολογική δράση. Μέχρι στιγμής πολλά αποφασιστικά γεγονότα έχουν εκδηλωθεί εντελώς ακούσια και αποτελούν τυχαίο αποτέλεσμα των συχνά αντιτιθέμενων κινήτρων της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων, της παγκόσμιας οικονομίας και την πολιτικής κουλτούρας της Φινλανδίας» (σ. 275-276).

Η μεταφράστρια Μαρία Μαρτζούκου είναι περισσότερο γνωστή ως μεταφράστρια της λογοτεχνίας. Υπάρχει ένας πολύ μεγάλος κατάλογος φινλανδικών λογοτεχνικών έργων μεταφρασμένων από την Μαρία στα ελληνικά, ξεχωρίζω για τη σημασία των έργων στην ιστορία της φινλανδικής λογοτεχνίας την ελληνική έκδοση του μυθιστορήματος του Μίκα Βάλταρι Σινουχέ, ο Αιγύπτιος (1945) και του μυθιστορήματος του Βάινο Λίννα Ο άγνωστος στρατιώτης (1954) και φυσικά, σε επίπεδο ποιητικής μετάφρασης, την ελληνική μετάφραση του φινλανδικού έπους Καλεβάλα, για την οποία επιλέχθηκε ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, το μέτρο της δημοτικής μας ποίησης. Η Μαρία είχε να αντιμετωπίσει στην παρούσα περίπτωση την πρόκληση της μετάφρασης ενός ιστορικού (όχι λογοτεχνικού) έργου, οπότε αντιλαμβανόμαστε ότι οι λογοτεχνικές αρετές της γλώσσας της ίσως δεν μπόρεσαν να αναδειχθούν, ωστόσο η ιστορική αφήγηση είναι τόσο ζωντανή και με συνεχή ροή, που είναι σαν να γράφτηκε στην πρωτότυπή της μορφή στην ελληνική γλώσσα.

Η σύντομή μου αναφορά θα κλείσει με τις εκδόσεις Ασίνη, τις υπέροχες εκδόσεις του Δημήτρη Μπαχάρα. Η έκδοση περιλαμβάνει οπτικό υλικό που δεν υπάρχει στην αγγλική έκδοση που γνωρίζω, ζωγραφικοί πίνακες, πορτρέτα, λογοτεχνικά βιβλία κ.λπ. καθώς και πολύ κατατοπιστικό ευρετήριο. Η Ασίνη δημοσιεύει κυρίως δοκίμια του χώρου των ανθρωπιστικών επιστημών με πολύ ενεργό ρόλο στην επιστημονική κοινότητα στην ιστορία, τις κοινωνικές επιστήμες, τις τέχνες, αλλά και την ποίηση, ξενόγλωσσα, μαρτυρίες-περιηγητικά, φιλοσοφία. Αναφέρω μερικούς τίτλους π.χ. από το πεδίο της ιστορίας, Αποικιακές αυτοκρατορίες. Η εξάπλωση της Ευρώπης στον κόσμο 16^ος -20ός αι. (2015) του Λάμπρου Φλιτούρη, Φιλική Εταιρεία. Επαναστατική δράση και μυστικές εταιρείες στη νεότερη Ευρώπη (2017) σε επιμέλεια των Άννας Μανδυλαρά και Γιώργου Νικολάου ή από το πεδίο των κοινωνικών επιστημών, π.χ. «Κάτσε καλά, Γεράσιμε…». Μαθητικό κίνημα και καταλήψεις 1974-2000 (2016) του Δημήτρη Σκλαβενίτη, Ο αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα 1947-1989 (2016) της Ζηνοβίας Λιαλιούτη κ.λπ. 

Χένρικ Μεϊνάντερ, Ιστορία της Φινλανδίας, μετάφραση: Μαρία Μαρτζούκου, Εκδόσεις Ασίνη, Αθήνα, 2019

 ***Ο Βασίλης Λέτσιος είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο με γνωστικό αντικείμενο “Νεοελληνική Φιλολογία και Λογοτεχνική Γραμματεία μεταφρασμένη από Ξένες Γλώσσες στα Νέα Ελληνικά”. Το επιστημονικό του έργο περιλαμβάνει τη μονογραφία με τίτλο The Ghost Behind the Arras: transformations of the “political verse” in twentieth-century Greek poetry (Scholars’ Press, 2013), τη συνεπιμέλεια ενός τόμου περιηγητικής γραφής με τίτλο “Ένα καράβι αχνοφαίνεται στον ορίζοντα”. Ο φινλανδός περιηγητής Όσκαρ Έμιλ Τουντέερ στην Ελλάδα και το Χισαρλίκ (1881-1882) (Ασίνη, 2017) καθώς και μελέτες για τον ελεύθερο στίχο και τη στιχουργική, τη λογοτεχνική μετάφραση κ.λπ. Στην παρούσα φάση προετοιμάζει μια δεύτερη μονογραφία με τίτλο Ποίηση και μετάφραση: Η Επτανησιακή Σχολή.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.