Καιρός του σιγάν, Στην Σιωπή των Μοναστηριών, Βόρεια Γαλλία – Καππαδοκία, Πάτρικ Λη Φέρμορ,  Εκδόσεις  Μεταίχμιο

«Δεν νιώθεις άραγε

Πόσο κινδύνεψα

Ο ανόητος εγώ

Πασχίζοντας

Να ανταλλάξω

Έναν τέτοιο τόπο

Με την Τιβερίνη»

Επιστολή Αγίου Βασιλείου

Μετάφραση Ηλίας Μαλεβίτης

Υπάρχουν άνθρωποι που έζησαν σαν βιβλία. Πάει να πει πως κράτησαν για πάντα καλά φυλαγμένη την βαθύτερη γοητεία τους. Σημαίνει πως κέρδισαν επάξια μια θέση στο βαγονέτο της ωραίας και μεγάλης αιωνιότητας. Άνθρωποι με ζωές κινηματογραφικές, αιώνιοι, ελληνιστικοί χαρακτήρες που πνίγηκαν μες στο ποτήρι της ομορφιάς αυτού του κόσμου. Μορφές που κέρδισαν μια θέση στην σύγχρονη, ελληνική ιστορία με την αφοσιωμένη και συνειδητή τους ένταξη σε αυτόν τον μυθολογικό κόσμο που όσο και αν πασχίζει να λησμονήσει τον χαρακτήρα του, δεν θα το κατορθώσει ποτέ.

Ανάμεσά τους αυτός ο Στήβεν Δαίδαλος του ελληνικού τοπίου που βυθίζει τα πόδια του στον άργιλο του κόσμου. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, μισός Ιρλανδός, μισός Άγγλος, μα περισσότερο από κάθε άλλη του ιδιότητα, ελληνικός. Με την βαθιά και αχαλίνωτη συνείδηση της ομορφιάς και του μυστικισμού αυτού εδώ του τόπου. Στο ακρότατο όριο της Ευρώπης, ο Φέρμορ ανακαλύπτει το δαιμόνιο που επέτρεψε κάποτε σε αυτόν τον μικρό μα τόσο ποιητικό κόσμο, να γράψει μερικές από τις καλύτερες σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας. Στην ποικιλία της φυσικής παραμόρφωσης, στα ορεινά τοπία αλλά και στην μία και αδιαίρετη διάσταση του αιγαιοπελαγίτικου κοιτώνα, ο Φέρμορ διακρίνει τις ρωγμές, την μνήμη, την ιστορία, την διαρκώς παρούσα στον ελληνικό χωροχρόνο. Μικρά χρονικά οι μαρτυρίες του, μικρά μαθήματα φωτογραφίας για το αειθαλές της ελληνικής σκηνογραφίας. Στην θέση του Πάτρικ Λη Φέρμορ θα μιλά για πάντα ο ελληνικός κόσμος με τα χρονικά του και τους μοναχικούς ήρωες, με τα μετέωρα τύμπανα των ναών που κρατιούνται από κλωστές ήλιων, τους σαραντάπηχους ήρωες που έστησαν κάποτε τα τείχη των πιο ξακουστών πόλεων. Στην φωνή του ακούγονται σαν πρώτα, καθαρά τα γέλια των κοριτσιών της άνοιξης από τα αρχαία κοιμητήρια της Πάτρας. Ο Φέρμορ παραμένει αφοσιωμένος σε αυτά κορίτσια με τα απολιθωμένα στεφάνια που ουρλιάζουν σιωπηρά μες στις μουσειακές τους προθήκες. Δυο χρόνια θα ζήσει στην Κρήτη και τούτος ο χρόνος, ο μυστικός αρκεί για να γνωρίσει το περίγραμμα της ζωής, το αντίκρισμα των εποχών πάνω στην ξερολιθιά, το επίγραμμα το μισό και το κουρελιασμένο πάνω στο μάρμαρο που λέει την αλήθεια, το χιόνι και τον ήλιο και τον αχό του θανάτου όταν Ιούλιο μήνα η γη σκοτώνει όλα της τα παιδιά. Η Μάνη θα γίνει το καταφύγιό του. Σε μια μοναδικής ομορφιάς έπαυλη, ολότελα προσαρμοσμένη στην οικονομία και το μέτρο του λιτού τοπίου ο Πάτρικ Λη Φέρμορ έβαλε για πάντα μες στην καρδιά του την Ελλάδα. Το φως της τον εξόπλισε πνευματικά και εκείνος συντάχθηκε πλάι στις άλλες προσευχές που υπερασπίζονται την ηθική αυτού εδώ του κόσμου. Μια ηθική κοινή, αναγνωρίσιμη στην ζωή και τα μυστήριά της, στο βλέμμα του Ορφέα που χαράζει την μοίρα του γεμάτος από την αίσθηση της στιγμής.

Καιρός του Σιγάν, Στην σιωπή των Μοναστηριών, Βόρεια Γαλλία – Καππαδοκία  ονομάζεται ο τελευταίος τίτλος με τον οποίο αυτός ο διαχρονικός Έλληνας μας γνέφει από μια άλλη πλευρά. Ταξιδιωτικές εντυπώσεις από έναν δεινό παρατηρητή, όχι αυτής της ζωής της εξωτερικής που δεν συνοψίζεται μα μιας άλλης, πιο εσωτερικής που χαράζει την ταυτότητα του τόπου και των ανθρώπων του. Συνήθειες, μοντέλα διοίκησης, βαθμίδες πειθαρχίας, αθησαύριστα ιστορικά στοιχεία διαμορφώνουν το πεδίο στο οποίο ασκούνται οι μαγευτικές περιγραφές του Πάτρικ Λη Φέρμορ. Μεταφράζει ο Μιχάλης Μακρόπουλος.

Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ φτάνει κοντύτερα στον Θεό των ανθρώπων, κοιτάζοντας μέσα από το σκούρο, τραχύ γυαλί του μοναστικού βίου. Ο ευρωπαϊκός βοράς και η Καππαδοκία, δυο τόποι ετερόκλητοι. Και στο φόντο ένας κοινός Θεός και ο ανθρώπινος κοσμοπολιτισμός που μεταλαβαίνει την πίστη και την αισθητική. Ο Φέρμορ επισκέπτεται το αβαείο του Σεν Βαντρίλ Ντε Φοντανέλ, ταξιδεύει από το Σολέμ ως το Λα Γκραντ Τραπ και τα μοναστήρια που έφτιαξε χέρι ανθρώπινο πάνω στους βράχους της Καππαδοκίας. Καταμεσίς σε αρχαίους χάρτες ο σπουδαίος αυτός ερευνητής χαράζει μια διαγώνιο, γυρεύοντας να βρει τον μίτο της ιστορίας. Από τις κόχες των ναΐσκων του Μυστρά και από την μυθολογική, μολυβένια δόξα του Γκρούνεβαλντ οι πορείες των θεών τέμνονται για να ολοκληρωθούν στην αφοσιωμένη όσο και ειρηνική ζωή των μοναχών. Τάγματα και σκοτεινά δεσποτικά, ιερείς στην απέραντη γραμμή της διαδοχής, εργάτες, άνθρωποι του μόχθου και πρίγκιπες γονατίζουν εμπρός στον Θεό. Φορούν το τραχύ ρούχο του μοναστικού βίου και λησμονούν τα εγκόσμια γυρεύοντας να κάνουν ειρήνη με τον εαυτό τους. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ τους παρατηρεί από το μισοσκόταδο του δωματίου του, τους συναντά στις καθημερινές τους εργασίες και η ψυχή του τόπου αθροίζεται σε όλες αυτές τις επιμέρους, τις απόκρυφες μορφές.

 Οι άνθρωποι στους σταθμούς του ταξιδιού του Φέρμορ δεν γυρεύουν να ανακαλύψουν τον Θεό όπως το κάνει η ιστορία με όλες τις δυνάμεις της. Ο Θεός είναι παντού παρών, στο χαμόγελο των μοναχών, στην πειθαρχία της προσευχής τους, στην επαφή με τον φυσικό κόσμο, στο υπεράνθρωπο μεγαλείο που κερδίζουν μες στην γαλήνη του μεσημεριάτικου περιβολιού. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ κινδυνεύει να πιστέψει καθώς πίσω από το φόντο του νεκρού Θεού μπορεί κανείς να αναγνωρίσει τον ζωντανό άνθρωπο, εκείνον που κατοικεί το ευριπίδειο ανάμεσά. Καλόγεροι βράχοι και άλλοι, με την βαριά μνήμη του επικίνδυνου και αυστηρού Θεού περνούν όπως σκιές μέσα από τις πολαρόιντ του Πάτρικ Λη Φέρμορ. Οι βαριές κατασκευές των αβαείων που κρατιούνται από το τίποτε μιας ονειρικής, γαλλικής επαρχίας παραχωρούν την θέση τους σε μοντέλα του Ελ Γκρέκο με παράξενες, ηφαιστειακές καλύπτρες που εντείνουν την ιδιαιτερότητα ενός απόκοσμου τοπίου. Το θαύμα του απλού, ως αγάπη και ως κατασκευή συναρπάζει τον φακό του Φέρμορ. Ο τελευταίος εισβάλλει μες στο βαθύτερο στοιχείο της μοναστικής ζωής, διαφεύγει του κοσμολογικού χρόνου. Εμπρός του ασκητές της θέλησης και του μέτρου, ναοί και τοπία ευρηματικά, η ομορφιά και το τρομερό. Η ριπή του ανθρώπινου πόθου μες στην φύση, ένα είδος ποίησης σημαδεμένο από την δωρεά του ανεξίτηλου. Σκιές και Παντοκράτορες, ο καιρός του χρόνου, μια τέχνη λαϊκή και πνευματική την ίδια στιγμή, φαινόμενα και προσευχές σαρκωμένες στην παράξενη χωροταξία της Καππαδοκίας. Απόστολοι ορθοστάτες της ποίησης μες στο σκοτεινό αβαείο, έργα και ημέρες μιας παράλληλης ζωής. Μορφές εξώκοσμες που υφαίνουν την ύστατη απώλεια, που καιροφυλακτούν από τον παγωμένο τους, μυστικιστικό βορά. Και πάλι άγιοι σβησμένοι από τον καιρό, ταπεινοί, σκαλισμένοι πάνω σε μικρές βασιλικές, ένα σπάνιο είδος ασύστατου χρόνου. Αρθρωμένοι με συγκοπές, φτιαγμένοι σαν κρυπτογραφίες κάπου στις ενδοχώρες, ψέλνοντας τον κόπο και τον όρθρο, μορφές του Θεοτοκόπουλου σκεπασμένες από τον πυρετό του Θεού.

Ένα θαυμαστό ταξιδιωτικό βιβλίο και ένα λαμπρό κείμενο εξερεύνησης του ανθρώπου σημειώνει η New Statesman. Οι Sunday Times αναγνωρίζουν πως η ενδοσκόπηση, η ιστορία και το ρεπορτάζ βρίσκουν την θέση τους σε αυτό το ισορροπημένο και διαυγές βιβλίο. Μάνη, Ρούμελη, Η εποχή της δωρεάς, Ανάμεσα στα δάση και τα νερά μερικοί από τους τίτλους του Πάτρικ Λη Φέρμορ που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, αντίδωρα ενός κάποιου βλέμματος. Ο Μιχάλης Μακρόπουλος που επιμελείται την έκδοση Καιρός του Σιγάν, Στην σιωπή των Μοναστηριών, Βόρεια Γαλλία – Καππαδοκία συνοψίζει την σημασία του έργου που μας κληροδότησε ο Φέρμορ. […] Ο Καιρός του σιγάν όπως ταιριάζει στον τίτλο του και στο θέμα του, είναι ένα πιο λιτό αλλά περίτεχνο παρεκκλήσι, όπου μας καλεί ο Φέρμορ να αφουγκραστούμε τη σιγή του μοναστικού βίου.

Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ χαρτογραφεί τους τόπους που βρίσκει κανείς τα τελευταία ίχνη της ανθρωπότητας. Πέρα από εκείνους τους κόσμους κατοικεί ο Θεός. Η αποτύπωση της ενδόμυχης χαράς από την συμβίωση με το θεϊκό, το νοητό που ανυψώνεται έξω και πέρα από τις γεωμετρίες, οι προσευχές  και οι σιωπές που σηκώνονται πάνω από τα ανθρώπινα, η παράξενη ανησυχία του γοτθικού πνεύματος που μεταμορφώνεται σε μεγαλείο, ο πλούτος της φύσης που στεφανώνει την σχέση του Θεού με τον άνθρωπο στα μοναστήρια της Καππαδοκίας οριοθετούν τα όρια του κόσμου που ιχνογραφεί ο Πάτρικ Λη Φέρμορ. Ο John Craxton ντύνει με σχέδια αυτόν τον κόσμο που γεννιέται μέσα από τα χρονικά του Θεού. Μια τέχνη φυσική αφηγείται με την σειρά της το μεγαλείο, την φθορά, την σήμανσή του.

Και στο βάθος πάντα ο έρωτας, όποιας λογής και αν είναι, ένας έρωτας που διαπερνάει τα βλέμματα. Ο έρωτας του Πάτρικ Λη Φέρμορ που μιλά με ζωγραφιές και όχι με λέξεις, που κοιτάζει τα πρόσωπα και συνθέτει εικόνες και ατμόσφαιρες. Οι λέξεις του περιέχουν μια σπάνια ευαισθησία και μια μοναδική, λογοτεχνική ευφυΐα που γοητεύει. Το πάθος και η οξυδέρκειά του προσαρμόζονται στον μυστικισμό και κάτι από το νόημα του κόσμου  φωτίζεται με  σεβασμό και ανίκητη τρυφερότητα σε αυτό το καινούριο βιβλίο των εκδόσεων Μεταίχμιο. Μια μαρτυρία που υπερασπίζεται με λέξεις τις πιο ιερές σιωπές.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.