***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Αναρωτιέμαι ποιος διαθέτει τα καταλληλότερα εργαλεία να μιλήσει για τον άνθρωπο: η Επιστήμη της Ψυχολογίας ή η Τέχνη του Λόγου;

Αναρωτιέμαι ακόμα αν επαρκούν τα εργαλεία της μιας ή της άλλης (παρατήρηση, επιστημονική μέθοδος, γλώσσα) -εργαλεία έτσι κι αλλιώς ασταθή και υποκείμενα σε πλήθος περιορισμών- για να συλλάβουμε το τι σημαίνει άνθρωπος.

Το βέβαιο είναι ότι αν αναζητούμε τη μία και μοναδική Αλήθεια αναφορικά με τα ανθρωπολογικά ζητήματα η ψυχολογία και η λογοτεχνία θα μας απογοητέψουν οικτρά. Όχι μόνο δεν κρατούν το κλειδί της Αλήθειας αλλά θέτουν διαρκώς νέα ερωτήματα στην προσπάθειά τους να καταλάβουν τι σημαίνει ανθρώπινη φύση – τι σημαίνουν τα συναισθήματα, οι σκέψεις, οι επιθυμίες, οι φόβοι, ο πόνος μας.

Η λογοτεχνία (πολύ νωρίτερα από την ψυχολογία) συνειδητοποίησε ότι δεν υπάρχουν τελικές απαντήσεις στα ανθρώπινα ζητήματα, ότι ο άνθρωπος δεν επιδέχεται απλοϊκές (τύπου άσπρο ή μαύρο) ερμηνείες και ότι η συμπεριφορά είναι εντελώς απρόβλεπτη και πολύ συχνά αντιφατική. Μέσα στο λογοτεχνικό σύμπαν συναντάμε ανθρώπους περίπλοκους, αταξινόμητους που συχνά αμφισβητούν όσα πιστεύουμε ή γνωρίζουμε και τολμούν να αισθανθούν, να σκεφτούν ή να κάνουν πράξη πράγματα εντελώς ασύμβατα με τα συνήθη κοινωνικά ή προσωπικά συστήματα αξιών.

Κατά τη γνώμη μου η εξοικείωση με την ιδέα του πολυποίκιλου και χαοτικού στοιχείου της ζωής είναι το πιο σημαντικό (ψυχολογικό) κέρδος που αποκομίζουμε διαβάζοντας λογοτεχνία («σοβαρή» ή «ελαφριά» μικρή σημασία έχει). Και είναι επιπλέον το στοιχείο όπου συναντιούνται η ψυχολογία και η λογοτεχνία και γύρω από το οποίο μπορούν να ανταλλάξουν πληροφορίες και ιδέες.

Ασφαλώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ψυχολογία για να μελετήσουμε τη λογοτεχνία ή να της ασκήσουμε κριτική. Μπορούμε λόγου χάρη να αναλύσουμε την ψυχοσύνθεση του συγγραφέα, τις πολιτικές, οικονομικές ή ηθικές θέσεις του, να μελετήσουμε το κοινωνικό πλαίσιο εντός του οποίου γράφεται ένα μυθιστόρημα και μέσω ποιας νοητικής διαδικασίας δημιουργείται. Θα μπορούσαμε, από την άλλη πλευρά, να μελετήσουμε τον αναγνώστη και την ενεργητική, δημιουργική διαδικασία κατασκευής νοημάτων που αποτελεί η διαδικασία της ανάγνωσης.

Όμως, πέρα και πάνω από όλα αυτά, η ουσία είναι ο προβληματισμός γύρω από τον άνθρωπο, η προσπάθεια να εξαχθεί ένα νόημα για εκείνον και για τον κόσμο που τον περιβάλλει. Σε αυτό το σημείο ανοίγει ο διάλογος μεταξύ λογοτεχνίας και ψυχολογίας και η ανταλλαγή εργαλείων μεταξύ τους, ενώ ξεμπερδεύουμε μια και καλή με τον ξεπερασμένο μύθο ότι η επιστήμη είναι ασύμβατη με την τέχνη. Προφανώς και δεν υπάρχει απάντηση στο ερώτημα αν η ψυχολογία ή η λογοτεχνία είναι καταλληλότερη να δώσει απαντήσεις για τον άνθρωπο… Τα θέματα όπως είδαμε είναι κοινά, αυτό που ίσως διαφέρει είναι η ματιά και η μέθοδος… Από τη μία η έρευνα από την άλλη οι ιστορίες…

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.