Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Η συλλογή διηγημάτων του σπουδαίου Ισραηλινού συγγραφέα Άμος Οζ «Μεταξύ Φίλων» (Μετάφραση Μάγκυ Κοέν, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2019) συνιστά μία επιτυχημένη μαρτυρία του λογοτεχνικού σύμπαντός του, στο οποίο ενυπάρχουν η βιωμένη εμπειρία και η ανθρωποκεντρική, τρυφερή ματιά του λογοτέχνη. 

Στις οχτώ ιστορίες που παρουσιάζονται καταγράφεται ένας κοινός παρονομαστής, το σκηνικό. Σ’ αυτές μεταφερόμαστε στα τέλη της δεκαετίας του ’50, λίγα χρόνια δηλαδή μετά τη γέννηση του κράτους του Ισραήλ, στο επινοημένο κιμπούτς Ικάτ, όπου τοποθετείται η δράση.

Η ίδια η ζωή του Οζ (1939-2018) του προσέφερε την πρώτη ύλη δημιουργίας ενός τέτοιου σκηνικού. Μετά, λοιπόν, από την αυτοκτονία της μητέρας του και την προσωπική του αυτονόμηση, αφού συγκρούεται με τη συντηρητική ιδεολογικά οικογένειά του, οδηγείται σε ηλικία 15 ετών στο κιμπούτς Χούλντα, όπου βίωσε τον σοσιαλιστικό κοινοτισμό μέχρι και το 1986, όταν αναγκάστηκε να μετακομίσει στην πόλη Αράντ, λόγω της επιβαρυμένης υγείας του γιου του. Εκεί, λοιπόν, μέσα στα πλαίσια της συμβίωσης και του κοινοτισμού, μελετούσε την ανθρώπινη φύση, «μάθαινε τα μυστικά του ανθρώπινου είδους», όπως ο ίδιος αναφέρει σε συνέντευξή του. Και αυτή τη γνώση, τόσο της λειτουργίας και της οργάνωσης της συλλογικής κοινότητας, όσο και της ανθρώπινης κατάστασης, όπως τη βίωσε εκεί, τη μεταφέρει με πολύ φυσικό τρόπο στις αφηγούμενες ιστορίες, με γλαφυρή εικονοποιία και γλωσσική απλότητα, και με την απαιτούμενη, βέβαια, για την ενεργοποίηση και διατήρηση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη, αλλά και για την υπηρέτηση του αφηγηματικού είδους του διηγήματος,  συμπύκνωση.  

Ιδιαιτερότητα σε αφηγηματικό επίπεδο των παρουσιαζόμενων ρεαλιστικών ιστοριών είναι ο τρόπος χειρισμού των χαρακτήρων. Έτσι, ελάσσονες χαρακτήρες μιας ιστορίας εμφανίζονται στη συνέχεια με πρωταγωνιστικό ρόλο σε επόμενες και πρωταγωνιστές μεταβάλλονται σε δευτεραγωνιστές ακολούθως, συγκροτώντας ένα σύνολο διηγημάτων που θα μπορούσε να θεωρηθεί και σπονδυλωτό πεζογράφημα, με κεντρικό βέβαια πυρήνα σύνδεσης των εξιστορήσεων τον χωροχρόνο. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο που αφορά την αφηγηματική συνθήκη είναι ο εξωδιηγητικός – ετεροδιηγητικός αφηγητής, που δίνει την εντύπωση εξ αρχής ότι αφηγείται τις ιστορίες από απόσταση, μέχρι το σημείο της χρήσης του α΄ πληθυντικού προσώπου, το οποίο τον τοποθετεί σ’ αυτές, όχι όμως ως πρόσωπο της δράσης, αλλά ως πρόσωπο παρόν σε ό,τι διαδραματίζεται, παρουσιάζοντας τη ζωή των συνανθρώπων του, όπως την έχει προσλάβει. Ενισχύεται ως αποτέλεσμα η αληθοφάνεια των αφηγήσεων, που μοιάζουν κατά μία έννοια με μαρτυρίες.      

Ο μυθοπλαστικός κόσμος, που δημιουργεί σ’ αυτά τα αφηγηματικά πλαίσια ο συγγραφέας, μας οδηγεί στον πυρήνα της ζωής σε κιμπούτς, χωρίς βέβαια η αφήγηση να εστιάζει στη λειτουργία αυτού, αλλά σε ζητήματα που απασχολούν και ακολουθούν τον άνθρωπο, όπου κι αν βρίσκεται. Ενσωματώνει κατ’ αυτό τον τρόπο η ζωή στην κοινότητα την ανθρώπινη συνθήκη, με ό,τι την περιβάλλει. Η τρυφερότητα, το χιούμορ ακόμη, αλλά και η κατανόηση αναδύονται από την αφήγηση, αποκαλύπτοντας την ευαισθησία του συγγραφέα απέναντι στον άνθρωπο και αυτό που τον κατατρύχει. Με τέτοια διάθεση από την πλευρά του παρουσιάζονται οι ήρωες δοκιμαζόμενοι να έρχονται αντιμέτωποι με ζητήματα άλλοτε περισσότερο προσωπικά και άλλοτε ευρύτερης φύσεως, τα οποία δε λύνονται ενώπιον του αναγνώστη, αλλά μένουν εσκεμμένα ανοιχτά, βεβαιώνοντας τη συνεχή πάλη του ανθρώπου με τη δυστυχία ή τη συνεχή του πάλη για ευτυχία.

Πιο συγκεκριμένα, με κέντρο τον άνθρωπο και την προσπάθεια που καταβάλλει ή όχι απέναντι σε ό,τι κάθε φορά οφείλει να αντιμετωπίσει ξετυλίγονται ενώπιόν μας ιστορίες, που εξ αρχής μας καθηλώνουν με τον προβληματισμό που θέτουν γύρω από τη ζωή του. Τον παρακολουθούμε, λοιπόν, να επωμίζεται την πανανθρώπινη δυστυχία σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην μπορεί εν τέλει να αγγίξει την προσωπική πλήρωση, από φόβο για τη βίωση επερχόμενων δεινών ή για τη βίωση της ίδιας της ευτυχίας. Να ταλανίζεται ακόμη από τον έρωτα, που ως ανίκητη δύναμη άλλοτε τον ορίζει και τον υποτάσσει στις βουλές του, άλλοτε τον οδηγεί στη βίωση της απουσίας του άλλου, ακόμη και του εαυτού του, και στη μοναξιά, ενώ εξαιτίας του δοκιμάζονται ή και κλονίζονται ανθρώπινες σχέσεις ως παράπλευρες απώλειες. Να αντιπαλεύει, συν τοις άλλοις, με τη δυσκολία διευθέτησης των οικογενειακών σχέσεων, με τον χειρισμό των συναισθημάτων του και του καθήκοντος που ορίζει η κοινότητα, για την επίτευξη της απαιτούμενης ισορροπίας και της αποδοχής, να αποπειράται να διεισδύσει στις βαθύτερες επιθυμίες του και να ανακαλύψει τον εαυτό του, να προσπαθεί να μείνει αφοσιωμένος στην ιδεολογία του με τίμημα εξωτερικές συγκρούσεις.  

Αυτή, λοιπόν, η ανθρωποκεντρική θεματολογία των διηγημάτων προβάλλεται με φόντο τη ζωή στο κιμπούτς, στο οποίο φόντο εγγράφεται πλήθος πραγματολογικών αναφορών, που αποτελούν μαθητεία για τον τρόπο λειτουργίας του θεσμού την εποχή εκτύλιξης των ιστοριών. Δίνονται έτσι στοιχεία για τη λειτουργία των ισραηλινών αυτών κοινοτήτων με τη σοσιαλιστική οργάνωση, πριν ακόμη αρχίσει η ιδιωτικοποίησή τους. Μαθαίνουμε για τους επιμέρους θεσμούς τους, τον καταμερισμό των εργασιών, τη στήριξη της οικονομίας τους, τον διαμοιρασμό των αγαθών, το εκπαιδευτικό σύστημα, ακόμη και για τη λειτουργία του χώρου, την αμεσότητα των ανθρωπίνων επαφών, αλλά και τις ιδεολογικές διαφορές των μελών τους, καθώς στις τάξεις των προοδευτικών κιμπούτς υπήρχαν ιδεολογικές διαβαθμίσεις, οι οποίες συχνά επέφεραν συγκρούσεις γύρω από την λειτουργία και την ευρύτερη πορεία τους.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο ζωντανεύει από την αφήγηση η ζωή στην κοινότητα και ό,τι τη στοιχειοθετεί και αυτό γίνεται αβίαστα, χωρίς να αποτελεί το ζητούμενο της συγκρότησης των ιστοριών. Γιατί πρωτίστως εκείνο που πηγάζει από αυτές είναι η συμπάθεια του λογοτέχνη για τον άνθρωπο και τα ζητήματά του. Και αυτό που εν τέλει μένει ως επίγευση μετά την ανάγνωση των διηγημάτων είναι η ανθρωπιά από την οποία περιβάλλεται, αλλά και με την οποία αντιμετωπίζεται από τον συγγραφέα ο μυθοπλαστικός του κόσμος, η οποία ανθρωπιά εισπράττεται χωρίς να δηλώνεται, δείγμα καλής λογοτεχνίας και ώριμης γραφής. 

Lamprini Gleridou

 

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular